چه کسانی مانع واقعی سازی قیمت برق پرمصرفها هستند؟

داده ­های وزارت نیرو نشان می­دهد که بخش خانگی با 50.8% بیشترین سهم را در بین بخش­های مختلف مصرف برق به خود اختصاص داده و حتی مصرف برق بخش صنعت در رتبه دوم مصرف، با 18.5% ، اختلاف زیادی با بخش خانگی دارد. به همین دلیل بایستی مدیریت مصرف با اولویت بخش خانگی صورت بگیرد. اما سوال اساسی این است که آیا مصرف همه مشترکین خانگی بیش از اندازه است یا اینکه تنها چند درصد مردم با مصارف بی­ رویه بحران­ ساز می­شوند؟

بررسی وضعیت مصرف بخش مشترکین در بخش خانگی نشان می­دهد که مصرف برق 80% از مردم در حد الگو بوده اما 20% از مشترکین خانگی چندین برابر دیگران برق مصرف کرده و مصارف بی ­رویه بحران ساز می­ شوند. با توجه به اطلاعات توزیع قبض مشترکین، 20% از مشترکین مناطق عادی حدود 42% از برق خانگی این مناطق را به خود اختصاص داده ­اند. توزیع ناهمگن مصرف برق در استان­های جنوبی کشور وضعیت وخیم ­تری دارد به طوری که 20% از مشترکین این استان­ها بیش از 50% از برق بخش خانگی این استان­ها را مصرف می کنند. با توجه به این داده ها  می­توان گفت که اگر مصرف برق مشترکین پرمصرف در فصل تابستان نیز مانند سایر مردم می­ بود آنگاه بیش از 8000 مگاوات از توان مصرفی کل کشور کاسته شده و نه تنها خاموشی برق در کشور اتفاق نمی­ افتاد بلکه صادرات برق نیز به کشورهای همسایه  قطع نمی­شد.

مصرف برق مشترکین پرمصرف در حالی است که ایشان نه تنها بهای برق خود رابه طور کامل پرداخت نمی­کنند بلکه یارانه یک درصد مشترک بسیار پرمصرف نسبت به مشترک با مصرف حداقلی بیش از 65 برابر است. همچنین متوسط یارانه 20% از مشترکین پرمصرف نسبت به متوسط 80% مشترکین بیش از 2.5 برابر است.

شکل زیر نمودار یارانه برق برای مشترکین با مصارف مختلف را در مناطق عادی نشان می­دهد.

با توجه به دلائل گفته­ شده، وزارت نیرو عزم جدی بر افزایش قیمت برق مشترکین پرمصرف دارد و نمایندگان مجلس نیز از آن حمایت کرده ­اند. اخیرا نیز فریدون حسنوند، عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در این زمینه اظهار داشت: «وزارت نیرو بایستی هرچه سریعتر در خصوص تغییر تعرفه برق مشترکین پرمصرف اقدامات لازم را صورت دهد و نمایندگان مردم در مجلس، حمایت خود را از اجرای این طرح خواهند داشت».

مرکز پژوهشهای مجلس نیز با توجه به تجربیات جهانی از جمله آمریکا و برزیل، گزارشی با محوریت راهکارهای مقابله با بحران برق را منتشر و بر افزایش قیمت برق مشترکین پرمصرف تاکید کرده است. به طور مثال در آمریکا و همزمان با بحران برق، مشترکین پرمصرف با افزایش قیمت­های بسیار شدیدتری نسبت به مشترکین کم ­مصرف مواجه شدند. در سال 2001 بهای برق مشترکین کم ­مصرف ثابت، اما قیمت برق مشترکین پرمصرف 50% افزایش یافت. این سیاست هوشمندانه منجر به کاهش 12% توان مصرفی در سال 2001 شد. افزایش غیر یکسان قیمت برق در سال­های 2002 و 2006 نیز در آمریکا تکرار شد به طوری که بهای برق مشترکین کم­ مصرف 3% اما تعرفه برق مشترکین پرمصرف تا 83% هم افزایش پیدا کرد.

وزارت نیرو یکبار در اسفندماه سال 92 قیمت برق مشترکین پرمصرف را به حد قابل توجهی افزایش داد اما پس از زمان کوتاهی این اقدام توسط هیات دولت لغو و در سال­های آتی نیز قید «حفظ ساختار تعرفه» به آن اضافه شد. با توجه به قید «حفظ ساختار تعرفه» از سمت هیات دولت در سال 92، طی سالهای 93 تا 97 ، چهار مرتبه تعرفه­ های برق به میزان 24% ، 10% ، 10% و 7.5% در بخش خانگی افزایش پیدا کرد اما در هر چهار مرتبه تفاوتی بین مشترکین کم ­مصرف و پرمصرف دیده نشد. این شیوه افزایش قیمت در حالی صورت می­گیرد که نه می­تواند به صورت قابل توجه بر درآمدهای وزرات نیرو بیفزاید و نه منجر به کاهش مصرف برق می­شود. مطلبی که اخیرا معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی نیز به آن اذعان نمود. لازم به ذکر است که یارانه برق مشترکین پرمصرف بیش از 10 هزار میلیارد تومان است که قطعا با اخذ حتی بخشی از این رقم از مشترکین پرمصرف می­توان از قطعی برق در سال­های آتی جلوگیری کرد.

با توجه به مطالب فوق به نظر می­رسد که اصلی­ ترین بخش های مقاوم در برابر افزایش قیمت برق مشترکین پرمصرف، هیات دولت و شورای اقتصاد هستند. در حال حاضر نیز افزایش قیمت برق مشترکین پرمصرف در انتظار مجور هیات دولت و شورای اقتصاداست. اما با توجه به نفوذ مشترکین پرمصرف بایستی دید که آیا هیات دولت با واقعی ­سازی قیمت برق مشترکین پرمصرف، اقدامات گذشته خود را جبران می­کند یا اینکه با دادن رانت یارانه برق به افراد پرمصرف همچنان کشور و به خصوص بخش تولیدی را فدای چند درصد از مردم خواهد کرد؟