چرا میوه ایرانی برای صادرات تولید نمی‌شود؟

میوه از نمونه محصولاتی به شمار می رود که در اقصی نقاط جهان ، فارغ از قومیت ها ، نژاد ها و فرهنگ حاکم بر جوامع و کشورها،از تقاضا و ضریبِ خرید قابل توجهی برخوردار است.

با چنین اوصاف و ویژگی هایی ، هر آنچه توسعه تولید و به تبع آن صادارت این محصول افزایش یابد به همان میزان اَرزآوری ، اشتغالزایی و سودآوری فزاینده تری برای کشور حاصل خواهد شد.

در این میان،وجود برخی ویژگی های خاص و کم نظیرِ طبیعی،اقلیمی و آب و هوایی در ایران، ضرورت توجه هر چه بیشتر به این عرصه را ضرورت می بخشد.

به واقع با نیم نگاهی به پهنه جغرافیایی این مرز و بوم و خصوصیاتی که به آن اشاره شد،تقریبا در تمامی مناطق جغرافیایی ایران اعم از شهرها و روستاها،امکان پرداختن به این عرصه و تلاش برای تولید چنین محصولاتی وجود دارد و با یک برنامه ریزی منسجم و هدفمند و هم افزایی دستگاه های ذی ربط اعم از وزارت جهاد کشاورزی ،وزارت صمت و پشتیبانی بانک ها و موسسات مالی و تعاونی های روستاییِ فعال در کشور ، می توان به توفیقات ارزنده ای در این حوزه نائل شد.

اگرچه ظهور و بروز برخی پدیده ها همچون خشکسالی در طی سالیان و دهه های اخیر،فعالیت در چنین بخش هایی را تا حدودی دشوار ساخته،اما این به معنای انسداد و بن بست در مسیر فعالیت در چنین حوزه هایی نبوده و نخواهد بود مشروط براینکه برای توسعه فعالیت در این عرصه،تدابیر و تمهیدات مقتضی تامین و پیش بینی شود.

در این میان،غرب استان تهران به عنوان یکی از حوزه های مستعد برای تولید میوه از گذشته دور مورد توجه بوده و کم نیستند فعالان عرصه باغداری که معتقدند با حمایت و پشتیبانی نهادهای مربوط می توان به دستاوردهای ارزنده بسیای در عرصه اقتصادی(در سایه فعالیت در این بخش)نائل شد.

حفظ باغات،پیش نیاز اصلی توسعه صادرات میوه در کشور

مصطفی رهگذر،یکی از فعالان پیشین عرصه باغداری در غرب استان تهران،در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی،با اشاره به ضرورت توجه هر چه بیشتر به مشکلات پیش روی باغداران اظهار کرد : به واقع در صورت غفلت یا کم توجهی به مشکلات و چالش های فعالان این عرصه،انگیزه فعالیت از باغداران سلب خواهد شد و به تبع در شرایطی که یک باغدار یا کشاورز شاهد زیان دهی است،طبیعتا از استمرار فعالیت در این عرصه سر باز خواهد زد.

وی افزود:به زعم بنده،ابتدا می باید در راستای حفظ باغات و اراضی کشاورزی تلاش شود و این ضرورت نه با برخوردهای سلبی و قهری بلکه با ایجاد زمینه و انگیزه فعالیت هر چه بیشتر، محقق خواهد شد.

رهگذر عنوان کرد:متاسفانه در طول دهه های اخیر بسیاری از اراضی زراعی و باغات این خطه از استان تهران نابود شده اند که البته این پدیده تلخ منحصر و مُختصِ به غرب استان تهران نیست و شور بختانه در بسیاری از مناطق کشور شاهد کوچک و کوچک تر شدن اراضیِ زراعی و باغی بوده ایم.

این فعال در عرصه باغداری گفت: در شرایطی که باغدار،سود لازم را از محل تلاش و فعالیت خویش دریافت نمی کند و فراتر از آن با ضرر و زیان نیز دست و پنجه نرم می کند تمایلی به حفظ چنین اراضی برای وی وجود نخواهد داشت و در چنین بستری،تبدیل باغات به واحدهای مسکونی تجاری و کاربری های دیگر غیر منتظره نخواهد بود.

رهگذر گفت:با یک بررسی میدانی،نظر سنجی عمومی،مصاحبه با افراد بومی در شهرها و شهرستان های کشور و فراتر از آن مقایسه تصاویر هوایی چنین مناطقی با سال ها و دهه های گذشته ، شاهد کاهش چشمگیر مساحت این اراضی و به تعبیر دیگر تخریب باغات خواهیم بود.

این فعال در حوزه باغداری تصریح کرد:با این اوصاف،در گام نخست باید با اتخاذ راهکارهای مقتضی و ایجابی از نابودی هر چه بیشتر اراضی باغی جلوگیری کرد تا به واسطه آن بتوان بستر اصلی برای تولید میوه را حفظ کرد و سپس با پیش بینی و تعریف برنامه های مدون و اصولی در راستای توسعه تولید،صادرات و فعالیت های هر چه بیشتر گام برداشت.

توسعه حمل و نقل،از ضروریات توسعه صادارت میوه و تره بار به شمار می رود

چندی پیش، محمد لاهوتی ، رئیس کنفدرایسون صادرات ایران در گفت و گویی با رسانه ها به مولفه حمل و نقل به عنوان یکی از الزامات و پیش شرط های ضروری در توسعه صادرات چنین محصولاتی اشاره کرد.

وی می گوید:به واقع به دلیل تاریخ انقضای کوتاه مدت این محصولات و احتمال بالای فاسد شدن چنین اقلامی در کوتاه مدت،توسعه صنعت حمل و نقل،نقش بسزایی در افزایش ضریب صادرات این محصولات و تسهیل و تسریع هر چه بیشتر آن،ایفاء می کند.

رئیس کنفدراسیون صادرات کشور در ادامه با اشاره به لزوم کاهش قیمت تمام شده تولیدات گفت:در صورت بهبود صنعت حمل و نقل و اتخاذ برخی تدابیر دیگر شاهد تنزل قیمت تمام شده محصولات اینچنینی خواهیم بود و به تبع در بازار رقابتی،تولیدکنندگان قادر به فروش و عرضه محصولات خویش و سودآوری هر چه بیشتر خواهند بود.

لاهوتی نرخ بالای تسهیلات برای تولیدکنندگان را از دیگر چالش های پیش روی صادرات چنین محصولاتی می داند و در این خصوص می گوید:صادرکنندگان در دیگر کشورها،با نرخ تسهیلات 3 تا 4 درصدی تولید و صادر می کنند و این در شرایطی است که صادر کنندگان ما حداقل با نرخ 20 درصدی تسهیلات ، با تسهیلاتی گران قیمت مواجه هستند و از دیگر سو به دلیل عدم عضویت ما در سازمان تجارت جهانی،تعرفه های به مراتب بالاتر و سنگین تری بر محصولات صادراتی بسته می شود که این نیز از نارسایی های پیش روی تولیدکنندگان ما در این عرصه به شمار می رود.

آنچنان که اخبار و گزارش های موجود نشان می دهد عمده چالش ما در عرصه حمل ونقل،که در سطور مرقوم شده فوق به آن اشاره شد،معطوف به عرصه ریلی و ناوگان هوایی است که به تبع درصورت حُصول توفیقات فزاینده تر در این عرصه،علاوه بر کاهش هزینه تمام شده،در تسریع فرآیند صادارت و توزیع،بخصوص در بخش محصولاتی که زود فاسد می شوند موفق ترخواهیم بود.

بسته بندی مناسب،ضریب توسعه صادرات میوه و تره بار کشور را بصورت فزاینده ای افزایش خواهد داد

در ارتباط با صنعت بسته بندی و لزوم توجه به آن و پرهیز از فله فروشی محصولات تولیدیِ داخلیِ کشور به مقصد آن سوی مرزها،بارها و به کرات سخن به میان آمده است.

آنچنان که فعالان این عرصه می گویند،متاسفانه یکی از نقاط و ابعاد آسیب پذیر به توسعه صادرات میوه و تره بار کشور معطوف به همین نقیصه می شود.

سعید طاهری،یکی از فعالان تولید میوه و باغداران استان البرز،در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی،با اشاره به لزوم ارتقای کیفی بسته بندی میوه و تره بار صادراتی ایران گفت:متاسفانه به دلیل وجود ضعف های جدی در این بخش،شاهد کاهش توانمندی ایران در عرصه صادراتی و حتی تنزل قابل توجه ارزش افزودة این محصولات هستیم و می طلبد برای تحقق شعار سال و توسعه صادراتِ محصولات ایرانی ، به مقوله بسته بندیِ حرفه ایِ میوه و تره بارِ ایرانی توجه هر چه بیشتری لحاظ شود ، در غیر اینصورت همچون گذشته شاهد سبقت و کنار زدن محصولات ایرانی از سوی برخی رقبا همچون ترکیه ، با تکیه بر مولفه های متعددی همچون بسته بندیِ مناسب و جذاب خواهیم بود.

حسین صابری،رئیس اتحادیه بارفروشان تهران نیز در گفت و گو با  خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی،با اشاره به صادرات میوه به کشورهای همسایه ایران گفت:به دلیل بسته بندی نامناسب و هزینه های بالای حمل ونقل،صادرات میوه به نحو مطلوب و شایسته ای انجام نمی پذیرد.

وی در ادامه افزود:گروهی از دلالان تحت عنوان "سَلَف خَرها" میان کشاورزان و خریداران میوه قرار می گیرند و با خرید ارزان تر میوه و فروش آن با ارقام بالاتر، باعث افزایش قیمت میوه می شوند که می طلبد اقدامات لازم با هدف حذف این گروه از واسطه ها در بازار میوه در دستور کار قرار گیرد.

در واقع موضوع دلالی و واسطه گری ، در بازار میوه نیز ( به مانند بسیاری از حوزه های تولیدی و اقتصادی کشور) به معضلی جدی و بغرنج مبدل شده و این موضوع، واقعیتی تلخ است که بسیاری از باغداران به آن اشاره می کنند.

مهدی عالیخانی ، یکی دیگر از فعالان عرصه باغداری و تولید میوه در گفت و گو با  خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی،با اشاره به لزوم حذف واسطه ها و دلال ها ، از بازار مذکور گفت: متاسفانه شرایط سخت حاکم بر بازار منجر می شود برخی از باغداران برخلاف میل باطنیِ خویش ، به پیشنهاداتِ دلالان تن در دهند که امید است با تدبیر و درایت ، برون رفت از این عارضه به بهترین نحو ممکن حاصل شود.

وی در ادامه افزود:با توجه به مشکل کم آبی و معضل خشکسالی ، توسعه شیوه های نوین آبیاری از دیگر ضروریاتی است که باید به آن توجه شود و علی رغم اقدامات عملیاتی شده در این خصوص، انتظار می رود ضریب گسترش چنین طرح هایی با افزایش هر چه بیشتری همراه شود.

عالیخانی گفت : نکته حائز اهمیت دیگر در ارتباط با حمایت از فعالان این حوزه ، به کنترل واردات بی رویه و قاچاق میوه به کشور معطوف می شود و در شرایطی که ظرفیت های موجود باغداری و تولید میوه در کشور در ارتباط با بسیاری از اقلام ، پاسخگوی نیاز و تقاضای بازار است ، ضرورتی برای واردات احساس نمی شود و به زعم بنده پیش از توسعه صادارت باید به تقویت بنیه داخلی و جلوگیری از ورود میوه های خارجی ، توجه فزاینده تری لحاظ شود.

آمایش سرزمینی ، اولویتی مغفول مانده در عرصه تولید میوه و باغداری کشور

یکی دیگر از الزامات توسعه تولید میوه در کشور و ارتقای ظرفیت صادراتی چنین محصولاتی را باید در آمایش سرزمینی جستجو کرد ، به واقع در سایه چنین تدبیری ، در هر نقطه از کشور به اقتضای ظرفیتی که از آن برخوردار است به تولید میوه مبادرت ورزیده می شود و در چنین شرایطی شاهد عدم فروش فلان میوه در فلان نقطه از کشور و تلمبار و فاسد شدن آن نخواهیم بود آن هم در شرایطی که بعضا نسبت به واردات همان میوه مشابه ، اقدام می شود.

در سایه آمایش سرزمینی،ضمن بهره گیریِ حداکثری از حداقل امکانات ، می توان مولفه خطیر حمایت از باغداران و فعالان حوزه تولید میوه و تره بار را به بهترین نحو ممکن عملیاتی کرد و به تبع در چنین شرایطی ضمن تولید میوه با کیفیت و جلوگیری از خسارات احتمالی(یا حداقل کاهش ضرر و زیان احتمالی)می توان گام های ارزنده ای را در توسعه صادارت غیر نفتی برداشت ، امری که در سایه حصول الزاماتی دیگر همچون بهبود کیفی حمل و نقل،بسته بندی و برنامه ریزی مدون و اصولی برای صادرات و پرهیز از واردات در مواقع غیر ضروری ، محقق خواهد شد.