بدعهدی عربستان در اوپک

خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی در آخرین اظهارات خود اعلام کرده کمیته نظارت مشترک وزیران اوپک و غیراوپک(JMMC) از این پس پایبندی هر کشور به سهمیه تولید را رصد نمی‌کند؛ چراکه این توافق در حال حاضر بر یک سقف تولید مشترک اعتبار دارد. این موضع سعودی‌ها قویا توسط مقامات کشورمان نفی شده است. یک منبع آگاه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص اظهارات الفالح گفت: «اوپک هرگز چنین تصمیمی اتخاذ نکرده و هر گونه افزایش تولید بیش از سهمیه تا زمانی که به تایید کنفرانس اوپک نرسیده نقض توافق جاری است.» او اظهارات وزیر نفت عربستان را نظر کمیته ویژه نظارت بر اجرای توافق که تنها صدای عربستان از آن شنیده می‌شود دانست و بر متضاد بودن آن با نتیجه کنفرانس اوپک تاکید کرد.

آن‌طور که پلاتس گزارش داده است، الفالح به‌عنوان یکی از اعضای گروه وزارتی نظارت بر اجرای توافق با ارسال نامه‌ای به دیگر اعضای اوپک گفته است که در حال حاضر انطباق مجموع کشورها با سقف تولید مورد نظارت و بررسی این گروه قرار می‌گیرد و این تصمیم بخشی از توافقی بوده که اوپک و متحدانش در نشست 23 ژوئن اتخاذ کرده‌اند. نشست 23 ژوئن چهارمین نشست وزارتی کشورهای تولیدکننده عضو و غیرعضو اوپک بود. الفالح مدعی است که در این نشست تصمیم بر آن شده که کشورها به‌طور داوطلبانه برای رسیدن مجموع پایبندی به 100درصد تلاش کنند. در ماه‌های منتهی به نشست به‌دلیل افت تولید ناخواسته برخی اعضا از جمله ونزوئلا و آنگولا میزان پایبندی به توافق به بیش از 100 درصد رسیده بود. به‌طور مثال در ماه مه (یک ماه پیش از برگزاری نشست اوپک) مجموع میزان پایبندی اعضای اوپک حدود 152 درصد بوده است.

با این حال الفالح توضیح نمی‌دهد که او و رؤسای سعودی‌اش بر‌اساس چه مرجعی تشخیص داده‌اند که عربستان کشوری است که باید به تولیدات خود بیفزاید و سطح پایبندی اوپک را به 100 درصد کاهش دهد؟ در واقع خوانش جدید الفالح از نشست اخیر اوپک، به‌طور کلی توافق نفتی را نفی می‌کند، چراکه این اجازه را به تمام کشورهای عضو می‌دهد که هر میزان که می‌خواهند به تولیدات خود بیفزایند، طبیعی است که برای رسیدن به چنین تصمیمی نه به توافق نیاز است و نه به کمیته‌ای که آن را رصد کند و نه حتی به سازمانی مانند اوپک که کشورهای تولید‌کننده نفت را گرد هم آورد. عربستان نه تنها با افزایش تولید در ماه ژوئن و حتی جولای از توافق تخلف کرده است، بلکه قرائت و خوانش خود را به کمیته ویژه نظارت بر توافق(JMMC) و سپس بر کل کنفرانس اوپک تعمیم داده است. به نظر می‌رسد وزیر انرژی سعودی‌ها تلاش دارد راه کشورش را برای افزایش تولید هرچه بیشتر و پاسخگویی به درخواست ترامپ برای پر کردن جای خالی ایران در بازار نفت، باز کند. ترامپ از عربستان خواسته است که تولیدات خود را 2میلیون بشکه افزایش دهد، رئیس‌جمهوری آمریکا بر این باور است که تحریم ایران در راستای منافع عربستان است و از این رو سعودی‌ها باید به این درخواست واکنش مثبت نشان دهند. با این حال غالب کارشناسان در توان عربستان برای رسیدن به چنین سطح تولیدی تردید دارند.

چرا اظهارات الفالح نقض توافق اوپک است؟

هرچند اظهارات الفالح در بیانیه پایانی نشست 174 اوپک قید شده است، با این حال او تنها بخشی از حقیقت را بیان کرده؛ نه همه آن را. در واقع آنچه در بیانیه پایانی نشست اوپک بر آن تاکید شده، بر قرار ماندن توافق دسامبر 2016 تا پایان سال 2018 است؛ تاکید بر این موضوع به این معناست که توافق با همه ملزوماتش از جمله سهمیه هر یک از کشورها تا پایان سال 2018 بر‌قرار است. همچنین در این بیانیه پایانی قید شده که با توجه به رسیدن به پایبندی بیش 152 درصدی در ماه مه، از ابتدای ماه جولای 12 عضو اوپک تلاش کنند که میزان پایبندی را به 100 درصد برسانند. همچنین تاکید شده «کمیته ویژه نظارت بر توافق تا پایان سال 2018 بر اجرای توافق نظارت داشته و چگونگی اجرای ان را به رئیس کنفرانس گزارش بدهد. » در واقع بر اساس این بند، افزایش حدود 500هزار بشکه‌ای تولید عربستان در ماه ژوئن برخلاف توافق و تخطی سعودی‌ها از آن محسوب می‌شود زیرا هرگونه تلاش برای رساندن پایبندی به 100درصد باید از ابتدای جولای انجام می‌شد. علاوه بر این بر اساس این بند، در پایان ماه جولای یعنی بعد از اینکه یک ماه از اجرای بیانیه پایانی نشست اوپک می‌گذشت، باید کمیته ویژه نظارت میزان پایبندی اوپک را به رئیس اوپک گزارش می‌داد و این رئیس کنفرانس‌های اوپک است که باید با ارتباط با اعضای اوپک از طریق تشکیل جلسه یا از طریق تماس تلفنی تصمیم بگیرد کدام کشور‌ها و به چه میزان می‌توانند از ابتدای ماه آگوست به تولیدات خود بیفزایند تا پایبندی اوپک به 100 درصد برسد.

به این ترتیب به‌نظر می‌رسد که الفالح با ارسال این نامه به نوعی موضع رسمی عربستان سعودی برای افزایش تولید را برای دیگر کشورهای عضو ائتلاف کاهش تولید بازگو کرده است. اعلام این موضع در حالی است که ایران، به‌عنوان سومین تولیدکننده نفت اوپک بارها اعلام کرده است عدم پایبندی به سقف تولید، می‌تواند منجر به از بین رفتن سهم بازار دیگر کشورهای تولیدکننده نفت شود. از همین رو مقامات نفتی کشورمان در اوپک، افزایش تولید کشورهای عضو این سازمان بیش از سقف در نظر گرفته شده را غیرقانونی و مسیری برای بازارگشایی دیگر تولیدکنندگان می‌دانند. این نخستین بار است وزیر نفت عربستان سعودی از این زاویه به توافق نشست 174 می‌نگرد تا شاید بتواند هم بر حفظ توافق کاهش تولید تا پایان سال 2018 تاکید کند و هم حق افزایش تولید بیش از سقف تعیین شده را برای کشورها توجیه کند.

اقدامی در راستای پایان توافق؟

اما انتشار نامه الفالح با هر هدفی انجام شده باشد، نتیجه قاطع آن چیزی نیست جز زدن مهر پایان بر توافق کاهش تولید که طی 18 ماه اجرا، ذخایر مازاد و قیمت نفت را در بازار جهانی به تعادل رساند. اظهارات اخیر الفالح در تاکید بر عدم نظارت بر پایبندی کشورهای تولیدکننده نفت خام به سقف تولید، در حالی رسما ضرورت پایبندی به سقف تولید را میان تک‌تک کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از بین می‌برد که این اتفاق دقیقا خلاف خواسته ایران است. اوپک در نشست 23 ژوئن وین با روسیه و 9 تولیدکننده خارج از این سازمان به افزایش تولیدی که عدد آن بین 600 هزار تا یک میلیون بشکه در روز عنوان می‌شود، دست‌یافتند. اما این گروه نحوه تخصیص افزایش تولید میان کشورها را مشخص نکرد و حالا عربستان سعودی تاکید دارد که کشورهای دارای ظرفیت تولید شناور (که به خود عربستان و متحدان این کشور در حاشیه خلیج فارس اشاره دارد) افزایش تولید را برعهده خواهند گرفت. آنچه مشخص است اینکه فشار دونالد ترامپ بر عربستان سعودی برای افزایش هرچه سریع‌تر تولید نفت و پایین آوردن قیمت نفت، در ارسال این نامه از سوی الفالح بی‌اثر نبوده است.

این نامه‌نگاری در آستانه نشست کمیته فنی نمایندگان کمیته نظارتی مشترک وزیران اوپک و غیراوپک انجام شده است. اعضای این کمیته عربستان سعودی، روسیه، کویت، ونزوئلا، الجزایر و عمان را شامل می‌شود که قرار است روز چهارشنبه در دبیرخانه اوپک در وین برای بررسی وضعیت بازار با یکدیگر دیدار داشته باشند. به گزارش پلاتس، به نظر نمی‌رسد نشست پیش رو برای این کمیته آسان برگزار شود زیرا در حالی‌که عربستان متحدی همچون وزیر نفت امارات متحده عربی (سهیل المزروعی که ریاست دوره‌ای اوپک در سال 2018 را نیز برعهده دارد) را در کنار خود دارد، ونزوئلا به‌عنوان عضو دیگر این کمیته و کشوری که در رابطه با سقف تولید با ایران هم‌نظر است، احتمالا با برداشته شدن سهمیه تولید مخالفت خواهد کرد.

با وجود مخالفت‌هایی که از سوی دیگر اعضای اوپک با تصمیمات یک‌جانبه عربستان سعودی و روسیه وجود دارد، این دو کشور دست به افزایش تولید زده‌اند. عربستان‌سعودی حتی پیش از برگزاری نشست وین افزایش تولید را آغاز کرد و از سقف تولید خود فراتر رفت. این کشور به اوپک اعلام کرده که ۴۹/ 10 میلیون بشکه در روز در ژوئن تولید کرده که بالاتر از سهمیه تولید ۰۶/ 10 میلیون بشکه‌ای در روز برای این کشور بوده است.

یک بام دو هوای پوتین

اما درست در روزی که وزیر نفت عربستان سعودی برای القای نظر خود و هم‌پیمانانش به کشورهای عضو ائتلاف کاهش تولید، نامه ارسال می‌کند، وزیر نفت روسیه نیز سیگنال‌هایی قوی از افزایش تولید به بازار ارسال می‌کند. این در حالی است که پوتین در روزهای اخیر در گفت‌وگو با نماینده ایران قول مساعدت برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا را داده و همچنین از آمادگی این کشور برای سرمایه‌گذاری 50 میلیارد دلاری در صنعت نفت ایران خبر داده بود.

همراهی عربستان و روسیه برای افزایش تولید بیش از سقف تعیین شده در حالی است که ایران در آستانه بازگشت تحریم‌های آمریکا، تلاش دارد از سهم بازار خود در مقابل کشورهایی که توان افزایش تولید دارند، محافظت کند. به گزارش بلومبرگ، وزیر انرژی روسیه روز جمعه اعلام کرد اوپک و متحدانش ممکن است تولید نفت خود را در صورت لزوم بیشتر از یک میلیون بشکه‌ای که ماه گذشته توافق کردند، افزایش دهند. الکساندر نواک در مسکو به خبرنگاران گفت: اگر نیازی به عرضه بیش از یک میلیون بشکه نفت در روز وجود داشته باشد ما می‌توانیم به سرعت در این باره گفت‌وگو کرده و تصمیمات لازم را اتخاذ کنیم. تولیدکنندگان در صورت لزوم از همه ابزارهای لازم برخوردار هستند. روسیه به‌عنوان نماینده کشورهای غیرعضو اوپک در توافق کاهش تولید، متعهد شده است تولید نفت خود را 200 هزار بشکه در روز افزایش دهد و به سرعت نیز دست به کار شده است. این کشور در ژوئیه حدود 80 درصد از 300 هزار بشکه کاهش تولیدی که تحت توافق با اوپک داشت، احیا کرد.

در واکنش به سخنان الکساندر نواک، نماینده ایران در هیات‌عامل اوپک اعلام کرد که «میان تولیدکنندگان نفت عضو و غیر عضو اوپک در وین برای تولید روزانه یک میلیون بشکه اضافه توافقی نشده است.» حسین کاظم پور در این زمینه به بلومبرگ گفت: در واقع، بیانیه اوپک به خودی خود گویاست و روسیه و دیگر اعضای توافق جهانی کاهش تولید نفت تنها می‌توانند به توافق سطح تولید به دست آمده در پایان سال 2016 میلادی، پایبندی 100 درصدی داشته باشند. کاظم‌پور‌اردبیلی گفت: تعجب می‌کنم چرا برخی مواضعی می‌گیرند که فراتر از توافق است و رفتارهای غیر قانونی آمریکا را در اقدامات یکجانبه (از جمله تحریم ضد روسیه، ایران و ونزوئلا و آغاز جنگ تعرفه گمرکی ضد جهان و فهرستی بی‌پایان از رفتارهای قلدرمآبانه ضد کشورها و تمسخر حاکمیت آنها) تشویق می‌کنند.