دلایل رشد قیمت طلای سیاه

مرکز پژوهشی آرا در نوشتاری با موضوع «دلایل افزایش قیمت نفت» که توسط اندیشکده سرآمد گردآوری شده، دلایل افزایش قیمت نفت را مورد بررسی قرار داد که بخش اول آن دیروز از نظرتان گذشت و اینک بخش دوم و پایانی آن را می خوانید:

یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت از ابتدای سال ۲۰۱۷، کاهش میزان عرضه نفت بدنبال توافق اوپک و غیراوپک بود. بر اساس این توافق مقرر شد که 24 کشور تولیدکننده نفت حاضر در این توافق، مجموعاً ۱.۸ میلیون بشکه در روز از تولید نفت خود را کاهش دهند. تولیدکنندگان عضو اوپک در راستای اجرای تعهدات خود، مجموع تولید خود را از سطح حدود ۳۳.۵ میلیون بشکه در روز در اواخر سال 2016 به حدود ۳۲.۳ میلیون بشکه در روز در ماه مارس 2018 کاهش داده ­اند.

از سوی دیگر، تولیدکنندگان غیراوپک نظیر روسیه نیز در چارچوب این تعهدات، از تولید نفت خود کاسته­ اند. اجرای پایبندی اعضای اوپک و کشورهای غیراوپک در سال 2017 و سه ماهه اول ۲۰۱۸، به تدریج باعث کاهش سطح ذخیره سازی های مازاد در بازار شده است. بر اساس گزارش اوپک در ماه ژانویه ۲۰۱۸، حجم ذخیره­ سازی­ های تجاری نفت در کشورهای OECD با ۱۳.۷ میلیون بشکه کاهش نسبت به ماه قبل به سطح ۲.۸۶۵ میلیارد بشکه رسید که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود 210 میلیون بشکه در روز کمتر است. همین امر نقش مهمی در روند رو به افزایش قیمت ­های نفت در بازار از ابتدای سال 2017 تاکنون داشته است. با این حال، میزان ذخیره ­سازی­ های نفت همچنان بالاتر از میانگین پنج سال اخیر آن قرار دارد و اوپک در تلاش است با تداوم اجرای توافق کاهش تولید، تا پایان سال 2018 این میزان مازاد ذخیره­سازی­های نفت را نیز از بازار خارج نماید.

همچنین، بروز بحران­ های اقتصادی در برخی کشورهای تولیدکننده مانند ونزوئلا، منجر به تداوم روند کاهش عرضه نفت این کشورها در سال گذشته شد. ونزوئلا، بعنوان یکی از تولیدکنندگان مهم اوپک، پس از سقوط قیمت­های نفت از نیمه سال ۲۰۱۴، به تدریج با مشکلات عدیده­ای در حوزه اقتصاد و صنعت نفت خود مواجه شد که مهمترین پیامد این بحران، کاهش سطح سرمایه­گذاری ­ها و از دست رفتن توان تولید این کشور از میادین قدیمی بوده است. تولید نفت این کشور از سطح حدود ۱.۹ میلیون بشکه در روز در سال 2016 به حدود ۱.۵۵ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است و انتظار می­رود در ادامه سال ۲۰۱۸، این روند همچنان ادامه یابد.

تهدیدات ژئوپلتیکی همواره یکی از عواملی بوده که بر قیمت نفت تاثیر گذاشته و میزان تاثیرگذاری آن با توجه به شرایط بازار متغیر بوده است. در کنار عوامل یاد شده که بعنوان عوامل اقتصادی حاکم بر بازار نفت ارزیابی می ­شوند، بروز برخی تحولات سیاسی و ژئوپولیتیکی در جهان بویژه در مناطق نفت­خیز مانند خاورمیانه و شمال آفریقا به افزایش نسبی قیمت نفت از ابتدای 2017 تا کنون کمک کرده­اند. در واقع، بروز اینگونه عوامل باعث نگرانی­هایی در زمینه احتمال بروز اختلال در جریان عرضه نفت از این مناطق شده و یک عامل تقویت­ کننده قیمت نفت به شمار می­رود.

در این زمینه، سیاست ­های دولت ترامپ در رابطه با توافق هسته ای ایران و احتمال خروج آمریکا از این توافق، افزایش تنش ­های سیاسی میان ایران و عربستان، تداوم و تشدید درگیری ­های نظامی در سوریه و شمال عراق و در این اواخر، افزایش سطح تنش سیاسی میان آمریکا و روسیه و احتمال بروز درگیری­ های موشکی از جمله مهمترین مواردی هستند که بویژه در دو ماه اخیر تحولات بازار نفت را تحت تاثیر قرار داده­اند. بطور معمول، تحولات ژئوپولتیک دارای آثار مقطعی و گذرا هستند و به تدریج با فروکش کردن بحران­ها و یا عادی­تر شدن فضای روانی حاکم، از میزان اثرگذاری اینگونه تحولات بر بازار نفت نیز کاسته می ­شود. با این حال، در هفته­ های اخیر، تعدد وقوع تنش­ های سیاسی در منطقه خاورمیانه موجب گردیده که اثرگذاری اینگونه تحولات بر بازار و قیمت­ های جهانی نفت وسیع­تر شده و قیمت نفت از سطح 70 دلار در هر بشکه نیز عبور نماید.

نتیجه گیری

افزایش قیمت­ نفت در یک سال اخیر، روندی است که با ایجاد و اجرای توافق اوپک و غیراوپک آغاز گردید و در این مدت، بروز مجموعه­ ای از عوامل اقتصادی و سیاسی دیگر به حفظ و تداوم این روند کمک نموده­ است. فشارهای ناشی از کاهش قیمت ­های نفت و کسری بودجه در اقتصادهای تولیدکننده نفت موجب شد تا علیرغم رقابت موجود میان اعضای اوپک با تولیدکنندگان غیراوپک، این دو گروه از تولیدکنندگان با تعریف یک هدف مشترک برای خود، به سمت تغییر شرایط در بازار نفت و برقراری ثبات در سطوح قیمتی نفت حرکت نمایند. از ابتدای سال 2017 که اجرای این توافق آغاز شده است، کشورها حاضر در آن با سطح مناسبی از پایبندی به تعهدات خود توانسته اند بخش قابل توجهی از ذخیره­ سازی ­های نفت در اقتصادهای توسعه یافته جهان را از بازار خارج نمایند. بعلاوه، میزان عرضه نفت در مقایسه با تقاضا، به سطح نسبتاً متوازنی رسیده است و تلاش تولیدکنندگان برای دستیابی کامل به موازنه عرضه و تقاضای نفت تا پایان سال 2018 ادامه خواهد یافت.

از سوی دیگر، رشد اقتصادی بیشتر از سطح پیش­بینی در نقاط مختلف جهان بویژه در آمریکا و اقتصادهای در حال توسعه مانند چین و هند موجب گردید که رشد تقاضای جهانی نفت در سال 2017 در کنار مدیریت عرضه نفت، منجر به تقویت سطح قیمت ­های نفت شود. همچنین، انتشار چشم ­اندازهای مثبت از وضعیت اقتصادی جهان در سال 2018 و امیدواری به بهبود شاخص ­های اقتصادی در کشورهایی نظیر برزیل و روسیه، از دیگر عوامل موثر در بالارفتن قیمت نفت ارزیابی می­شوند.

در زمینه عوامل موثر در افزایش قیمت نفت در هفته­ های اخیر، نقش ناآرامی ­های سیاسی و تنش­ ها در مناطق استراتژیک مانند خاورمیانه قابل توجه است. از زمان روی کار آمدن ترامپ در آمریکا (ابتدای سال ۲۰۱۷)، رویکرد این کشور در پرداختن به تحولات مختلف منطقه ­ای و بین ­المللی منجر به افزایش تنش­ های منطقه ­ای و بین ­المللی شده است. از یک سو دامنه درگیری­ های نظامی در سوریه و یمن در حال افزایش است و از سوی دیگر، برخوردهای سیاسی میان آمریکا و روسیه منجر به بروز ناآرامی ­های جدید شده است. در این میان، همراهی و حمایت برخی کشورهای حاضر در منطقه با سیاست ­های جنگ ­طلبانه دولت آمریکا نیز نقش مهمی در افزایش نگرانی ­ها نسبت به احتمال بروز اختلال در عرضه نفت از این منطقه و بالارفتن قیمت نفت داشته است.