معادل کل زعفران کشور در بورس کالا دادوستد شد

زعفران به دلیل ارزش زیادی که دارد به «طلای سرخ» معروف است؛ طلایی که تاکنون در ایران تنها به‌عنوان یک نام باقی مانده و با وجود ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد و ارزش ذاتی، نتوانسته به جایگاه اصلی خود برسد.

آمارهای موجود حکایت از آن دارد که زعفران دارای گردش مالی 8 میلیارد دلاری در جهان است که سهم ایران از این گردش مالی کمتر از 300 میلیون دلار است و این موضوع با در نظر گرفتن اینکه ایران بزرگ‌ترین‌ تولیدکننده زعفران در جهان است، تناقض دارد.

این در شرایطی است که در سال‌های اخیر مشکلات دیرینه و ساختاری در بخش کشاورزی کشور باعث شده تا مسوولان در اندیشه به کارگیری ابزارهای نوین و الگوبرداری از کشورهای توسعه یافته دنیا بیفتند.

بر این اساس آمارهای تولید سالانه اعلامی توسط انجمن ملی زعفران نشان می‌دهد که قطب تولید زعفران در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی کشور قرار دارد و در سال 95 مطابق با آمارنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی، خراسان رضوی با 6/ 257 تن و خراسان جنوبی با 1/ 51 تن از 336 تن تولید کل کشور، بیشترین سهم میزان تولید را داشته‌اند.

البته در سال 2016 میلادی نهم ایران با تولید 336 تن زعفران در رتبه اول تولید، هند با تولید 22 تن در رتبه دوم و یونان با تولید 2/ 7 تن در رتبه سوم قرار داشت. همچنین سهم ایران از صادرات ارزی زعفران در سال 2016 میلادی، 42 درصد بوده است که در قالب بسته‌بندی‌های بزرگ و فله‌فروشی (فاقد کیفیت لازم) به کشورهایی مانند اسپانیا، ایتالیا، امارات و افغانستان صادر شده‌اند و در این کشورها با بسته‌بندی مجدد در قالب برندهای معتبر جهانی به بازار ارائه شده‌اند؛ این موضوع در بلندمدت باعث کاهش قیمت و ضربه خوردن به برند زعفران ایرانی خواهد شد. این در حالی است که مطابق آمار اتاق بازرگانی در سال 96 میزان کل صادرات زعفران کشور 207 تن به ارزش 290 میلیون دلار بوده است.

در این میان بورس کالای ایران به کمک توسعه این بخش آمده و معاملات زعفران در این بازار از مدت‌ها پیش و در واقع از ابتدای کار این بورس برقرار بوده است. معاملات این محصول ارزشمند تنها به بخش فیزیکی محدود نشد و از سال گذشته با ابلاغ وزارت جهاد کشاورزی، سیاست خرید توافقی زعفران در قالب گواهی سپرده در بورس کالای ایران عملیاتی شود.

به این ترتیب، لزوم بهره‌گیری زعفران از ابزارهای نوین و ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته تا آنجا حائز اهمیت است که بی‌شک رونق معاملات این محصول در بورس کالا می‌تواند به شناخته شدن برند زعفران به نام ایران در جهان منجر شود.

در واقع از آنجا که استانداردهای بورس کالای ایران می‌تواند خیال خریداران خارجی را از بابت کیفیت محصول راحت کند، مشتریان خارجی به جای مراجعه به دلالان، مستقیما از بورس کالای ایران خرید خواهند کرد و این اتفاق به مرور زمان به شناخته شدن زعفران در جهان به‌عنوان یک کالای ایرانی می‌انجامد، اما رونق معاملات زعفران در بورس کالا شرایطی را می‌طلبد که باید با برنامه ریزی مناسب به آن دست یافت؛ این شرایط طی سال‌های گذشته و به مرور زمان در بورس کالا ایجاد شده است.

ضمن اینکه معاملات گواهی سپرده زعفران نیز از سال گذشته در این بازار راه‌اندازی شده و طبیعی به نظر می‌رسد که با افزایش تعداد انبارهای پذیرش شده در بورس کالا معاملات آن توسعه بیشتری خواهد یافت؛ در این زمینه تا پایان تیرماه 1397 انبارهای اتحادیه تعاونی‌های روستایی خراسان رضوی و زرین زعفران مشرق زمین تنها انبارهایی هستند که در مجموع با ظرفیت نگهداری 2 میلیون و 250 هزار گرم انواع محصول طلای سرخ کویر به‌عنوان انبارهای استاندارد در بورس پذیرش شده است.

این گزارش می‌افزاید: از سوی دیگر در سال‌های گذشته کارشناسان بررسی‌های متعددی انجام داده‌اند که براساس نتایج به دست آمده از این بررسی‌ها نوسانات قیمتی همواره یکی از دغدغه‌های فعالان بازار زعفران بوده است. به‌طوری که در نهایت میان تولیدکنندگان و فعالان بازار زعفران این اجماع نظر به وجود آمد که تنها با معاملات سنتی این دارایی امکان پوشش ریسک برای تولیدکنندگان و فعالان بازار زعفران وجود ندارد؛ این در حالی است که از سال جاری معاملات قراردادهای آتی زعفران در حالی در بورس کالای ایران بر پایه دارایی زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین) راه‌اندازی شد که به نظر می‌رسد با راه‌اندازی این معاملات، امکان مدیریت و پوشش ریسک به خوبی میسر خواهد شد تا تولیدکنندگان و فعالان بازار بتوانند خود را در برابر ریسک تغییرات و نوسانات قیمت پوشش دهند.

توسعه معاملات طلای کویر تنها به استفاده از ابزار گواهی سپرده کالایی ختم نشد تا در ادامه اجرای طرح‌های بورس کالای ایران برای گسترش اقتصاد بخش کشاورزی، نخستین معاملات آتی زعفران جهان از دوم خردادماه سال جاری در این بازار آغاز به کار کند.

بر این اساس، از زمان آغاز معاملات قراردادهای آتی زعفران تا تاریخ 21 شهریورماه سال جاری، سه سررسید شهریور، آبان و دی ماه 97 در بازار مشتقه بورس کالای ایران راه‌اندازی شده که طی این مدت معامله‌گران 836 هزار و 907 قرارداد 100 گرمی زعفران را برای تحویل در شهریورماه امسال معامله کردند و در سررسید آبان ماه نیز بالغ بر یک میلیون و 955 هزار قرارداد آتی زعفران منعقد شد. در سررسید دی‌ماه نیز معامله‌گران بیش از 555 هزار قرارداد آتی زعفران منعقد کردند تا از زمان راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی زعفران، در مجموع طی سه سررسید معاملاتی بیش از 3 میلیون و 347 هزار قرارداد آتی منعقد شود.

به این ترتیب، از ابتدای خرداد تا پایان هفته جاری معامله‌گران در حالی در مجموع بیش از 3 میلیون و 347 هزار قرارداد آتی معادل 334 تن و 760 کیلوگرم زعفران را منعقد کردند که این رقم با فرض تحویل این میزان محصول در زمان سررسید به خریداران، بیش از 99 درصد از کل 336 تن زعفران تولیدی کشور در سال گذشته را شامل می‌شود.

البته نکته اصلی اینجاست که این میزان محصول تحویل معامله‌گران نمی‌شود و تنها در سررسید امکان تحویل فیزیکی برای خریدار این قراردادها وجود دارد.

در نهایت اینکه استفاده از معاملات قراردادهای آتی برای محصولی همچون زعفران در حالی از سال جاری در بورس کالای ایران کلید خورده که کارشناسان و تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند این معاملات بتواند زعفران ایران را به جایگاه و ارزش واقعی خود رسانده و کشورمان را به مرجع قیمت‌گذاری زعفران در جهان تبدیل کند. ضمن اینکه راه‌اندازی بازار آتی زعفران می‌تواند سبد ابزار معاملاتی این کالا را کامل تر کند.