ردپای مسائل سیاسی در گرانی دلار

یک اقتصاددان در تحلیل گرانی ارز در روزهای اخیر می‌گوید: سخنان ترامپ مبنی بر اینکه در اردیبهشت ماه درباره برجام تصمیم‌گیری می‌کند و همچنین موضع‌گیری برخی رهبران اروپا علیه فعالیت‌های موشکی ایران جو روانی بازار را به این سمت هدایت کرده که ممکن است در آینده بار دیگر تحریم‌ها علیه ایران وضع شود و چنین موضوعی منجر به هجوم برای خرید ارز شده و صحیح نیست بانک مرکزی هم منابع ارزی خود را به بازار عرضه کند تا برخی با انگیزه‌های سوداگرانه آن را به دست بیاورند.

جمشید پژویان درباره علت جهش ارز در روزهای اخیر گفت: مخاطبان را ارجاع می‌دهم به سال 1391 که یک مرتبه قیمت دلار از 1000 به 3000 تومان افزایش پیدا کرد. این موضوع چه دلیلی داشت؟ قطعا دلیل این جهش تا حد زیادی در تحریم قابل پیگیری است. در این موضوع حتی به یاد داریم قبل از اینکه تحریم‌ها اجرا شود و زمانی که حتی سه ماه به شروع تحریم‌ها علیه ایران مانده بود ولی بازارها به آن واکنش نشان دادند؛ چون انتظار می‌رفت درآمدهای نفتی کاهش یابد. در ادامه هم دیدیم صادرات یک سوم شد و واردات‌مان به 100 میلیارد دلار رسید.

این اقتصاددان با تشابه وضعیت کنونی اقتصاد ایران به آن سال‌ها اظهار کرد: اکنون نیز جهش ارزی را می‌توان به رفتار ترامپ نسبت داد. همان گونه که دیدیم از وقتی که ترامپ پای خود را به کاخ سفید گذاشته مدام از احتمال خروج از برجام سخن گفته و البته اروپا بارها اعلام کرده که از برجام خارج نمی‌شود و اتفاقاتی مانند افزایش صادرات نفت، بازیابی برخی مشتریان پتروشیمی و وصول برخی طلب‌های ایران از کشورهای دیگر از طریق برخی بانک‌ها در سال‌های گذشته منجر به آن شد که قیمت ارز تا حدودی متعادل شود.

استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی این را هم اضافه کرد که با این حال مشخص بود که وضعیت همیشه این طور نمی‌ماند و از حدود چند ماه پیش آمریکا مذاکراتی را با اروپا آغاز کرد و اروپا هم به هر حال همکاری‌هایی با ترامپ دارد که این وضعیت منجر به آن شد که مردم گمان کنند تحریم‌ها دوباره برمی‌گردد. اکنون می‌بینیم که اروپا به بهانه موشک‌های بالستیک علیه ایران موضع‌گیری کرده و در نظر دارد که تحریم‌هایی را با این توجیه علیه ایران وضع کند؛ موضوعی که هیچ منطقی ندارد؛ چرا که بارها دیده‌ایم که آمریکا میلیاردها دلار سلاح نظامی به عربستان فروخته و عربستان آن را بر سر مردم یمن کوبیده است. با این حال این موضوعی است که بارها از آن استفاده کرده و ایران را تحت فشار قرار می‌دهند و اکنون نیز هر قدر همکاری‌های آمریکا با کشورهای اروپایی بیشتر شود، مشکلات بیشتری برای ایران پیش خواهد آمد.

او افزود: از ماه قبل هم دیدیم که نخست وزیر انگلستان، رئیس جمهور فرانسه و نخست وزیر آلمان درباره برنامه‌های موشکی ایران موضع‌گیری کردند و اکنون نیز احتمال آن وجود دارد که آمریکا در اردیبهشت ماه برای برجام مشکلاتی ایجاد کند. بدیهی است که این احتمالات و فضای روانی آن در بازار ارز خود را نشان می‌دهد و ذخایر ارزی بانک مرکزی هم به اندازه‌ای نیست که بتواند این بحران را مدیریت کند. به ویژه اینکه اکنون ریختن ارز توسط بانک مرکزی به بازار هم چندان توصیه نمی‌شود؛ چرا که ذخایر بانک مرکزی کاهش می‌یابد و توسط سوداگران بلعیده می‌شود.

این اقتصاددان گفت: نرخ سود سپرده‌های بانکی هم کاهش یافته و از سویی صنایع پیشرفته‌ای هم نداریم که نرخ بازدهی قابل قبولی داشته باشند؛ در نتیجه پول به سمت ارز رفته و جهش‌های ناگهانی و افسارگسیخته را در ارز ایجاد کرده است. البته نمی‌توان منکر سیاستگذاری‌های غلطی شد که در سال‌های گذشته رخ داده و به جای تلاش برای ایجاد اصلاحات ساختاری در اقتصاد ایران مسائل سطحی و حل آنها مورد نظر قرار گرفته است. باید توجه می‌شد که زیربنای اقتصاد در ایران خراب است و این زیربنا نیاز به اصلاحات قدرتمند دارد و با اصلاحات سطحی کاری از پیش نخواهد رفت. به هر حال در شرایط کنونی به نظر می‌رسد بانک مرکزی اقدام خاصی نمی‌تواند انجام دهد تا اینکه ببینیم جو روانی بازار به کدام سمت می‌رود.

از ابتدای سال جاری دلار با شیب قابل ملاحظه‌ای رو به افزایش رفت؛ به طوری که از قیمت 4900 تومان پایان سال گذشته به 6100 تومان تا امروز دوشنبه رسیده است.