مسکن ملی از وعده تا واقعیت

دور جدید ثبت‌نام واحدهای طرح ملی مسکن از دیروز ۱۷ خرداد ۱۴۰۰ آغاز شد و متقاضیان فاقد مسکن می‌توانند نسبت به ‌نام‌نویسی در این طرح اقدام کنند.
بر اساس اعلام محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی قرار است تا پایان عمر دولت دوازدهم، ۴۱ هزار واحد مسکن مهر و طرح ملی مسکن افتتاح شود. بر این اساس تا اوایل مردادماه امسال حدود ۱۴ هزار واحد مسکن با احتساب ۱۱ هزار واحد افتتاح‌شده در آبان ‌ماه سال قبل افتتاح خواهد شد. این میزان واحد آماده شده ۲.۶ درصد کل واحدهای در دست ساخت در طرح ملی مسکن را شامل می‌شود که وزارت راه و شهرسازی آن را ۵۳۰ هزار واحد اعلام کرده بود.
در حال حاضر عملیات اجرایی ۵۳۰ هزار واحد مسکن ملی آغاز شده که پیش از این در یک مرحله افتتاح ۱۱ هزار و ۵۶۰ واحد در ابتدای آبان ماه سال ۱۳۹۹ با دستور رئیس‌جمهور انجام گرفته بود.
وزارت راه و شهرسازی در ثبت‌نام این دوره از طرح ملی مسکن، افزایش سقف وام ساخت را از ۱۰۰  به ۱۵۰ میلیون تومان رسانده است که در بازه زمانی ۱۲ ساله و نرخ سود ۱۸ درصد و بر اساس میزان پیشرفت پروژه به سازنده داده می‌شود که این تسهیلات در پایان ساخت‌وساز به متقاضی منتقل و مالک باید نسبت به بازپرداخت آن‌ها به بانک عامل اقدام کند. رقم اقساط ماهانه تسهیلات ساخت مسکن ملی در بازپرداخت ۱۲ ساله، ۲ میلیون و ۵۴۸ هزار تومان اعلام شده است.
علاوه بر افزایش سقف وام در این مرحله، در تعدادی از شهرها زمین آزاد شده و امکان ثبت‌نام افرادی که پیش از این به دلیل محدودیت در تأمین اراضی دولتی در مرحله‌های قبل وجود داشت، فراهم شده است.
 معضل مسکن ملی با افزایش قیمت مصالح ساختمانی 
همزمان با افزایش نرخ ارز و تأثیری که به صورت سنتی بر نرخ همه کالاها و خدمات می‌گذارد، افزایش قیمت مصالح ساختمانی ازجمله آهن و میلگرد ساخت‌وساز مسکن ملی را با مشکل مواجه کرد و باعث شد هزینه واقعی ساخت واحدهای طرح ملی مسکن  طی دو سال اخیر به دلیل افزایش شدید قیمت نهاده‌های ساختمانی بالا برود و متقاضیان هم مجبور به پرداخت ارقامی بالاتر از میزانی که از ابتدا عنوان شده بود، بشوند.
طبق اعلام فعالان بازار مسکن، هزینه ساخت هر مترمربع واحد مسکونی به حدود ۴.۵ میلیون تومان افزایش یافته است درحالی‌که در ابتدا هزینه ساخت مسکن ملی ۲.۵ تا ۳.۵ میلیون تومان در کلانشهرها اعلام شده بود.  
بر اساس گفته متقاضیان مسکن ملی، وجوه درخواستی از طرف پیمانکاران دائما افزایش می‌یابد، زیرا برآورد اولیه هزینه ساخت مسکن ملی ۳۵۰ میلیون تومان اعلام شد، اما بعدا به ۴۵۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرد که با وام ۱۵۰ میلیونی به ۶۰۰ میلیون تومان می‌رسد. 
اگرچه دولت از ابتدا اعلام کرده بود طرح مسکن ملی را در مناطق دارای زیرساخت‌های شهری قرار می‌دهد که زمان اجرای پروژه را کوتاه و جذابیت سکونت در آن را افزایش دهد، اما به نظر می‌رسد به علت وجود مشکلاتی همچون تورم در مصالح ساختمانی و مشکلاتی که برای تأمین زمین و یا عدم همکاری شهرداری‌ها به وجود آمده است، امتیاز وجود زیرساخت‌های طرح مسکن ملی را تحت تأثیر خود قرار داده است. 
طبق گفته محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی، عدم همکاری شهرداری مشکل عمده اجرای طرح ملی مسکن است، اما با وجود تغییراتی که در شهرداری منطقه ایجادشده امکان سرعت بخشیدن به پروژه‌های مسکن ملی در تهران و جبران عقب‌ماندگی‌ها انتظار می‌رود. 
طرح مسکن ملی همچون مسکن مهر از ابتدا برای دهک‌های پایین و متوسط جامعه درنظر گرفته شد، اما اکنون با توجه به بالا رفتن هزینه‌ها، بیشتر این افراد توانایی تأمین مبالغ آورده اولیه را ندارند. 
اقبال شاکری، عضو کمیسیون عمران مجلس شرایط دشوار هزینه اولیه و پرداخت وام را از دلایل استقبال پایین متقاضیان از مسکن ملی عنوان کرده است، زیرا شرایط سنگین پرداخت وام و هزینه اولیه موجب شده کمتر از ۱۵ درصد از افراد ثبت‌نام کننده پای امضای قرارداد نهایی پیش بروند.
طرح مسکن ملی به جای مسکن مهر
دولت یازدهم از ابتدا انتقادهای زیادی را متوجه مسکن مهر کرد که در دولت احمدی‌نژاد کلید خورده بود و طرح مسکن ملی را جایگزین مسکن مهر کرد. در طرح مسکن مهر، برای ساخت مسکن از اراضی خارج از شهرها استفاده می‌شد ولی طرح اقدام ملی توجه به درون شهرها دارد. دولت با اجرای این طرح به دنبال حل بحران مسکن در کشور است. طرح اقدام ملی مسکن، پروژه‌ای است که در صورت اجرای صحیح می‌تواند به جهش ساخت خانه در کشور کمک کند و مشکل کمبود عرضه مسکن را کاهش دهد، اما از شهریورماه ۹۸ که کلنگ زنی
این طرح با حضور رئیس‌جمهور انجام گرفت تاکنون تنها ۱۱ هزار واحد از ۴۰۰ هزار واحدی که برای آن درنظر گرفته شده بود، افتتاح شده است.  
بر اساس برآوردهای انجام‌گرفته در حدود ۳.۵ میلیون واحد کمبود مسکن در کشور وجود دارد که دلیل اصلی افزایش ۱۵۰ تا ۲۰۰ درصدی قیمت مسکن است. طبق اعلام بانک مرکزی در اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۰، متوسط قیمت خرید و فروش یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله‌شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران، ۲۸۸ میلیون ریال بود که نسبت به سال قبل رشد ۹۸ درصدی را نشان می‌دهد.
طرح مجلس برای جهش تولید مسکن
مجلس برای بهبود عرضه مسکن طرح جهش تولید مسکن را تصویب کرده است. در این طرح با در نظر گرفتن سازوکارهایی جهت تأمین منابع مالی، تأمین زمین، تأمین مصالح ساختمانی و تأمین خدمات ساختمانی، سعی شده تا بستر لازم برای ساخت مسکن فراهم گردد و دولت مکلف می‌شود طی ۴ سال، سالانه یک‌میلیون واحد مسکونی تولید و عرضه نماید. در این طرح دو موضوع مهم دیده شده است، اول تأمین زمین با اجاره ۹۹ ساله و دیگری تأمین منابع مالی که براساس آن حدود ۷۰ درصد سهم ساخت آن باید تسهیلات مالی با نرخ بهره مناسب داده شود.طی سال‌های اخیر قیمت مسکن از تورم پیشی گرفت به طوری که در سال گذشته قیمت ملک در تهران به بیش از دو برابر افزایش پیدا کرد. دولت طرح اقدام ملی مسکن را از دو سال قبل عملیاتی کرد به این امید که بتواند تا حدودی قیمت‌ها را کنترل کند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد و حالا بعد از یک‌سال نمایندگان مجلس با تصویب طرح ساخت یک‌میلیون مسکن در سال به دنبال اثرگذاری روی قیمت مسکن هستند و برخورد با مسئولانی که در اجرا اهمال داشته باشند را اعمال می‌کنند.