کردستان در صدر استان‌های خام فروش

گروه استانها؛ چنورصادقی: کردستان دارای ظرفیت های خدادادی فراوانی است و نمونه آن وجود ۳۲۰ هزار هکتار عرصه جنگلی که حاوی درختان ارزشمندی همچون بلوط و پسته وحشی است و محصولاتی از آنها بدست می آید که علاوه بر ارگانیک بودن و تاثیرات دارویی و خوراکی، می توانند منبع درآمد خوبی برای مردم منطقه باشند.

جای بسی تاسف است که عرصه جنگلی در کردستان هم مانند دیگر ظرفیت های موجود در این استان مورد غفلت قرار گرفته است و قسمت اعظم تولیدات جنگلی منطقه خام فروشی می شود.

البته خام فروشی، کلمه ای است که در کردستان بسیار شنیده شده وهر مسئولی که سرکار آمده وعده جلوگیری از آنرا داده است ولی همچنان استان ما درصدرجدول خام فروشان کشور قرار دارد به گونه ای که علاوه بر مواد معدنی محصولات جنگلی آن هم به صورت خام و بدون اینکه ارزش افزوده ای برای استان داشته باشد از استان و حتی کشور خارج می شود.

بهره برداری از محصولات جنگلی به ویژه بلوط در کردستان همچنان به صورت سنتی انجام می شود که به گفته کارشناسان، بهره برداری بی رویه و غیراصولی در این بین منجر به نابودی این درخت که عمری بالغ برهزار سال دارد، می شود.

 بلوط، یکی از مهمترین و فراوان ترین درختان موجود در منطقه زاگرس است که بخشی از آن هم در استان کردستان به ویژه شهرستان های بانه و مریوان واقع شده است. گونه های مهم جنس بلوط در جنگل های زاگرس به ویژه در ناحیه ای که در کردستان واقع شده شامل مازودار، یوول(بلوط لبنانی) و برودار (بلوط ایرانی) است.

۸۳ درصداز عرصه جنگلی کردستان مربوط به گونه های بلوط است

 معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه ۳۲۰ هزار هکتار عرصه جنگلی دراستان ما وجود دارد، گفت: ۸۰ تا ۸۳ درصد از عرصه جنگلی استان را گونه هایی از درخت بلوط تشکیل داده است.

طاهر کرمی با اشاره به اینکه یکی از محصولات گونه مازودار بلوط، گزو(گه زو) است، عنوان کرد: کل توان برداشت این محصول در جنگل های استان سالانه ۱۰ تا ۲۰ تن است البته این آمار غیررسمی است و در این رابطه آمار دقیقی دردسترس نیست.

وی اضافه کرد: سرشاخه زنی هایی که برای تولید گزو در جنگل های استان به صورت بی رویه انجام می شود، موجب ازبین رفتن و کاهش زادآوری بلوط می شود.

وی با اشاره به اینکه اوایل خردادماه هر سال برداشت گزو از درختان بلوط دراستان ما آغاز و تا پایان تیرماه به طول می انجامد، بیان کرد: جنگل های موجود در شهرستان های بانه و مریوان دارای بیشترین درختان بلوط منطقه هستند.

تاکنون طرحی در ارتباط با تولید محصولات از درخت بلوط به ویژه گزو دراستان تهیه و تدوین نشده و برای ما جزو طرح های فرعی محسوب می شودمعاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان قیمت هر کیلو محصول گزو را در سال گذشته ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان خواند و اظهارداشت: از آنجا که تولید این محصول از طریق سرشاخه زنی و برداشت برگ های بلوط انجام می گیرد و تاثیر منفی بر بیولوژیک درخت می گذارد، منابع طبیعی با این اقدام موافق نیست.

کرمی ادامه داد: البته چون این کار با اقتصاد خانوارهای مناطق روستایی و امرار معاش آنها گره خورده است تاکنون اقدام برخوردی انجام نگرفته است.

وی عنوان کرد: تاکنون طرحی در ارتباط با تولید محصولات از درخت بلوط به ویژه گزو دراستان تهیه و تدوین نشده و برای ما جزو طرح های فرعی محسوب می شود.

وی بیان کرد: در مناطقی که تولید محصولات جنگلی از جمله بلوط ازنظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد منابع طبیعی به دنبال تهیه طرح در قالب تشکل های تعاون روستایی و صنایع فرآوری محصول است.

وجود ۱۴ هزار خانوار بهره بردار محصولات جنگلی در کردستان

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان نیز گفت: در حال حاضر ۱۴ هزار خانوار بهره بردار جنگلی در استان داریم و آمار جداگانه ای که چه تعداد از این خانوارها از محصولات بلوط بهره برداری می کنند، نداریم.

مسئول اداره بهره برداری اداره کل منابع طبیعی استان کردستان هم در گفت وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه درخت بلوط دارای سیستمی پیچیده و پویا است، گفت: بلوط ریشه های قوی دارد و در صورت آسیب دیدن در بحران های طبیعی اقدام به بازسازی خود می کند.

پیام شریفی اضافه کرد: بلوط در توپوگرافی های سخت و مناطقی با شیب تند قابلیت ریشه دوانی دارد و در مقابل سخت ترین بادها هم مقاوم است.

وی با اشاره به اینکه گزو یکی از محصولاتی است که از بلوط استخراج می شود، بیان کرد: گزو جزو صمغ هایی است که قابلیت حل شدن در آب و هم الکل را دارد و این یکی از مزیت های ارزشمند این محصول برای استفاده در صنایع مختلف است.

وی عنوان کرد: گزو همه ساله تشکیل نمی شود و بستگی به وضعیت آب و هوایی منطقه وشرایط بیولوژیکی دارد.

 گال و گه زو بیشترین محصول تولیدی از بلوط 

فیروز مردانی کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان در گفت وگو با خبرنگار مهر در این زمینه با اشاره به اینکه تا ۱۸ گونه از جنس بلوط در زاگرس شناسایی شده است، گفت: مازودار، بلوط و یوول سه گونه از بلوط است که پراکنش آن در استان کردستان زیاد است.

وی ادامه داد: پراکنش مازودار در قسمتی از زاگرس به عبارتی از مرکز به طرف شمال آن شروع، یوول بیشتر در ارتفاعات و شمال زاگرس تا آذربایجان غربی که انتهای زاگرس است را شاهد هستیم.

وی با اشاره به اینکه عموما محصولات فرعی که از بلوط گرفته می شود شامل گال و گه زو است، بیان کرد: گه زو در اکثر گونه های بلوط می توان آن را تهیه کرد ولی از مردم منطقه شنیده ایم که گه زو گونه بلوط مازودار بهتر وبا کیفیت تر است.

مردانی با اشاره به اینکه تولید محصولات جدید منجر به کاهش استفاده از محصولات سنتی شده است، عنوان کرد: استفاده زیادی از محصولات فرعی بلوط در گذشته می شد و امروزه استفاده ها از آنها مقداری محدودتر و کم تر شده است.

سهم ۶ درصدی فرآورده های جنگلی در سبد خانوار روستایی در کردستان

وی به طرح انجام شده خود با عنوان بررسی میزان وابستگی اقتصادی بهره برداران مناطق جنگلی مریوان وسروآباد به فروآوردهای فرعی جنگلی اشاره کرد وگفت: اجرای این طرح در روستاهای شهرستان های مریوان و سروآباد در سال ۹۱ آغاز شد و تا شهریور ۹۴ هم به طول انجامید.

وی با اشاره به اینکه ارزش این محصولات در سبد خانوار روستایی ما ناچیز است، بیان کرد: براساس پرسشنامه هایی که از روستاییان این دو شهرستان تکمیل کردیم سهم فرآورده های جنگلی اعم از بلوط، زالزالک، گلابی و پسته وحشی وغیره در سبد خانوار روستایی ۶ درصد بود.

این کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی کردستان ادامه داد: البته چون طرح ما با اوایل اجرای طرح هدفمندی یارانه ها تداخل پیدا کرد بسیاری از مردم اطلاعات لازم را در اختیار ما قرار نمی دادند.

اکثر محصولات فرعی جنگلی دانش بومی درارتباط با آنها وجود دارد

مردانی اظهارداشت: حتی شیره سقز که از پسته وحشی گرفته می شود و دارای ارزش اقتصادی فراوانی هم هست هنوز از روش بومی برای بهره برداری از آن بکارگرفته می شود.

وی اضافه کرد: انجام تحقیقات در جنگل سابقه زیادی ندارد، ۳۰،۴۰ ساله این کار شروع شده و در طول این سال ها هم اهمیت آنچنانی به محصولات فرعی داده نشده است.

سال های سال است که نسبت به شکل ومیزان بهره برداری از محصولات جنگلی هشدارداده می شود ولی متاسفانه رعایت نمی کنند و این موجب ازبین رفتن درختان  جنگلی خواهد شدوی اظهارداشت: بی شک بهره برداری از محصولات فرعی جنگلی اگر غیراصولی انجام شود خسارت فراوان وحتی جبران ناپذیری را وارد می کند.

مردانی عنوان کرد: سال های سال است که نسبت به شکل ومیزان بهره برداری از این محصولات هشدارداده می شود ولی متاسفانه رعایت نمی شود و این موجب ازبین رفتن درختان  جنگلی خواهد شد.

وی اضافه کرد: پتانسیل  بهره برداری از محصولات فرعی جنگلی دراستان ما وجود دارد ولی نباید خودسرانه انجام شود و باید با برنامه ریزی در این زمینه اقدام شود.

وی ادامه داد: تحقیقاتی که در خارج از کشور  در مناطقی که از محصولات فرعی جنگلی  بهره برداری شده انجام گرفته است نشان داده که ضریب جینی در این مناطق هم بالاتر بوده است.

یکی دیگر از محصولات بلوط، گال است که بیش از ۷۰ نوع از آن شناسایی شده و وجود دارد، و در صنایع مختلف از جمله صنعت رنگرزی بکارگرفته می شود.

بهروز فانی از دیگر کارشناسان حوزه جنگل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان به خبرنگارمهر گفت: در استان، یکی از عوامل باعث شده محصولات فرعی کمرنگ شود ورود محصولات صنعتی خاص با قیمت ارزان تر به بازار است.

وی با بیان اینکه محصولاتی که جنبه خوراکی و دارویی دارند، جایگزین ندارند، بیان کرد: البته برای محصولاتی که جنبه خوراکی دارد اکثر دیدگاه مردم به سمت وسوی محصولات ارگانیک است ودر این رابطه محصولات طبیعی با تولیدات صنعتی قابل رقابت است.

صادرات سالانه حدود ۲۰۰ تن محصولات فرعی بلوط

عبدالله رضایی یکی از صادرکنندگان محصولات فرعی بلوط در کردستان است که حدود ۲۵ سال است در امر خرید و فروش و صادرات محصولات جنگلی به ویژه بلوط فعالیت دارد.

وی در گفت وگو با خبرنگار مهر گفت: در میان محصولات فرعی بلوط «گه زو» دو سال است که میزان آن کاهش پیدا کرده و همین موجب افزایش قیمت آن تا کیلویی ۸۰ هزار تومان شده است.

وی با اشاره به اینکه بیشترین مشتری گه زو در استان های اصفهان، تهران و مشهد هستند، بیان کرد: دراین استان ها از محصول گه زو در صنایع شیرینی پزی که بسیار به صرفه تر از محصولی هم چون کتیرا است، استفاده می شود.

این صادرکننده محصولات جنگلی درکردستان با اشاره به اینکه از دیگر محصولات بلوط، گال است، ادامه داد: سالانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن گال و در سال هایی هم که گه زو زیاد باشد این میزان به ۲۰۰ تن از محصولات فرعی بلوط می رسد و آنرا به دیگر استان های کشور و همچنین خارج از کشور صادر می کنیم.

رضایی ادامه داد: ۸۰ درصد محصول گال را که در استان خریداری می کنیم به خارج از کشور و ۳۰ درصد از گه زو استان را به خارج از کشور صادر می کنیم.

 یکی از مهمترین کاربردهای گه زو درعرصه شیرینی پزی است و مهمترین ماده اولیه تهیه شیرینی سنتی به همین نام در کردستان است که طرفداران زیادی هم دارد و اگر به طور اصولی و براساس طرحی تدوین شده این محصول مورد بهره برداری قرار گیرد نه تنها دیگر شیرینی پزی های سنتی استان در تهیه این محصول دچار مشکل نخواهند شد بلکه با افزایش تعداد واحدهای تولیدی هم مواجه خواهیم شد.

ایجاد واحدهای بهره برداری و فرآوری محصولات جنگلی به ویژه بلوط علاوه بردرآمدزایی و ایجاد ارزش افزوده منجر به ایجاد اشتغال که یکی از مهمترین مشکلات پیش روی استان است، خواهد شد لذا می طلبد مسئولان به این حوزه هم نگاه و توجه ویژه ای داشته باشند.

انتهای پیام/