بی بهره بودن اقتصاد کشور از بهره سود بانکی

زمزمه‌هایی مبنی بر افزایش نرخ سود بانکی شنیده می‌شود و همین مسئله باعث شده افرادی که از سرمایه‌گذاری‌های پرریسک مانند بورس دل‌خوشی ندارند و با تورم بالا در بازارهای موازی مانند خودرو و مسکن روبه  رو شدند و مانند گذشته امکان سرمایه‌گذاری را ندارند، به سپرده‌گذاری در بانک‌ها اقبال نشان دهند و به دریافت حداقل سود، اما بدون ریسک و ضرر قانع شوند. 

افزایش حجم نقدینگی بیشتر از تولید و خدمات، به زایش پول بدون پشتوانه می‌انجامد که عدم تعادل و تراز میان پول و اقتصاد را شکل می‌دهد. نوسان شدید نرخ ارز در یک سال گذشته تأثیر مستقیم و بی‌واسطه‌ای برگرانی کالاها و تورم داشته است، اما بخشی از این تورم ناشی از افزایش رشد نقدینگی است، زیرا بالا رفتن نقدینگی درنهایت نرخ تورم را افزایش می‌دهد. بنابراین بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی یکی از راه‌حل‌های اصلی برای از بین بردن این چرخه معیوب را کنترل رشد نقدینگی می‌دانند.

نرخ بالای بهره بانکی و افزایش آن، تعطیلی بنگاه‌های تولیدی را به علت ریسک‌پذیری و هزینه‌های بالای فعالیت افزایش می‌دهد و از طرف دیگر، عاملی برای رشد نقدینگی و تورم‌ می‌گردد. در کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان، نرخ بهره بانکی نزدیک به صفر و در بعضی موارد منفی است، درحالی‌که در ایران با افزایش نرخ بهره بانکی، سرمایه‌ها به‌جای تزریق در تولید، به‌حساب مدت‌دار بانک‌ها واریز می‌شوند. این روند منجر به تعطیل شدن بنگاه‌های تولیدی در کشور و رشد بدون پشتوانه نقدینگی شده است. 

به‌طورقطع اقتصاد کشور به دلایل مختلفی به عدم ثبات فعلی دچار شده و نابسامانی و رکود به مؤلفه‌ای فراگیر در آن تبدیل‌شده است و نمی‌توان رشد نقدینگی را متهم اصلی در بروز و ظهور فعلی وضعیت اقتصادی دانست، اما از سوی دیگر هم نمی‌توان آن را نادیده قلمداد کرد. بی‌شک رشد نقدینگی بدون بهره‌وری منجر به افزایش پول بدون پشتوانه می‌گردد که نتیجه ملموس آن گرانی و تورم خواهد بود.

  افزایش نرخ بهره آثار تورمی را به همراه دارد

محمد خوش‌چهره اقتصاددان با اشاره به رشد لجام‌گسیخته تورم بیان کرد: افزایش نرخ بهره تشدیدکننده تورم است، زیرا هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد. نرخ بهره تسهیلاتی که برای تولید در نظر گرفته می‌شود با افزایش نرخ سود بانکی بالا می‌رود که آثار تورمی را به همراه می‌آورد. 

خوش‌چهره ادامه داد: دولت باید برای اتخاذ سیاست‌های اقتصادی در شرایط عادی، بخشی از پول‌های سرگردان در جامعه را از طریق بالا بردن نرخ بهره بانکی جمع‌آوری کند، اما اکنون اقتصاد ایران دارای شرایط غیرطبیعی است و افزایش نرخ بهره نه‌تنها تأثیری که دولت به دنبال آن است را نخواهد داشت، بلکه آثار تورمی را هم به‌جای می‌گذارد. 

این اقتصاددان با اشاره به عدم وجود رابطه میان بالا رفتن نقدینگی و تأثیر آن در گرانی ارز گفت: این استدلال که نقدینگی موجود در جامعه به سمت بازار ارز و خرید دلار رفته است، قابل‌قبول نیست، زیرا در حدود یک درصد از مردم عادی جامعه برای حفظ ارزش پول خود به دنبال خرید دلار می‌روند و بیشتر صاحبان سرمایه و ثروت، شرکت‌های دولتی و بانک‌ها باانگیزه سوداگری به دنبال خرید ارز هستند. 

وی یکی از دلایل وجود مشکلات اقتصادی را نقدینگی عنوان کرد و افزود: مشکل اصلی اقتصاد کشور افزایش نقدینگی نیست بلکه ضعف سیاست‌های پولی و مالی دولت است که اجازه داده سوداگری، دلالی و واسطه‌گری در راستای منویات دنیای سلطه در ایران عمل می‌کند. از سوی دیگر وجود جنگ اقتصادی باعث شده پول ملی با نام دلار و تشدید تورم تهدید شود. سوء مدیریت و جریاناتی که باعث ملتهب شدن بازار می‌شوند، به همراه تصمیمات غلطی که بازار ارز و طلا را جذاب می‌کنند، باعث ایجاد مشکل اقتصادی در کشور شده‌اند. 

افزایش نرخ بهره بانکی علاج رکود اقتصادی نیست

حسین درودیان اقتصاددان، بازی کردن با متغیر نرخ سود بانکی را سیاست پرکاربردی در اقتصاد دانست و به «رسالت» گفت: به علت وجود دو مؤلفه نمی‌توانیم انتظار بازگشت آثار مثبت از افزایش نرخ بهره بانکی داشته باشیم، زیرا بالا رفتن نرخ سود بانکی جلوی سرعت گردش و خلق پول را می‌گیرد و هزینه‌های گرفتن تسهیلات را افزایش داده و تمایل به دریافت وام را کم می‌کند. 

وی افزود: جنس تورم در اقتصاد ما رکودی است، به این معنی که تورم بالا در اقتصاد کشور درنتیجه خرید کالا و خدمات مصرفی نیست، بلکه تورم از سوی کاهش عرضه و کمبودهای واقعی است؛ ضمن اینکه ریسک‌های کلان و سیاسی بر نرخ ارز تأثیر گذاشته است. افزایش نرخ بهره بانکی علاجی برای رکود اقتصاد در کشور نیست. وقتی مشکل تورم، تنگناهای کمبود عرضه است، افزایش نرخ سود سپرده بانکی مشکلی از اقتصاد را حل نمی‌کند.

درودیان با تأکید بر اینکه پیش‌فرض افزایش نرخ بهره بانکی برای جلوگیری از تورم به‌سلامت نظام بانکی وابسته است، افزود: وقتی این فرض محقق نشود و نظام بانکی معیوب باشد، می‌تواند سیاست‌های افزایش نرخ بهره بانکی را بی‌اثر کند. وقتی بانک‌ها زیان ده هستند، افزایش نرخ ارز می‌تواند باعث زیان دهی بیشتر بانک‌ها شود و رشد پایه پولی را بالا ببرد. 

این اقتصاددان اظهار کرد: تورم کشور با راهکارهای کلاسیک اقتصادی درمان نمی‌شود و حتی احتمال گذاشتن تأثیرات منفی را هم در پی دارد. اثرات راهکارهای اقتصادی که در کتاب‌های اقتصادی مطرح‌شده و در کشورهای دیگر جواب داده است، در ایران نمی‌تواند پیاده شود. 

درودیان درباره افزایش نرخ بهره بانکی همسو با سقف تورم گفت: وقتی علت تورم ۴۰ درصدی، فشار تقاضا باشد، افزایش نرخ بهره تا سقف تورم می‌تواند تا حدودی قابل‌قبول باشد، اما وقتی تورم ناشی از کاهش عرضه است، منطق افزایش نرخ بهره تا نرخ تورم کار معقولی نیست. در شرایطی که از سوی فشار سنگین تحریم‌ها و جهش نرخ ارز، دچار تنگنای کاهش عرضه هستیم، افزایش نرخ بهره به مشکل تورم و تنگناهای اقتصادی اضافه می‌کند. 

وی در پایان بابیان اینکه افزایش نرخ بهره بانکی نمی‌تواند جلوی تورم دلار را بگیرد، افزود: افزایش نرخ بهره بانکی فقط در صورت جذابیت زیاد می‌تواند نرخ تورم دلار را کاهش دهد و سفته‌بازان را از بازار ارز دور کند. افزایش نرخ ارز، تولید را با مشکل مواجه می‌کند و به‌جای رفع معضلات اقتصادی، باعث بالا رفتن بهره تسهیلات می‌گردد که بر مشکلات تولید در کشور اضافه می‌نماید.