چالش نرخ سود بانکی

کامران ندری، عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی با اشاره به افزایش نرخ سود بانکی و زیان‌های آن با توجه به‌صورت‌های مالی نه چندان مناسب برخی بانک‌ها گفت: با توجه به شرایطی که هم اکنون در اقتصاد ایران به وجود آمده است، نرخ سود بانکی می‌تواند سپرده‌گذاران را ترغیب و تشویق کند که برای حفظ ارزش پول خود، از سپرده‌های بانکی بلندمدت استفاده کنند تا در واقع نقدینگی که در بانک‌ها به نوعی سپرده‌گذاری شده، توسط سپرده‌گذاران بیرون نرفته و به سمت بازارهای سکه و طلا کشیده نشود. این یک بحث است و اینکه بانک مرکزی مجوز افزایش نرخ سود را به چه بانک‌هایی داده، بحث دیگری.

وی افزود: در شرایط فعلی، طبیعتا واکنش سیاست‌گذار منطقی است و راه افزایش نرخ سود که انتخاب کرده، معقول است. عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی ادامه داد: چیزی که می‌توانیم در شرایط فعلی به آن ایراد بگیریم، این است که تعدادی از بانک‌های کشور هستند که ناسالم بوده و باید جلوی فعالیت آنها گرفته شده و حتی متوقف شود؛ درحالی‌که این برخورد با آن بانک‌ها انجام نشده است و متاسفانه این بانک‌ها نیز صرفا از طریق بازی پانزی، با افزایش نرخ سود، در حال حل مشکلات نقدینگی خود هستند و طبعا این بانک‌ها توان اینکه بخواهند این سودهای بالای فعلی را به سپرده‌گذاران ارائه دهند، ندارند؛ پس اگر بتوانیم فعالیت بانک‌های ناسالم را متوقف کرده و به بانک‌های سالم نیز در چارچوب هدفمند اجازه دهیم که نرخ سود خود را به‌صورت طبیعی براساس سیاست‌های سیاست‌گذار پولی و بانک مرکزی تعیین کنند، مشکل وجود ندارد؛ ولی این را هم باید گفت که به هر حال این نرخ‌های سود بانکی که در کشورهای دیگر اعمال می‌شود، نرخ سود کوتاه‌مدت و موقتی است و بانک‌های مرکزی معمولا در بازار کوتاه‌مدت یا بازار پول آن را محاسبه می‌کنند و هیچ وقت نرخ را برای بلندمدت، بالا تعیین نمی‌کنند.

ندری معتقد است مشکل نظام بانکی ما این است که با استانداردهای حوزه بانکداری در دنیا فاصله زیادی دارد؛ در واقع ساز و کار تعیین نرخ سود در اقتصاد ما مشکل دارد و اگر بانک‌ها نرخ سود را افزایش می‌دهند، اگرچه ممکن است در شرایط فعلی از منظر سیاست‌گذاری پولی ایرادی به آن گرفته نشود، ولی افزایش نرخ سود در بازار، در اثر اعمال سیاست پولی نیست؛ بلکه به‌نظر می‌رسد ناشی از مشکلاتی است که بانک‌های بد با آن مواجه هستند و برای رفع مشکلات خود دارند این نرخ‌های سود را بالا می‌برند؛ بنابراین اگر افزایش نرخ سود، در نظام بانکی ناشی از اعمال سیاست پولی کنترل‌شده و موقتی باشد، اشکالی به آن وارد نیست؛ اما اگر ناشی از فعالیت بانک‌های بد در نظام پولی باشد این ایراد دارد و جدی هم است و باید از آن پرهیز کرد.

این کارشناس ارشد مسائل بانکی خاطرنشان کرد: افزایش نرخ سود بانکی باید در چارچوب سیاست‌های پولی مشخصی باشد که اعلام شده باشند؛ در واقع بانک مرکزی باید سیاست پولی را در کوتاه‌مدت، مشخص و اعلام کرده و در نهایت تلاش کند نرخ‌های سود در آن محدوده نرخ سیاستی تعیین شود، نه بالاتر و نه پایین‌تر. اما اینکه بگوییم بانک مرکزی چراغ سبز داده و چشم خود را در نرخ‌های سود بسته است، قابل قبول نیست.

 بلکه بانک مرکزی اگر قصد دارد نرخ سود را با توجه به شرایط فعلی افزایش دهد، به‌صورت هدفمند و مشخص گام برداشته و با اعمال سیاست پولی، نرخ را اعمال کند؛ یعنی تا زمانی که شرایط اقتصادی ایجاب می‌کند، نرخ را افزایش دهد و در غیر این صورت، نرخ را به سمت کاهشی پیش برد.

وی اظهار کرد: برخی بانک‌هایی که از منظر سلامت بانکی، وضعیت مساعدی ندارند، در این شرایط می‌توانند وارد یک بازی نامناسب بشوند و حتی فعالیت آنها می‌تواند برای کل شبکه بانکی و اقتصاد زیان‌آور باشد.