گام مهم بانک مرکزی برای کاهش ریسک معاملات مبتنی بر چک

دیروز روابط عمومی بانک مرکزی با صدور اطلاعیه‌ای ضمن اشاره به راه اندازی سامانه استعلام پیامکی صیاد، اعلام کرد که استعلام پیامکی سوابق چک برگشتی امکان‌پذیر شد. در بخشی از این اطلاعیه بانک مرکزی با اشاره به سازوکار ارسال شناسه استعلام 16 رقمی مندرج در چک‌های صیادی به سامانه استعلام پیامکی این بانک برای اطلاع از وضعیت اعتباری صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی ثبت شده نزد بانک مرکزی، آمده است: «در پیامک پاسخ، اطلاع رسانی به صورت رتبه بندی شده بر اساس یکی از رنگ های زیر اعلام می‌شود: وضعیت سفید: صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است، وضعیت زرد: صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 50 میلیون ریال تعهد برگشتی است، وضعیت نارنجی:‌ صادرکننده چک دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 200 میلیون ریال تعهد برگشتی است، وضعیت قهوه ای: صادرکننده چک دارای پنج تا ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 500 میلیون ریال تعهد برگشتی است و وضعیت قرمز: صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ 500 میلیون ریال تعهد برگشتی است».

اگرچه نتایج استعلام اطلاعات از سامانه استعلام پیامکی صیاد، بسیار محدود است که توسعه آن را بسیار ضروری می سازد، اما ارائه همین اطلاعات محدود گام مهمی در راستای برقراری تقارن اطلاعات گیرنده و صادرکننده چک حین معامله است و نشاندهنده رویکردهای مثبت و روبه جلوی بانک مرکزی در بهبود فضای کسب و کار و کاهش ریسک معاملات در دوره جدید دارد. در واقع، این اقدام بانک مرکزی گام بسیار مهمی در راستای کاهش ریسک معاملات چکی و پیشگیری از صدور چک های بی محل به شمار می رود. اما دلیل این موضوع چیست؟

ماجرا از این قرارست که عدم تقارن اطلاعات گیرنده و صادرکننده چک در حین معامله از جدی‌ترین مسائلی است که ریسک معاملات چکی را به میزان قابل توجهی افزایش داده و زمینه ساز بروز انبوه پرونده های قضای و چک های برگشتی شده است. عدم تقارن اطلاعات هنگام انجام معامله بدین معناست که صادرکننده چک نسبت به کالای فروشنده یا گیرنده اشراف نسبی اطلاعاتی دارد، اما گیرنده هیچ اطلاعی از وضعیت اعتباری صادرکننده چک ندارد و برگه چک به صورت دقیق و شفاف اطلاعاتی از صادرکننده چک به دست نمی‌دهد.

در واقع، تاکنون هیچ ابزار قانونی برای گیرنده چک برای اطلاع از وضعیت اعتباری و تعداد چک‌های برگشتی صادر کننده توسط بانک مرکزی وجود نداشت و عملا بر اساس ماده یک قانون صدور چک، گیرنده چک تضمینی جز اعتبار صادر کننده نداشت. اما با فراهم شدن امکان استعلام پیامکی سوابق چک برگشتی توسط بانک مرکزی، این وضعیت تغییر یافت و گام مهمی در راستای کاهش ریسک معاملات چکی و پیشگیری از صدور چک‌های بی‌محل برداشته شد.

چک اصلی‌ترین ابزار معامله در ایران است که خرید مدت دار و نسیه را تسهیل و چرخ اقتصاد را تا حدی به گردش می اندازد و جایگاه منحصر به فردی را در رفع نیاز فعالان اقتصادی به منابع نقدینگی ایفا می‌کند.