کسی حوصله گرفتن حقش را دارد؟

پارس به نقل از دنیای اقتصاد، در این جامعه یک دفعه ساختمان های بلند سر در آوردند، بعد نوبت برج ها شد و ما و شاید پدرانمان که تا قبل از آن در « چار دیواری، اختیاری» خودمان زندگی می کردیم، یک دفعه وارد این لانه زنبورها شدیم. برای خیلی ها کنار آمدن با اینکه دیگر چهار دیواری ها کاملا اختیاری نیستند کمی مشکل است، اما این لانه های زنبور، با تمام نواقصی که این زندگی جدید دارد، اما شاید یک کارگاه باشد. کارگاهی که در آن، ما از چاردیواری های قدیمی خودمان بیرون بیاییم و تمرین شهروندی و دموکراسی کنیم، یک جور جامعه کوچک که در آن می توان احترام گذاشتن به حقوق دیگران را یاد گرفت. اما اگر کسی نخواست همراه با سایرین به حقوق دیگران احترام بگذارد چه؟
از یک ساختمان دو واحدی تا آن مجتمع های عظیم که تعداد واحد هایشان دو یا در موارد محدودی سه رقمی می شود، همگی در قانون ما « آپارتمان» هستند؛ ما به همه شان می گوییم آپارتمان و شاید این عنوان خیلی کلی به نظر برسد!
وقتی همزیستی اتفاق بیفتد، منافع و معایب مشترکی هم پیش می آید، ما اینجا دیگر با آن « چهار دیواری: اختیاری» های قدیمی سر و کار نداریم، دیوارهایش فقط چهارتا نیستند، تعدادشان بیشتر است و وقتی بیشتر شدند، کسانی که در آن سهم دارند هم بیشتر می شوند و اینجا می شود شروع (اگر نگوییم دعوا) مساله!
اما در این دعواها، مردمی که دیگر « چهار دیواری، اختیاری» ندارند، چه کار می کنند؟ ما به دنبال پاسخ این سوالیم. طبق قانونی که حدودا نیم قرن قبل در ایران تصویب شده است، مشاع یعنی قسمت هایی از ساختمان که حق استفاده از آن منحصر به یک یا چند نفر نیست، بلکه این حریم به همه مالکین تعلق دارد. می شود برایش مثال زد، مثلا: زمین، تاسیسات، اسکلت، راهرو، پله و پاگرد، پارکینگ، در و پنجره های خارج از قسمت های اختصاصی، بام، نمای خارجی ساختمان، محوطه ساختمان و… این مشاع است، درباره تعریف حریم مشاع مشکلی نیست، اما در صورت تجاوز به آن باید چه کار کرد؟ خیلی ها هستند که تعریف را می دانند، تجاوز به حریمشان را هم نگاه می کنند اما واکنش عملی نشان نمی دهند. دلایل زیادی برای این عدم واکنش وجود دارد؛ تعداد این دلایل احتمالا به اندازه واحد های آپارتمانی در تهران است.

کفش ها همیشه دردسرسازند
بگذارید بگوییم اکثریت مردم نمی دانند قانونی برای زندگی آپارتمانی هست، اگر هم بدانند در حد شنیده است، از این قانون مهم تر، قانون جرایم مدنی است، چند نفر آن را کاملا خوانده اند؟ توقع زیادی هم هست، اگر بخواهید همه این قانون را خوانده باشند، اما اینکه شهروندان درباره حقوق خود بدانند، منطقی به نظر می رسد. خانم توکلی، مالک و ساکن یکی از واحدهای یک ساختمان بیست واحدی در خیابان میرداماد تهران است، او از وجود قانون آپارتمان نشینی ابراز بی اطلاعی می کند و ادامه می دهد: « ما تمام مشکلاتی را که در ساختمان به وجود می آید با مدیر ساختمان مطرح یا در مجمع ماهانه مطرح می کنیم. »
این زن خانه دار درباره تجربه اش از تجاوز ساکنان به حریم مشاعات می گوید: « پیش آمده مطلبی که با تذکری رفع و رجوع شده است. یکی از مشکلاتی که با ساکنان جدید همیشه وجود داشته استفاده از جاکفشی یا بیرون گذاشتن کفش در محیط پاگردها و راهروها است. »

مستاجر که حق اعتراض ندارد
پدرام محمدی جوان مجردی است که مستاجر یک واحد در ساختمان پنج واحدی در غرب تهران است، او درباره حریم مشاع و تجاوز به آن، روی مشکلات استفاده از پشت بام خانه بیشتر تاکید دارد و می گوید: « همیشه در راهرو های منتهی به پشت بام، همسایه ها وسایل اضافی خود را می گذارند و در پشت بام لباس آویزان می کنند. » آویزان کردن لباس ها توسط ساکنان در پشت بام سبب می شود که یک پسر مجرد، آن هم مستاجر بعضا برای رفتن به پشت بام خجالت بکشد، چون ممکن است یکی از ساکنان خانم مجتمع را در حال آویزان کردن رخت ببیند که برای او زیاد خوشایند نیست. زمانی که می خواهد درباره عملکردش در چنین مواقعی حرف بزند، اول آه عمیقی می کشد و ادامه می دهد: « کاری نمی توانم انجام دهد جز تذکر دوستانه، چرا که من مستاجرم و معمولا مستاجر حق اعتراض ندارد. »

حوصله راهروهای دادگاه را ندارم
آقای ابطحی که ساکن یک ساختمان ۲۴ واحدی در شرق تهران است، به شدت از صدای حیوانات خانگی همسایه های خود گله می کند، ازآنجا که در مجتمعی که او زندگی می کند، تعداد زیادی از واحد ها حیوان خانگی دارند، کسی به اعتراض او رسیدگی نمی کند، چون او در اقلیت است!
ابطحی از وجود قانون آپارتمان نشینی ابراز بی اطلاعی می کند و می گوید: « دنبال دردسر نمی گردم و حوصله شکایت و مراحل قانونی آن را ندارم. » می گوید ترجیح می دهد تحمل کند تا اینکه در دادگاه پیگیر پرونده صدای واق واق سگ یا چیز دیگری شود!
خانم بوذری، دبیر بازنشسته آموزش و پرورش و مدیر یک ساختمان ۸ واحدی در مرکز تهران است، از وجود قانون آپارتمان نشینی کاملا آگاه است و وقتی از او در مورد حریم مشاع و مسائل برخورد با تجاوز به حریم ساکنان می پرسیم، می گوید: « وقتی شما در اجرای مقررات ساختمان جدی باشید و با احترام و محبت با ساکنان صحبت کنید، مسائلی اینچنینی کمتر پیش می آید. » او میگوید هر روز تمام طبقات را بررسی می کند و در صورت تخلف، تذکر می دهد.
کسانی که نمی دانند، کسانی که می ترسند
لااقل در تهران ما با دو دسته کلی رو برو هستیم: یکی آپارتمان نشینانی که اصولا نسبت به حقوق خودشان اطلاعات کافی ندارند و دیگری، کسانی که می دانند حقشان پایمال می شود، اما به هر دلیلی، شبیه آقای ابطحی که حوصله درگیر شدن کارهای اداری را ندارد، یا پدرام، پسر مستاجری که فکر می کند حق اعتراض ندارد و… دنبال حق خود نیستند. البته استثناءهایی همیشه بوده و هستند، اما ما درباره استثنائات حرف نمی زنیم، آنچه در شهر هست، همین است.