فقر به بلوط های زاگرس هم رحم نکرد

در 70 کیلومتری مرکز استان کرمانشاه چرخ زندگی بسیاری از روستائیان به سختی می چرخد. این دیار هنوز در حسرت آب شرب و گاز است، حتی برق آنجا هم پایدار نیست و هر از گاهی شرکت برق تاریکی را به خانه ‌های روستائیان بر می گرداند؛ همان بلایی که سه هفته از تابستان بر سر اهالی روستای «وینه بهاران» آمد.
ساکنان خونگرم و مهمان نواز منطقه جنگلی عثمانوند و جلالوند در بخش فیروزآباد کرمانشاه زمین کافی هم برای زارعت ندارند. بیشتر سطح منطقه پوشیده از درختان بلوط است و سهم هر روستا از زمین های صاف و قابل کشت، فقط چند هکتار است که آن اگر آسمان بخیل باشد و باران کافی نفرستد، امیدی به فصل برداشت نیست.
حدود 30 خانواری که در خانه های گِلی وینه بهاران زندگی می کنند، برای تهیه آب مجبورند بیش از یک کیلومتر پیاده روی کنند.
کربلایی مرتضی 73 ساله گفت: آوردن آب از چشمه در روز قابل تحمل است اما در شب خیلی سخت است. قطعی برق روستا هم مشکل را 2 برابر کرده است.
آنچنان که او عنوان کرد، برای کل روستا یک کنتور مادر نصب کرده اند که تقسیم هزینه مصرف برق آن بین اهالی سبب اختلاف و درگیری می شود.
به گفته حجت الاسلام حسین عزیزی، روحانی روستای وینه بهاران، به دلیل همین اختلاف و درگیری هفته گذشته سه نفر از اهالی مصدوم شدند.
او گفت: بیشتر ساکنان روستا دچار فقر شدید مالی هستند و از آنجایی که درآمد حداقلی هم ندارند، نمی توانند هزینه برق را پرداخت کنند. همین موضوع سبب شد که شرکت برق در تابستان امسال سه هفته برق روستا را قطع کند که با پیگیری فراوان و سفارش امام جمعه کرمانشاه مشکل فعلا رفع شده است.

** سایه سنگین اعتیاد بر سر منطقه
اتفاقات تلخ تری در زیرپوست روستاهای عثمانوند و جلالوند در جریان است؛ اعتیاد به شکل اسف ‌باری بر سر این منطقه سایه انداخته و نه فقط گریبان بسیاری از مردان که دامن زنان زیادی را هم گرفته است.
آنچنان که روحانی وینه بهاران گفت: بسیاری از اهالی در دام اعتیاد گرفتارند و امید و مشوقی هم برای کنار گذاشتن آن ندارند.
عزیزی برای تبلیغ و رفع نیازهای دینی روستائیان به این منطقه آمده اما مدت هاست که یکی از ساکنان وینه بهاران است؛ او دست های زِبر و پینه بسته اش را نشان ما داد و گفت: گویا مسئولان این حوالی و ساکنانش را فراموش کرده اند.

** تبر فقر بر ریشه جنگل‌های کرمانشاه
فقری که بر دهستان «بوژان» عثمانوند و از جمله وینه بهاران ریشه دوانده، در حال کندن ریشه بلوط های صدساله است.
حجت الاسلام عزیزی عنوان کرد: روستائیان نه گاز دارند و نه توان خرید نفت. مجبورند برای گرم کردن و تهیه غذا یا کسب درآمد بلوط ها را قطع کنند.
کار روزانه بسیاری از روستائیان منطقه این است که با تبر به جان درختان بیفتند و آنها را در کوره به زغال تبدیل کنند و به ثمن بخس بفروشند تا در تامین حداقل های روزانه در نمانند.
این مشکل آنقدر بزرگ شده که دادستانی کرمانشاه را هم وارد میدان کرده است. انشاالله کولانی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه چهارم مهر 97 در پاسخ به پیگیری دادستان کرمانشاه در باره تخریب جنگل های بلوط در منطقه بوژان عثمانوند و مقابله با کوره های زغال عنوان کرد: 2.5 میلیارد تومان با هدف تسهیل گری و اجرای طرح های مختلف اشتغالزایی در این مناطق اختصاص داده ایم که همین موضوع سبب کاهش گرایش مردم منطقه به درآمدزایی از راه کوره های زغال شده است.
دادستان هم در واکنش به این موضوع دستور داد که زمینه بازدید اصحاب رسانه از اقدام های مسئولان مربوطه در این منطقه فراهم شود تا واقعیت ها بیشتر مشخص شود.
مشکل کوره های تولید زغال شهرستان کرمانشاه بیشتر در بخش سرفیروزآباد (مناطق عثمانوند و جلالوند) بویژه دهستان بوژان با حدود 15 روستا دیده می شود.
در همین راستا روز 21 مهر جمعی از اهالی رسانه استان به همراه نماینده دادستان و تعدادی از مدیران منابع طبیعی استان و شهرستان کرمانشاه راهی منطقه عثمانوند و دهستان بوژان شدند؛ مسیری 2 طرفه و پر پیچ و خم که از دل جنگل های زیبای بلوط می گذرد.
مقصد نخست ما روستای وینه بهاران بود جایی که اهالی قدردان و کم توقع آن مشکلات بزرگی دارند؛ مشکلاتی که به گفته خودشان آنها مجبور به تخریب طبیعت کرده است.
روحانی وینه بهاران به ما گفت: وضع معیشتی برخی اهالی روستا آنقدر بد است که می گویند روزی 10 هزار تومان به ما بدهید تا دست از قطع درختان و زغال فروشی برداریم.

** یک گونی فقط 20 هزار تومان!
هزاران بلوط سر بریده و صدها کوره زغالی در جنگل های اطراف روستا از صدها متر دورتر هم خودنمایی می کرد اما برای رسیدن به آنها باید به سختی از مسیرهای پر از سنگ و کلوخ بگذری.
قاچاقچیان زغال برای دور ماندن از چشم ماموران یگان حفاظت، کوره های زغال را دور از جاده و در عمق جنگل حفر می کنند.
آنها پس از قطع درخت با تبر و حفر چاله ای چند متری، ابتدا مقداری هیزم خشک را در کف چاله آتش می زنند سپس روی آن را مملو از چوب های تَر بلوط می کنند. در نهایت درِ چاله را با یک ورقه فلزی می پوشانند و بر رویش خاک می ریزند تا راه ورود اکسیژن به آن را ببندند.
بسته به اندازه چاله و میزان چوب ها، بین یک تا سه روز فرآیند تبدیل بلوط های تَر به زغال زمان می برد.
با وجود سختی های قطع درخت بلوط با تبر و تبدیل مشقت بار آن به زغال، اهالی روستا هر گونی بزرگ زغال را 20 تا 30 هزار تومان می فروشند؛ زغالی که به دلیل کیفیت خوبش مشتری زیادی دارد و در شهر کرمانشاه به قیمت چند برابری فروخته می شود.
صحنه ای غیرمنتظره ای نیست اینکه محموله های قاچاق از جمله مینی بوس‌ها بار زغال بلوط خود را شبانه در سطح شهر کرمانشاه مانند کوچه لک‌ها در خیابان گمرک تخلیه می کنند.

** قطع 1850 درخت و نهال در 9 ماه
اهالی منطقه عثمانوند معمولا کوره ها را در شب روشن می کنند تا ماموران منابع طبیعی متوجه آن نشوند، هرچند که یگان حفاظت دست بسیاری از متخلفان را می خواند و تلاش آنان را بی ثمر می کند.
ماموران می دانند که تُنک شدن منطقه ای از جنگل احتمالا نشانه قطع درختان و وجود کوره های زغال است.
درست مانند کوره زغالی که در روز بازدید خبرنگاران توسط پاسگاه ویژه حفاظت اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کرمانشاه کشف و تخریب شد؛ کوره ای که برای پر کردن آن دست کم 10 درخت بزرگ بلوط قطع شده بود.
از دی ماه سال 96 تا مهر 97، هزار و 858 اصله درخت و نهال بلوط در جنگل های شهرستان کرمانشاه قطع شده است.
پاسگاه ویژه حفاظت طی این مدت بیش از 9 هزار کیلوگرم زغال را کشف و 309 دهنه کوره را تخریب کرده است. همچنین بازداشت 93 متخلف و توقیف 31 خودروی حمل زغال قاچاق از دیگر اقدام های این پاسگاه بوده است.
مراقبت از ریه تنفسی استان کرمانشاه اما کم‌ هزینه نبوده و یگان حفاظت برای این کار چهار شهید و چندین جانباز داده است؛ شهدای یگان حفاظت همگی در یک روز و در دهستان بوژان شهید شدند.

** حفاظت از 1.7 میلیون هکتار با 80 نیرو!
البته انتظار نابجایی است که پاسگاه ویژه یگان حفاظت شهرستان کرمانشاه با 12 نیرو بتواند از 500 هزار هکتار جنگل و مرتع این شهرستان صیانت کند یا اینکه مراقبت از 70 درصد مساحت 2 میلیون و 499 هزار هکتاری استان کرمانشاه بر دوش یگان حفاظت 80 نفره استان باشد.
سرهنگ عباس بهاری، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان کرمانشاه به ایرنا گفت: طبق استاندارد جهانی برای حفاظت از هر پنج هزار هکتار جنگل و هر 10 هزار هکتار مرتع یک نیرو نیاز است در حالی که در استان کرمانشاه مراقبت از هر 21 هزار هکتار مرتع بر عهده یک نیرو قرار دارد.
او افزود: در سال اخیر حدود 10 نیروی ما بازنشسته شده اما تاکنون هیچ جایگزینی نداشته ایم. این در حالی است که کمبود تجهیزات و ضعف حمایت مالی هم بشدت آزاردهنده است.
حقوق های پایین پرسنل منابع طبیعی، نداشتن امنیت شغلی بخشی از نیروها، عقب افتادن چند ماهه حقوق نیروهای حجمی و... از جمله مشکلات مالی منابع طبیعی است.

** بگیر و ببند راه حل نیست
هرچند این کمبودها تاثیر زیادی بر انجام وظیفه یگان حفاظت نگذاشته اما خود مدیران و ماموران منابع طبیعی اذعان دارند که با صرف بگیر و ببند و فشار بر متخلفان نمی توان به تخریب جنگل های بلوط پایان داد.
حمیدرضا نیازی فر، رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان کرمانشاه در جریان بازدید از دهستان بوژان در گفت و گو با ایرنا ، وجود مافیای زغال در منطقه را رد کرد و گفت: کوره های زغال کار روستائیان است و مهمترین دلیل آن هم مشکلات مالی و فقر است؛ یعنی اگر اهالی منطقه کسب و کار و درآمد حداقلی داشته باشند بسیاری از این کوره ها برچیده می شود.
او تاکید دارد که «جز اداره منابع طبیعی هیچ خبری از دیگر نهادهای متولی در منطقه عثمانوند و جلالوند نیست در حالی که با تسهیلات کم می توان بسیاری از روستائیان این منطقه را به تولید کننده صنایع دستی، دام و لبنیات و... تبدیل کرد.»
این را شیخی، کارشناس منابع طبیعی شهرستان کرمانشاه هم که از 16 سال گذشته مشغول حفاظت از جنگل های بخش سرفیروزآباد (مناطق جلالوند و عثمانوند) بوده، تایید کرد.
شیخی تاکید دارد: روستاییانی هم که از قطع درخت و ایجاد کوره زغال ناتوان می شوند، به حاشیه شهر کرمانشاه کوچ می کنند و از شدت فقر بیشتر به بزهکاری روی می آورند.
اما آنچنان که فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی استان کرمانشاه به ایرنا گفت: بیش از 60 درصد زغال هایی که روستائیان این مناطق تهیه می کنند، از جنگل های 2 استان همسایه است.
به گفته سرهنگ بهاری «به دلیل مراقبت و برخورد شدید یگان حفاظت ما، اهالی منطقه ترجیح می دهند که چند کیلومتر دورتر بروند و زغال را از بلوط های لرستان و بویژه ایلام در مناطق شاران و زردلان تهیه کنند.»
جلالوند و عثمانوند آخرین نقاط شهرستان کرمانشاه و در مرز استان های ایلام و لرستان قرار دارند.
بهاری اصرار دارد که اهالی این منطقه تا وقتی درآمد یک زندگی حداقلی را نداشته باشند، دست از تولید و قاچاق زغال بر نمی دارند حتی اگر برای این کار مجبور به درگیری با ماموران بشوند.

** بدون همکاری سایر دستگاه ها نمی شود
علی اکبر دارابی، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه هم به خشکسالی های اخیر در کشور و استان اشاره کرد و گفت: بهترین راهکار برای مقابله با خشکسالی عملیات آبخیزداری است زیرا سبب ذخیره آب در دل زمین و کاهش مشکلات آبی از جمله در منطقه سرفیروزآباد می شود.
به گفته او «در همین راستا از 200 میلیون دلاری که صندوق توسعه ملی به طرح های آبخیزداری کشور اختصاص یافته، 20 میلیارد تومان آن سهم استان کرمانشاه است که با کمک دولت و مدیران استانی می توان این رقم را تا 50 میلیارد تومان افزایش داد.»
دارابی گفت که منطقه عثمانوند یکی از 14 پایلوت اجرای طرح آبخیزداری در استان است که 2.5 میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح های آبخیزداری و توانمندسازی اهالی آن در نظر گرفته ایم.
او از اجرای طرح توانمندسازی 720 خانوار در حوزه آبخیزداری آهوران منطقه عثمانوند خبر داد و ابراز امیدواری کرد که مشاغل جایگزین تولید زغال برای مردم منطقه ایجاد شود تا فقر و مشکلات معیشتی آنان را وادار به تخریب سرمایه های ملی نکند.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان در عین حال تاکید کرد که حفاظت از منابع طبیعی و درآمدزایی برای مردم منطقه نیازمند انسجام همگانی و ضروری است که تمام دستگاه های اجرایی استان پای کار بیایند تا در کنار طرح های آبخیزداری، اشتغالزایی منطقه هم رونق بگیرد.

** نهادهای مسئول را پای کار می آوریم
محمدامین باقری، نماینده دادستان و قاضی شعبه سوم ویژه اراضی ملی هم تاکید کرد که «مشکلات اقتصادی روستائیان این منطقه سبب گرایش آنان به قطع درختان شده و طبیعی است که درآمدزایی و توانمندسازی در روستاها از عهده یک دستگاه برنمی آید و نیاز به همکاری همه نهادهای متولی است.»
او با بیان اینکه در 40 سالگی انقلاب اسلامی محرومیت روستاها از نیازهای و زیرساخت های ضروری پذیرفتنی نیست، تاکید کرد: استان کرمانشاه از نظر منابع آبی زیرزمینی وضعیت مناسبی دارد و نمی توان قبول کرد که بخشی از روستاها از نعمت آب شرب بی بهره باشند.
باقری در عین حال بر برخورد جدی با قطع درختان و قاچاق زغال تاکید کرد و گفت که مشکلات مالی نباید به بهانه ای برای تخریب منابع طبیعی که سرمایه خود مردم است، تبدیل شود.
نماینده دادستان کرمانشاه همچنین گفت: دادستانی حتما پیگیری لازم و جدی را برای پای کار آوردن دستگاه های مسئول انجام می دهد تا زمینه اعطای تسهیلات ارزان قیمت و توسعه فعالیت هایی همچون دامپروری در منطقه فراهم شود.
تاکنون علاوه بر منابع طبیعی، برخی معاونت های جهاد کشاورزی استان هم در تعدادی از روستاها اقدام هایی برای اشتغال و درآمدزایی اهالی انجام داده اند؛ از جمله آموزش خیاطی و گیوه بافی، حمایت از کشت زعفران و حمایت از کشت درختان صنوبر برای تهیه کاغذ.
اما این خدمات، هم بشدت محدود است و هم دست کم 2 تا سه سال بعد به درآمدزایی می رسد در حالی که بیشتر اهالی منطقه برای تهیه خورد و خوراک و نیازهای روزانه به زغال فروشی روی آورده اند.
به همین دلیل است که روحانی روستای وینه بهاران تاکید دارد، باید برای نیازهای فوری اهالی فکری شود.
علاوه بر این تا زمانی که وضعیت اعتیاد گسترده در منطقه بهبود پیدا نکند، حتی ممکن است دادن تسهیلات ارزان قیمت هم درد چندانی را از روستائیان دوا نکند.
استان کرمانشاه 2 میلیون و 499 هزار هکتار مساحت دارد که 70 درصد آن را عرصه های منابع طبیعی با بیش از 527 هزار هکتار جنگل و یک میلیون و 192هزار هکتار مرتع تشکیل داده است.
این استان با 2 میلیون نفر جمعیت دارای 32 شهر و 2 هزار و 622 روستا است.
7444/8066
گزارش از عبدالله الماسی