۲۲۰ هزار میلیارد تومان پروژه ناتمام نفتی

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، محمد حسین ادیب، معتقد است که با وجود هزینه حداقل ۴۰ هزار میلیارد تومانی در بخش نفت و گاز، انرژی با قیمتی تقریبا رایگان توزیع می شود در حالی که گران تولید می شود.

این استاد دانشگاه اصفهان همچنین مجموع بدهی های دو بخش نفت و گاز را حدود ۵۹ میلیارد دلار و بهای تمام شده انرژی در ایران را حداقل ۵۴ هزار میلیارد تومان برآورد کرد.

وی می گوید که در صورت حذف یارانه انرژی سه دهک بالایی و فروش بدون یارانه به آن ها، بخش انرژی به تعادل بودجه ای دست خواهد یافت.

این محقق اقتصادی، هزینه های صرف شده در سه سال اخیر در پارس جنوبی را بالاترین ارقام تأمین اعتبار در توسعه آن عنوان کرد.

مشروح گفت وگوی ادیب در ادامه آمده است.

ارزیابی شما از تیم اقتصادی آقای روحانی به خصوص در حوزه انرژی چگونه است؟

شاید بتوان گفت که در بخش اقتصادی قوی ترین مدیران برای وزارتخانه های اقتصادی پیشنهاد و تایید شدند همچنین انتخاب زنگنه نیز به عنوان وزیر نفت ایران به اقتصاد نفت آرامش می دهد و اگر صادرات نفت لیبی و عراق کاهش نیافته بود انتخاب وی با تزریق آرامش به بازار نفت، به کاهش قیمت می انجامید.

زنگنه از مدیران قدرتمند اجرایی در بخش نفت خاورمیانه است و صادرات ۱۰ میلیارد دلاری میعانات گازی در سال گذشته نتیجه برنامه ریزی های قبلی وی بوده که اکنون به بار نشسته است اما مشکلات پیش رو کم نیست و زنگنه باید با توجه به محدودیت ها ارزیابی و نقد شود.

با توجه به اینکه گروه جدید وزارت نفت به زودی آغاز به کار خواهد کرد از نظر شما عمده ترین مسایل پیش رو در این بخش چیست؟

شاید مهترین مسله ای که همواره در حوزه نفت و انرژی وجود داشته عدم تناسب بین هزینه تولید انرژی و توزیع آن است به طوری که می توان گفت انرژی در ایران به قیمت ۱۰۰ درصد رایگان توزیع می شود این در حالی است که یارانه نقدی پرداختی حدود ۳۸ هزار میلیارد تومان، ارزش فروش فرآوده های نفتی در داخل ۲۸ هزار میلیارد تومان، ارزش فروش گاز در داخل ۱۱ هزار میلیارد تومان و مجموع ارزش فرآورده های نفتی و گاز در داخل ۳۹ هزار میلیارد تومان است بر این اساس انرژی تقریبا به قیمت صفر و رایگان در ایران توزیع می شود اما رایگان تولید نمی شود.

در این حالت زیان قابل ملاحظه ای نیز متوجه وزارت نفت است به گونه ای که، هزینه تولید گاز در ایران شامل هزینه جاری و سرمایه ای بخش گاز حدود ۲۱ هزار میلیارد تومان و هزینه بخش نفت شامل هزینه جاری و سرمایه ای تولید نفت خام و تبدیل آن به فرآورده های نفتی در کشور نزدیک به ۲۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان است این در حالی است که مردم و فعالان اقتصادی بابت حدود ۴۲ هزار میلیارد تومان هزینه تولید فرآورده های نفتی و گاز در کشور هیچ پولی پرداخت نمی کنند.

در این حالت زیان بخش نفت و گاز چگونه تامین می شود؟

۴۲ هزار میلیارد تومان هزینه، با این فرض است که نفت خام و گاز به قیمت رایگان در اختیار بخش نفت و گاز قرار گیرد، در این محاسبه قیمت نفت خام و گاز تحویلی به این بخش، رایگان فرض شده است.

حوزه نفت و گاز به سه شیوه هزینه ۴۲ هزار میلیارد تومانی را تامین می کند؛ ۱۴ هزار میلیارد تومان آن را از طریق صادرات میعانات گازی، حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان آن را از طریق صادرات نفت کوره و ۱۸ هزار میلیارد تومان آن را از طریق صادرات نفت خام بنابراین هزینه رایگان توزیع انرژی در ایران از محل صادرات میعانات گازی، صادرات نفت کوره و صادرات نفت تامین می شود.

با توجه به زیان ۴۲ هزار میلیاردی از یک سو و توزیع رایگان از سویی دیگر، میزان بدهی بخش نفت و گاز را چقدر تخمین می زنید؟

میزان سرمایه گذاری بخش نفت و گاز از سال ۸۸ تا ۹۱ حدود ۶۹ میلیارد دلار بود که بر اساس عملکرد سال ۹۰ حدود ۷۱ درصد آن استقراض بوده است که طبق عمکرد سال ۹۰، بدهی بخش نفت و گاز بابت سرمایه گذاری، باید حدود ۴۸ میلیارد دلار باشد همچنین تقریبا معادل ۵۰ درصد از هزینه کرد سال ۹۱ بخش نفت و گاز، بدهی معوقه به پیمانکار و بازارخواهد بود که معادل ۱۱ میلیارد دلار است؛ از این رو در مجموع، بدهی بخش نفت و گاز حدود ۵۹ میلیارد دلار است که اگر سالانه پنج میلیارد دلار آن پرداخت شده باشد ۳۹ میلیارد دلار، کف بدهی بخش نفت و گاز است و بدهی این بخش باید حدود ۳۹ تا ۴۹ میلیارد دلار باشد.

اگر انرژی با قیمت رایگان در کشور توزیع می شود پس هزینه شرکت های تولید کننده حامل های انرژی چگونه تامین می شود؟

سوخت به قیمت رایگان در اختیار نیروگاه ها قرار می گیرد اما قیمت فروش برق حدود هفت هزار میلیارد تومان است که این معادل هزینه جاری و بخش کوچکی از هزینه سرمایه ای صنعت برق کشور است، به عبارت دیگر هزینه جاری و بخش کوچکی از هزینه سرمایه ای صنعت برق بوسیله مردم و فعالین اقتصادی پرداخت می شود اما هزینه سوخت صنعت برق کاملا رایگان تامین می شود البته این مساله را نیز باید مورد توجه قرار داد که صنعت برق ۱۰ هزار میلیارد تومان بدهی معوق شامل چهار هزار میلیارد تومان به بانک ها و شش هزار میلیارد تومان به پیمانکار بابت سرمایه گذاری های قبلی دارد.

برآوردی از یارانه سوخت تحویلی به نیروگاه ها دارید؟

سال گذشته بیش از هفت میلیارد و ۶۷۳ میلیون لیتر گازوییل در سال (۲۱ میلیون لیتر در روز) و ۱۴ میلیارد و ۴۸۴ میلیون لیتر نفت کوره در سال (۴۰ میلیون لیتر در روز) به نیروگاه ها تحویل شده است که با توجه به قیمت۵۵ سنتی یک لیتر نفت کوره و ۷۶ سنتی یک لیتر گازوئیل در خلیج فارس، ارزش گازوئیل مصرفی نیروگاه ها ۵.۸ میلیارد دلار و نفت کوره مصرفی هشت میلیارد دلار و در مجموع حدود ۱۴ میلیارد دلار است.

همچنین مصرف گاز نیروگاه ها در سال ۹۱ حدود ۳۹ میلیارد متر مکعب به قیمت هر متر مکعب ۳۵ سنت، که ارزش دلاری آن حدود ۱۳.۶ میلیارد دلار خواهد بود.

بر این اساس نیروگاه ها در کل، ۲۸ میلیارد دلار سوخت مصرف می کنند که در عمل برای آن هزینه ای پرداخت نمی کنند که با در نظر گرفتن دلار ۳۱۵۰ تومانی ارزش سوخت مصرفی حدود ۸۸ هزار میلیارد تومان است این در حالی است که عملکرد بودجه سال ۹۱ دولت ۹۴ هزار میلیارد تومان بوده و یارانه سوخت ۹۴ درصد بودجه دولت است.

با توجه به هزینه های که در حوزه نفت و گاز وجود دارد منابع شرکت ملی نفت از چه بخش هایی تامین شده است؟

یکی از منابع درآمد ۱۷ هزار میلیارد تومانی، ناشی از فروش فرآورده نفت و گاز در داخل است به طوری که از درآمد ۳۹ هزار میلیارد تومانی فروش فرآورده نفتی و گاز در داخل ۲۲ هزار میلیارد تومان به سازمان هدفمند سازی یارانه و ۱۷ هزار میلیارد تومان به شرکت نفت تحویل می شود.

همچنین ۸۰ درصد درآمد صادرات میعانات گازی معادل حدود ۴.۴ میلیارد دلار بخش دیگری از منابع نفتی را تامین می کند.

درچهار ماهه نخست سال جاری نیز از مجموع صادرات غیرنفتی، دو میلیارد و ۶۴۶ میلیون دلار به میعانات گازی اختصاص یافت بر این اساس صادرات میعانات گازی در ۱۲ ماهه سال ۹۲ بر اساس روند چهار ماهه ۷.۸ میلیارد دلار است که حدود ۳۰ درصد آن برای پرداخت اقساط قراردادهای بیع متقابل تخصیص می یابد و از مبلغ باقی مانده ۸۰ درصد سهم شرکت ملی نفت خواهد بود که حدود ۴.۴ میلیارد دلار است.

صادرات فرآورده های نفتی نیز بخش دیگری از منابع شرکت ملی نفت است به گونه ای که طبق بررسی ها، ایران در سه ماهه ابتدایی سال جاری حدود ۱۸ میلیون بشکه یعنی حدود ۲۰۰هزار بشکه در روز نفت کوره صادر کرده است که با در نظر گرفتن ۵۵ سنت برای هر لیتر، ارزش نفت کوره صادراتی شش میلیارد دلار خواهد بود.

این در حالی است که با افزایش مصرف نفت کوره و گازوئیل در نیروگاه ها، به مرور صادرات نفت کوره در حال حذف شدن است این در حالی است که مصرف نفت کوره و گازوئیل نیروگاه ها در سال ۸۳ حدود هشت میلیارد لیتر، در سال ۹۱ نزدیک به ۲۳ میلیارد لیتر و در سال ۹۲ براساس مصرف هفته چهارم خرداد ماه ۴۷ میلیارد لیتر بوده که بیانگر رشد ۸۲ درصدی مصرف سوخت مایع در دو ماهه اول سال ۹۲ نسبت به سال گذشته است.

از سویی دیگر۱۴ درصد از نفت صادراتی، سهم شرکت ملی نفت است که با احتساب صادرات ۸۰۰ هزار بشکه در روز وهر بشکه ۱۰۰ دلار، سهم شرکت نفت حدود چهار میلیارد است که ۸۰ درصد آن سهم شرکت ملی نفت بوده و حدود ۳.۲ میلیارد دلار خواهد بود.

در مجموع می توان گفت که مجموعه درآمد دولت و شرکت ملی نفت از صادرات نفت خام، نفت کوره و میعانات گازی همچنین فروش فرآورده نفتی و گازی در داخل ۹۹ میلیارد تومان بوده است.

اما در مورد هزینه تولید نفت اعم از صادراتی و مصرف داخلی، هزینه تولید گاز و هزینه پالایش نفت می توان به اظهارات اخیر مقامات مسوول استناد کرد که بر اساس آن نزدیک به ۵۰ درصد از سرمایه گذاری ۲۲ میلیارد دلاری در بخش بالا دستی نفت و گاز کشور در سال در۹۱طرح توسعه میادین مشترک نفت و گاز و حدود شش میلیارد دلار آن برای حفظ و نگهداشت تولید نفت و گاز هزینه شده است.

بر این اساس مصارف سالانه شرکت نفت حدودا چقدر خواهد بود؟

عمده مصارف شرکت نفت و گاز در سه بخش است به طوری که حدود ۱۱ میلیارد دلار به هزینه های سرمایه ای، شش میلیارد دلار به هزینه های جاری و پنج میلیارد دلار به پرداخت بدهی اختصاص دارد که حاکی از هزینه ۲۲ میلیارد دلاری در این بخش ها است و نکته قابل ملاحظه دیگر اینکه که حدود ۱۰ میلیارد دلار از مصارف هرینه ای در پارس جنوبی صرف شده است.

به هزینه های پارس جنوبی اشاره کردید، چه میزان اعتبار در سال های اخیر در این بخش هزینه شده است؟

در این خصوص ابتدا باید بین اعتبارات مصوب (بودجه) و نقدینگی تخصیص یافته (هزینه های پرداخت شده) تفاوت اساسی قائل شد تا موضوع بهتر شفاف شود.

این در حالی است که به طور کلی اعتبارات محقق شده در پارس جنوبی در سال ۸۹، حدود ۳.۷ میلیارد دلار، سال ۹۰ حدود هفت میلیارد دلار و سال ۹۱ نیز حدود ۱۰ میلیارد دلار بود که در تاریخ توسعه پارس جنوبی بالاترین ارقام تأمین اعتبارات است. بر این اساس جمع پرداختی ها حدود ۲۱ میلیارد دلار و در واقع کمتر از نصف رقمی است که برخی اعلام می کنند که در سه سال گذشته در پارس جنوبی سرمایه گذاری شده است.

ضمن اینکه در سال ۸۹ تا ۹۰ حدود چهار میلیارد دلار اوراق مشارکت ارزی به پیمانکاران داده شد که قابلیت استفاده و نقد شدن نداشته و ندارد.

پروژه های ناتمام نفتی در چه وضیعتی قرار دارند؟

در بخش نفت و گاز، بیش از ۷۰ میلیارد دلار پروژه ناتمام در کشور وجود دارد. یا به زبان صریح تر، معادل ۷۰ میلیارد دلار از عملیات پیمانکاری در بخش نفت و گاز باقی مانده است اما این قراردادها نوعاً زمانی منعقد شده که دلار حدود ۱۰۰۰ تومان بوده است. هر چند قراردادهای نفتی اغلب به دلار منعقد می شود اما به قیمت روز اتمام پروژه های ناتمام بخش نفت و گاز، به ۲۲۰ هزار میلیارد تومان، منابع احتیاج دارد که از بضاعت اقتصاد کشور بیرون است.

پروژه های نفتی با توجه به بدهی بخش نفت و گاز و پرداخت هزینه جاری و سرمایه ای بخش نفت و گاز از محل صادرات میعانات گازی، نفت کوره و نفت خام، نیازمند ارزیابی مجدد هستند.

طبق آنچه که در بررسی حوزه نفت و گاز عنوان کردید، به طور تقریبی بهای تمام شده انرژی در ایران چقدر است؟

این هزینه را می توان از برآورد مصرف گاز معادل حرارتی، مصرف فرآورده های نفتی در داخل و میزان صادرات نفتی تعیین کرد که بر این اساس مصرف یک میلیون و ۷۳۰ هزار بشکه گاز معادل حرارتی حدود ۲۱ هزار میلیارد تومان، ۲۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان از مصرف یک میلیون و ۷۷۰ هزار بشکه فراورده نفتی در داخل همچنین ۱۱ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان از صادرات۹۰۰ هزار بشکه نفت هزینه تمام شده ای معادل ۵۴ هزار میلیارد تومان را برای انرژی ایران رقم زده است.

در آستانه شروع به کار وزارت نفت در دولت یازدهم شما چه راهکارهایی را برای بخش نفت و گاز کشور پیشنهاد می کنید؟

مهمترین مساله در مرحله اول در این بخش کاهش یارانه انرژی حداقل معادل هزینه جاری و سرمایه ای بخش نفت و گاز است، یارانه انرژی اگر به میزان ۴۲ هزار میلیارد تومان افزایش یابد، بخش نفت و گاز به تعادل بودجه ای می رسد و با توجه به اینکه در شرایط موجود، کل هزینه پرداختی برای گاز و فرآورده های نفتی در داخل ۳۹ هزار میلیارد تومان است، تقریبا باید قیمت حامل های انرژی در داخل دو برابر شود، بدون اینکه یارانه نقدی افزایش یابد.

اما سناریو دومی نیز وجود دارد و آن این که تقریبا سه دهک بالای مصرف کننده گاز و برق خانگی و برق تجاری حدود ۵۰ درصد برق خانگی، برق تجاری و گاز خانگی را مصرف می کنند، اگر برق و گاز بدون یارانه به این سه دهک فروخته شود معادل ۴۲ هزار میلیارد تومان درآمد جدید برای بخش نفت و گاز ایجاد می کند، این در حالی است که بدون اینکه یارانه به قشر غیر برخوردار و تولید قطع شود بخش نفت و گاز به تعادل بودجه ای دست می یابد و از سویی دیگر تحقق ۴۲ هزار میلیارد تومان با حذف یارانه نقدی به این سه دهک و فروش برق و گاز به آن ها بدون یارانه حاصل بدست می آید به عبارت صریح تر اگر انرژی به قشر برخوردار به قیمت بدون سوبسید فروخته و یارانه نقدی آنها قطع شود بخش انرژی به تعادل بودجه ای خواهد رسید.