افزایش ارتفاع پیش‌بینی نفتی

بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش فصلی خود با اشاره به ریسک کاهش عرضه نفت خام از سمت ایران، تداوم افت تولید در ونزوئلا و همچنین محدود شدن ظرفیت مازاد کشورهای عضو اوپک، چشم‌انداز خود از قیمت نفت در سال 2018 و 2019 را به ترتیب 7 و 9 دلار بر بشکه افزایش داد و متوسط آن را به 72 دلار و 74 دلار بر بشکه رساند. بانک جهانی در حالی در گزارش اکتبر خود نسبت به توان کشورهای عضو اوپک برای تامین کمبود عرضه احتمالی از سمت ایران و همچنین افت تولید ونزوئلا تردید کرده است که هشداری مشابه، پیش از این از سوی مقامات نفتی کشورمان طرح شده بود. چشم‌انداز بانک جهانی از آینده عرضه و تقاضای نفت در دنیا نشان می‌دهد که تمایل فعلی کشورهای عضو اوپک برای افزایش تولید و صادرات نفت خام می‌تواند بازار نفت را دچار یک شوک عرضه کند که پیامد آن افزایش چشمگیر قیمت‌ها است. در این گزارش همچنین چشم‌انداز کالاها در چهار حوزه کشاورزی، کودهای شیمیایی، فلزات و مواد معدنی و فلزات گرانبها نیز ارائه شده است. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود در سال 2019 قیمت فلزات روندی باثبات داشته باشد؛ در‌حالی‌که قیمت محصولات کشاورزی تا 2 درصد رشد خواهد کرد.

بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود از چشم‌انداز بازارهای کالایی در حالی انتظار رشد قیمت نفت در سال‌های 2018 و 2019 را مطرح کرده که ونزوئلا و ایران را دو نگرانی سمت عرضه عنوان کرده است. بانک جهانی در عین حال نسبت به توان کشورهای عضو اوپک برای افزایش تولید و جبران کمبود عرضه ابراز نگرانی کرده و احتمال وقوع یک شوک از سمت عرضه را محتمل ارزیابی کرده است. در واقع آنچه بانک جهانی در گزارش خود به آن اشاره کرده است، نامشخص بودن میزان افت تولید ایران به واسطه تحریم‌های آمریکا و همچنین افت تولید ونزوئلا و تمایل کشورهای عضو اوپک به افزایش تولید برای بیشتر کردن درآمدهای نفتی‌شان است.

بانک جهانی تاکید می‌کند «تمایل این کشورها به افزایش تولید و صادرات در حالی است که ظرفیت مازاد تولید آنها را محدود می‌کند در چنین شرایطی بازار به دلایل مختلف طبیعی، ژئوپلیتیک و... مستعد شوک عرضه خواهد بود.» تازه‌ترین چشم‌انداز بانک جهانی از قیمت نفت نشان می‌دهد که این سازمان بین‌المللی انتظار دارد قیمت نفت در سال 2018 به‌طور متوسط 72 دلار بر بشکه باشد و در سال 2019 نیز به 74 دلار بر بشکه افزایش پیدا کند. این چشم‌انداز قیمتی نسبت به پیش‌بینی قبلی بانک جهانی (در ماه آوریل) رشدی چشمگیر داشته و برای سال‌های 2018 و 2019 به ترتیب افزایش 7 و 9 دلاری را نشان می‌دهد. این میزان افزایش پیش‌بینی برای قیمت جهانی نفت، به نگرانی‌ از شرایطی باز می‌گردد که در آن عرضه ضعیف شده در حالی‌که تقاضا همچنان قوی باقی مانده است.

بر‌اساس این گزارش، عدم قطعیت‌هایی که باعث افزایش قیمت نفت در چشم‌انداز بانک جهانی شده در حال حاضر بسیار قوی است و تحریم خرید نفت ایران، افت بیشتر تولید نفت در ونزوئلا و عدم‌توانایی کشورهای عضو اوپک برای افزایش قابل ملاحظه تولید را شامل می‌شود. بر همین اساس بانک جهانی انتظار دارد قیمت جهانی نفت در نیمه نخست سال 2019 با افزایشی حداکثری و پس از آن به واسطه بهبود محدودیت‌های آمریکا در تولید نفت با کاهش همراه شود.

در این میان افزایش تنش‌های تجاری میان ایالات متحده آمریکا و چین و همچنین کند شدن رشد جهانی اقتصاد؛ از عدم‌ قطعیت‌هایی هستند که بانک جهانی با اشاره به آنها فشار بر قیمت نفت را پیش‌بینی می‌کند. وضع تعرفه‌های تجاری بر واردات کالا از تعدادی از کشورها به آمریکا که از سمت دونالد ترامپ رقم خورد و همچنین اقدامات متقابل کشورهای آسیب‌دیده از وضع تعرفه‌ها، اثرات منفی فراوانی بر بازارهای کالایی مختلف از جمله نفت داشته است. به گزارش بانک جهانی، وضع تعرفه‌های کالایی منجر به افزایش اختلاف قیمت‌ها شده و روند تجاری بین کشورها را مختل کرده است. از آنجا که چین بزرگ‌ترین‌ مصرف‌کننده بازارهای کالایی است و بخش زیادی از تقاضای نفت را به خود اختصاص داده است، وضع تعرفه‌ بر ورود کالاهای چینی به آمریکا از سمت دولت این کشور، روند تجارت و رشد جهانی اقتصاد را با اثرات مخربی مواجه کرده است. با این حال طبق گزارش بانک جهانی، اثرات منفی جنگ تجاری در بازار نفت مانند سایر بازارهای کالایی نبوده زیرا نگرانی از کمبود عرضه از سمت ایران و ونزوئلا تا حدود زیادی این نگرانی‌ها را خنثی کرده است در غیر این صورت از آنجا که چین طی 20 سال گذشته 50 درصد از رشد تقاضای انرژی(نفت، گاز و زغال‌سنگ) را به خود اختصاص داده، شروع جنگ تجاری میان آمریکا و این کشور می‌توانست اثر مخرب چشمگیرتری بر قیمت نفت داشته باشد.

در دیگر سو، برخی عدم‌قطعیت‌‌ها وجود دارند که می‌توانند منجر به رشد قیمت نفت شوند از جمله تقاضای قوی‌تر نفت خام از سمت چین در پی وضع سیاست‌های محرک رشد در این کشور. در عین حال محدود شدن ظرفیت مازاد تولید کشورهای عضو اوپک و همچنین کاهش حجم ذخایر جهانی نفت خام در سال جاری، نشان‌دهنده نزدیک شدن بیش از پیش عرضه و تقاضای نفت خام به یکدیگر است. گزارش بانک جهانی با اشاره به این نشانه‌ها، بازار جهانی نفت خام را مستعد شوک قیمتی از سمت عرضه می‌داند. بر همین اساس است که بانک جهانی، پیش‌بینی قیمت نفت خام در سال آینده میلادی را از 72 دلار برای سال 2018 به 74 دلار بر بشکه افزایش داده است. بانک جهانی در تازه‌ترین پیش‌بینی از آینده، قیمت نفت در سال 2020 را کاهشی دیده و 69 دلار بر بشکه عنوان کرده است.

مرور قیمت نفت در سال ۲۰۱۸

طبق این گزارش، نفت خام در سه ماه سوم سال جاری میلادی به‌طور متوسط 75 دلار بر بشکه معامله شده است. این سطح قیمتی 2 درصد بیشتر از فصل قبل و 46 درصد بیشتر از همین بازه زمانی در سال گذشته بوده است. تنش‌های تجاری میان قدرت‌های اقتصادی دنیا و همچنین رشد تولید روزانه نفت خام در آمریکا از عواملی بوده‌اند که در ماه‌های جولای و آگوست بر قیمت نفت فشار آورده‌اند و در ماه آگوست باعث کاهش آن به 70 دلار بر بشکه شده‌‌اند. اما با افزایش نگرانی‌ها از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، قیمت نفت در اوایل اکتبر سال جاری به 86 دلار بر بشکه رسید که بالاترین سطح از اکتبر 2014 بود.

نفت خام آمریکا نیز در دوره زمانی یاد شده از 65 دلار بر بشکه به 75 دلار بر بشکه رشد داشته است. علاوه بر بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، افت مداوم تولید نفت ونزوئلا و نگرانی‌ها از محدود شدن ظرفیت مازاد تولید نیز از عوامل اثرگذار بر رشد قیمت‌ها بوده‌اند. با این حال، کاهش اخیر رشد جهانی اقتصاد و تلاش برای افزایش عرضه از سمت کشورهای عضو اوپک به ویژه عربستان، از عواملی هستند که تا حدودی جلوی رشد قیمت‌ها را گرفته‌اند.

چشم‌انداز تقاضای نفت خام

تقاضای جهانی نفت خام در سال جاری میلادی، با رشد چشمگیر ۵/ 1 میلیون بشکه‌ای در روز در سه ماه سوم، نسبت به دوره زمانی مشابه در سال 2017 همراه بوده است. به گزارش بانک جهانی، رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال جاری هم از سمتکشورهای در حال توسعه و هم از سمت کشورهای توسعه‌یافته رقم خورده است. رشد تقاضا در سه ماه سوم سال جاری در حالی مناسب ارزیابی می‌شود که در گزارش بانک جهانی به گزارش ماه اکتبر آژانس بین‌المللی انرژی اشاره شده که در آن تقاضای جهانی نفت خام در سه ماه چهارم سال جاری میلادی، بیش از 100 میلیون بشکه در روز پیش‌بینی شده است. این رشد تقاضا که عموما از سمت کشورهای در حال توسعه به خصوص چین خواهد بود در نوع خود یک رکورد به شمار می‌رود.

طبق گزارش بانک جهانی، پیش‌بینی می‌شود سرعت رشد تقاضای نفت خام در سال 2019 مانند سال 2018 باشد و عمدتا از سمت کشورهای آسیایی به ویژه چین و هند، هدایت شود. با این حال نگرانی از کند شدن رشد جهانی اقتصاد و همچنین قیمت‌های بالاتر نفت خام، ممکن است به روند رشد تقاضای نفت در سال آینده میلادی، به خصوص در کشورهای نوظهور فشار وارد کند. از آنجا که قیمت نفت از ابتدای سال جاری میلادی 21 درصد افزایش یافته و ارزش پول بسیاری از اقتصادهای نوظهور نیز در مقابل دلار آمریکا ضعیف شده است، خرید طلای سیاه برای بسیاری از کشورها به ویژه ترکیه و آرژانتین بسیار گران تمام خواهد شد. بر همین اساس، آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک نیز از جمله‌ سازمان‌هایی بوده‌اند که علاوه بر بانک جهانی، در گزارش ماه اکتبر خود نسبت به کند شدن رشد تقاضا ابراز نگرانی کرده‌اند. آژانس و اوپک همچنین پیش‌بینی‌هایشان از روند تقاضا در سال 2019 را به ترتیب به میزان 110 هزار بشکه در روز و 50 هزار بشکه در روز کاهش داده‌اند.

سیر صعودی تولید طلای سیاه

طبق گزارش بانک جهانی، تولید نفت خام در سراسر دنیا در سال 2018 روندی رو به رشد داشته و در سه ماه سوم امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۳/ 2 میلیون بشکه رشد در روز را به ثبت رسانده است. این میزان رشد عمدتا به افزایش تولید نفت خام آمریکا مربوط می‌شود که در ماه‌های اخیر رکورد تولید 11 میلیون بشکه در روز را به ثبت رسانده است. این میزان رشد تولید باعث شده تا روند تولید در سال جاری نسبت به تقاضا رشد سریع‌تری داشته باشد به‌طوری‌که بازار نفت از شرایط کمبود عرضه به سمت مازاد عرضه در حال حرکت است. با این حال به نظر می‌رسد محدودیت خطوط لوله انتقال نفت خام و دیگر زیرساخت‌ها در آمریکا، روند رو به رشد تولید نفت این کشور را به ویژه در نیمه نخست سال 2019 با افتی فراتر از انتظار مواجه سازد.

به گزارش بانک جهانی، این میزان افزایش عرضه با وجود افت تولید مداوم از سمت ونزوئلا رقم خورده است. تولید روزانه نفت خام ونزوئلا در حال حاضر به ۲/ 1 میلیون بشکه در روز سقوط کرده است که معادل نیمی از تولید روزانه نفت خام این کشور در سال 2016 است. در کنار افزایش تولید روزانه نفت در آمریکا، رشد تولید عربستان و روسیه نیز در افزایش سطح عرضه اثرگذار بوده است. این دو کشور به منظور جبران کاهش عرضه نفت از سمت ایران، تولیدات خود را از ماه مه به این سو افزایش داده‌اند. طبق گزارش بانک جهانی، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، پس از نشست ماه ژوئن که تصمیم به افزایش تولید یک میلیون بشکه‌ای در روز گرفتند، از ماه مه به این سو توانسته‌اند سطح تولید روزانه خود را بیش از 600 هزار بشکه در روز افزایش دهند. عربستان سعودی و روسیه بیشترین افزایش تولید را در میان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک داشته‌اند. بر همین اساس عربستان ادعا کرده به زودی تولید روزانه خود را به 11 میلیون بشکه در روز می‌رساند و روسیه نیز در ماه سپتامبر موفق شد به رکورد تولید ۴/ 11 میلیون بشکه در روز دست یابد.