چرا ضایعات تولید در ایران بالا است؟

ضایعات و به اصطلاح عامیانه، پِرتیِ ناشی از تولید، یکی از مولفه‌های مهم و تولیدکننده در قیمت تمام شده اقلام،کالاها و محصولات تولیدی به شمار می رود.

به واقع،بخش قابل توجهی از هزینه های تولید بر ضریب مواد اولیه خام و به کار گرفته شده در آن استوار می شود و به تبع هر آنچه میزان مواد مذکور برای ساخت یک محصول یا کالایِ تولیدی به حداقل ممکن کاهش یابد،به تبع،هزینه تولیدی آن نیز کمتر خواهد شد.

به تعبیر دیگر با افزایش ضریب ضایعات و پرتی های واحدها و کارخانجات صنعتی و تولیدی کوچک، متوسط و بزرگ در فرآیند تولیدی ، بر قیمت محصولات نیز افزوده خواهد شد.

از دیگر سو، با مطالعه و خوانش دقیق سیاست های اقتصاد مقاومتی به این واقعیت اشراف پیدا می‌کنیم که اساسا یکی از محورهای برجسته سیاست های مذکور ، به استفاده حداکثری از حداقل امکانات معطوف می شود و این استراتژی در تمامی عرصه های تولید و در بخش های گوناگون اعم از مواد خام و اولیه ، انرژی ، سر جمع هزینه های اقتصادی و نیروی انسانی جاری و ساری خواهد بود که البته تاکید بر استفاده حداکثری از حداقل امکان در خصوص نیروی انسانی با افزایش ضریب بهره وری محقق می شود و نباید آن را در قالبی استثمار گونه تبیین و واکاوی کرد.

به هر ترتیب،با نیم نگاهی بر صحنه تولیدی کشور،این واقعیتِ تلخ هویدا می شود که در بسیاری از حوزه های تولیدی ، قواعد اشاره شده ، به معنای واقعی کلمه ، لحاظ و رعایت نمی شود.

امیر مهدی شاهوردی، یکی از فعالان عرصه تولیدی و صنعتی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در تحلیل و تشریح این موضوع، اظهار کرد: اساسا انتظار صفر بودن پِرتی و ضایعاتِ تولیدی در بسیاری از بخش ها و عرصه‌های تولیدی، امری ناممکن است، اما به حداقل رساندن ضریب آن، امری ضروری و قابل حصول است و این مهم از الزامات اساسی اقتصادهایی به شمار می رود که در صدد شکوفایی و توسعه هر چه بیشتر هستند.

وی افزود: البته با اتخاذ برخی تدابیر، ضایعات و پرتی های ناشی از تولید در واحدها و مراکز تولیدی عرضه و به فروش می رسند که به تبع این امر، تا حدودی خسارات و هزینه های تولیدی را پوشش می دهند،اما در صورت پیشگیری و جلوگیری از افزایش ضایعات و تامین تمهیدات لازم در راستای کاهش حداکثری پرتی و ضایعات تولید،سود حاصله از این توفیق، به مراتب، فراتر از اندوخته ای است که در سایه فروش ضایعات حاصل می شود.

ضایعات و پِرتی نامتعارف در کشورهای توسعه یافته، پوئنی منفی برای واحدهای تولیدی محسوب می‌شود

آنچنان که این فعال در عرصه صنعتی و تولیدی ( شاهوردی ) مطرح می کند در کشورهای صنعتی و پیشرفته دنیا،میزان پرتی و ضایعات تولیدی ها و هدر رفت انرژی در واحدها و مراکز تولیدیِ فعال در آنها، به صورت هفتگی و ماهیانه احصاء و برآورد می‌شود و در صورت بالا رفتن فراتر از حد معمول آن، نقیصه مذکور به عنوان پوئنی منفی در پرونده واحدها و مراکز تولیدی اینچنینی منظور می‌شود.

وی افزود: البته تا حدودی، رویکرد و روش‌های اینچنینی در کشور ایران و در برخی عرصه ها، رعایت و لحاظ می‌شود اما به تبع، دقت و کارکرد آن به میزان رویه و قاعده جاری وساری در کشورهایی توسعه یافته، همچون آلمان و غیره نیست.

این فعال در عرصه تولیدی و صنعتی معتقد است: می‌باید در سیستم‌های حسابرسی و برآورد این امر، تجدید نظر و دقت هر چه بیشتری لازم لحاظ شود که یقینا هر آنچه در این حوزه ها به موفقیت فزاینده تری نائل شویم،روند دسترسی و تحقق سیاست های موسوم به اقتصاد مقاومتی، با سرعت و شتاب افزون تری، همراه خواهد شد.

تکنولوژی روز و تجهیزات پیشرفته، اصلی‌ترین تعیین کننده در کاهش ضریب پرتی و ضایعات ناشی از تولید به شمار می‌رود

مسعود خواجه نوری، یکی از فعالان حوزه تولیدی و صنعتی استان البرز،در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در تشریح علل و دلایل تأثیرگذار در افزایش فراتر از معمول میزان ضایعات و پرتی ناشی از تولید در کشور گفت: بدون تردید، موضوع مذکور باید به عنوان دستور کاری ویژه از سوی نهادهای متولی، صاحب نظران و رسانه‌ها، آسیب شناسی شود، زیرا این نقیصه یکی از نقاط ضعف غیر قابل انکار و مشهودِ بسیاری از حوزه صنعتی و تولیدی کشور به شمار می رود.

وی افزود: یکی از دلایل عمده این نقطه ضعف را باید در تجهیزات و ادوات کهنه و فرسودة تولیدی جستجو کرد و اساسا هر آنچه در راستای به روز رسانی و حرکت در مسیر نوسازی تجهیزات اینچنینی گام برداشته شود، به همان میزان، ضریب مصرف انرژی، پِرتی و ضایعات ناشی از تولید نیز کاسته خواهد شد.

خواجه نوری گفت: به صورت طبیعی، در شرایطی که میزان مصرف انرژی و ضایعات تولیدی بالا است به همان میزان قیمت تمام شده آن کالا یا محصول نیز تحت الشعاع قرار می‌گیرد و این هزینة سر بار، تولیدکننده و مصرف کننده را توامان با یکدیگر متضرر می‌کند.

وی افزود: برخی از تولیدکنندگان با اتکای به این ذهنیت و تلقی که هزینه افزوده شده و پرتی یا ضایعات ناشی از تولید بر نرخ کالا و محصول عرضه شده کِشیده می‌شود و به تعبیری هزینه‌های مذکور از مصرف کننده اخذ می‌شود، اما به زعم بنده این طرز فکر، خود فریبی است زیرا در شرایط فعلی و در بستری که رقابت حرف نخست را می‌زند، به تبع هر آنچه قیمت تمام شده کالا تنزل پیدا کند، به همان میزان، بستر برای عرضه و فروش آن هموار تر خواهد شد و این قاعده در حوزه صادرات نیز نافذ است که از آن تحت عنوان تجاری بودن کالا یا تولید یاد می شود.

پِرتِ بالای تولید ، مزیت انرژی ارزان و امتیاز هزینه های پایین مستقیم عملیاتی را از بین می‌برد

میثم موسایی، رئیس انجمن اقتصاد اسلامی و استاد تمام دانشگاه اقتصاد، در گفت‌وگو با رسانه‌ها، در تشریح این عارضه اظهار کرد: هزینه‌های تولید به دو قِسمِ، هزینه‌های مستقیم عملیاتی ( همچون نیروی کار، انرژی و مواد اولیه ارزان ) و هزینه‌های غیرمستقیم عملیاتی طبقه بندی می‌شوند.

وی افزود: پرت و ضایعات بالایی که در فرآیند تولید شاهد آن هستیم، مزیت ارزانیِ هزینه‌های مستقیم عملیاتی را از بین برده ( و در شرایطی که می‌توان از این پوئن در مقایسه با کشورهای صنعتی، به نحو شایسته‌ای سود بُرد ، به دلیل پِرتِ بالا، شاهد صرف هزینه‌های فراتر از معمول در فرآیند تولید هستیم).

موسایی می‌گوید: به عنوان مثال، اگر کالا یا محصولی در سایر کشورهای توسعه یافته با دو واحد انرژی ساخته می‌شود، همین کالا در ایران با صرف 5 واحد انرژی تولید می‌شود و به تبع بر قیمت تمام شده آن می افزاید.

متاسفانه در حوزه زارعت،کشاورزی و باغداری، به نوعی شاهد ضایعات و پرتی های اینچنینی هستیم و در این عرصه نیز به دلیل وجود برخی نواقص، هزینه تولید و قیمت تمام شده آن بالاتر از حد معمول و استاندارد است.

موسایی در این خصوص می گوید: به دلیل زمین نامناسب و آب ناکافی، فاقد مزیت خاصی هستیم و متاسفانه در این شرایط، (اغلب) سیستم‌های آبیاری ما کهنه و فرسوده هستند و به تبع هزینه عملیاتی مستقیم در این بخش فراتر از میزان معمول تخمین زده می‌شود.

وی می افزاید: هزینه‌های غیر عملیاتی همچون فضای کسب و کار چندان مساعد و رضایت بخش نیست و مجموعه این عوامل و برخی نارسایی های دیگر باعث می‌شود تولید در مسیر مستقیم و صحیحی حرکت نکند و منافع ملی، بهره وری و کارآیی که می‌باید در رأس و اولویت تصمیم گیری ها لحاظ شود آنچنان که باید مورد توجه قرار نگیرد.

امید آن می‌رود با برنامه ریز دقیق، اصولی و هدفمند، میزان پرتی و ضایعات تولید در کشور به حداقل ممکن کاهش یابد که به تبع دستیابی به چنین توفیقی، مترادف با کاهش هر چه بیشتر هزینه تمام شده تولیدی خواهد بود و به تبع این موفقیت، روند توسعه و شکوفایی و تجاری تر شدن تولید به نحو شایسته و مطلوب تری تسریع و تسهیل خواهد شد.