رکود در صنعت سی. ان. جی

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، سی. ان. جی در گذشته نه چندان دور، زمانی که واردات بنزین به کشور تحریم شد نقش نجات دهنده کشور گرفت البته هنوز هم دارای چنین نقشی است اما فراموش شدن مشکلات صنعت سی. ان. جی توسط دولتی ها و مجلسی ها زنگ های خطر را به صدا دارآورده است.

هم اکنون تولید روزانه بنزین کشور حدود ۶۰ میلیون لیتری است اما متوسط مصرف روزانه بنزین کشور در سال جاری به ۶۷ میلیون لیتر در روز رسیده است. اگر سیاست های قیمتی و سهمیه ای دولت در این زمینه نادیده گرفته شود، یکی ازعلت های افزایش مصرف بنزین بی توجی به سوخت های جایگزین به ویژه سی. ان. جی است.

بر اساس آمار شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران روزانه معادل ۱۸ تا ۲۰ میلیون لیتر سی. ان. جی در کشور مصرف می شود که اگر نبود باید این حجم از مصرف سوخت از طریق واحدهای پتروشیمی و یا از واردات تامین می شد.

بر همین اساس خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در نشستی با حسین هاشمی- مدیر صنایع خودرویی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت و اردشیر دادرس- رییس انجمن صنفی جایگاه داران سی. ان. جی- مشکلات و چالش های این صنعت را بررسی کرد است.

قیمت سی. ان. جی بیشتر از۳۰۰ تومان نشود

** مناسب ترین قیمت برای سی. ان. جی در مرحله دوم هدفمندی یارانه ها چیست؟

هاشمی: در کشور های مختلف قیمت سی. ان. جی نسبت به قیمت سایر حاملهای سوخت ارزان تر است. البته در کشور ما به دلیل در دسترس بودن گاز طبیعی باید ابتدا قیمت بنزین با یک شیب مناسب برای مدیریت عرضه و تقاضا و توان ارائه خدمات واقعی شود. بر این اساس قیمت فعلی سی. ان. جی با توجه به بسیار از شاخصها منطقی است. البته در برخی مصوبات معیار قیمت سی ان جی ۶۰ درصد نرخ بنزین محاسبه می شود.

دادرس: قیمت سی. ان. جی در مرحله دوم هدفمندی یارانه ها نباید بیشتر از۳۰۰ تومان برای هر متر مکعب افزایش یابد. اصولا قیمت گذاری در دنیا شاخص و استانداردهای مشخصی و مختلف دارد که به هم مرتبط است. سی. ان. جی در دنیا ۲۵ تا ۳۵ درصد قیمت بنزین است. این در حالی است که د رایران نسبت قیمت سی. ان. جی به بنزین ۶۰ تا ۶۵ درصد است. این نسبت یک شبه اعلام شد و تجربه ۲۸ ماه گذشته این را ثابت می کند که اشتباه است. از سوی دیگر اگر در کشوری ذخایر گازی کم و دسترسی به بنزین بالا باشد و برعکس نسبت تناسب قیمت ها تغییرمی کند. بر این اساس باتوجه به فراوانی ذخایر گازی کشور نسبت به تولید بنزین باید قیمت این سوخت ارزان محاسبه شود تا با داشتن دومین ذخایر گازی جهان حمل و نقل عمومی توسعه یابد.

** با توجه به اینکه در حال حاضر کمبود جایگاه سی. ان. جی در کشور وجود دارد آیا کاهش قیمت سی. ان. جی نسبت به بنزین موجب افزایش زمان انتظار در صف جایگاه های سی. ان. جی نمی شود؟

دادرس: این دو موضوع به هم ربطی ندارند. پایین بودن کارمزد جایگاه ها و عدم تشویق به سرمایه گذاری باعث شده که جایگاه های سی. ان. جی توسعه پیدا نکنند. در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد جایگاه های سی. ان. جی دولتی هستند. طی سه سال گذشته نسبت ساخت جایگاه ها به شدت کاهش یافته است که این امر نشان می دهد که بخش خصوصی تمایل و رغبتی به سرمایه گذاری در این بخش ندارد. علت آن هم مشخص است. وقتی که ۲۸ ماه کارمزد جایگاه های سوخت ثابت بماند و افزایش نیابد کسی رغبتی به سرمایه گذاری ندارد برای آن که صفهای طولانی ایجاد نشود باید بازار را کنترل کرد و برای این کار روش های مختلفی وجود دارد نه این که قیمت سی. ان. جی را افزایش داد.

سی. ان. جی متولی دلسوز می خواهد

** اگر نرخ کارمزد اصلاح نشود چه؟

دادرس: اگر کارمزد جایگاه داران اصلاح نشود، جایگاه های سی. ان. جی ورشکسته و تعطیل می شود.

هاشمی: مشکل صنعت سی. ان. جی قیمت گذاری نیست بلکه باید چشم انداز بلندمدت صنعت سی. ان. جی در کشور تدوین شود؛ در ۱۰ سال گذشته شاهد سیاست های شناور در صنعت سی. ان. جی بودیم. البته سعی شد که در ۵ ۶ سال گذشته این سیاست ها تثبیت شود. یکی از اشکالاتی که به صنعت سی. ان. جی کشور وارد است این است که متولی واحد ندارد. در یک برهه ای شرکت بهینه سازی مصرف سوخت متولی بود و بعد از آن شرکت گازخودرو و اخیراً هم شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی متولی آن شده است که برخی مدیران این شرکت می گویند که" ما فقط می خواهیم ۲۵۰۰جایگاه را بسازیم و کاری به سی. ان. جی نداریم" .

نکته دیگر کم لطفی برخی از مدیران نسبت به سی. ان. جی است؛ به طوری که قبل از هدفمندی یارانه ها به ما نامه می زدند که جایگاه های سی. ان. جی را جمع کنید؛ چرا که هزینه حمل گاز از عسلویه تا تهران بیش از ۶۰ تومان می شود در حالی که گاز به قیمت ۴۰ تومان فروخته می شد، اما بعد از اجرای این قانون کفه ترازو برگشت. وقتی قیمت سی. جی. ان ۳۰۰ تومان شد، هزینه حمل گاز پوشش داده شد و دولت از قبال این موضوع به درآمد خالص ۱۸۰ تومان بابت هر متر مکعب گاز رسید. بنابراین در شرایط فعلی هیچ سوختی اقتصادی تر از سی. ان. جی برای کشور نیست. چرا که برای آن هیچ یارانه ای پرداخت نمی شود و از طرفی موجب صرفه جویی ۲۰ میلیون لیتری بنزین در روز شده است که اگر سی. ان. جی نبود باید همین مقدار بنزین را وارد می کردیم. شاید اگر هدف از توسعه سی. ان. جی مشخص شود، قیمت گذاری هم طبق یک منطق مشخص صورت گیرد.

ایران ارزان ترین سی. ان. جی را دارد!

** بر چه اساس قیمت سی. ان. جی در مرحله اول هدفمندی یارانه ها تعیین شد؟ آْیا استاندارد خاصی مد نظر بود؟

هاشمی: تعیین قیمت سی. ان. جی بر اساس ۶۰ درصد قیمت بنزین یک مصوبه داخلی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور بود. از سوی دیگر با توجه به افزایش قیمت ارز نمی توان نرخ سی. ان. جی را بر اساس استانداردها محاسبه کرد. البته قیمت بنزین در کشورهایی که خودروگازسوز دارند بسیار بالا است و طبیعی است که فاصله قیمت گاز آنها با بنزین زیاد می شود؛ چرا که دولتهای آنها از بنزین مالیات می گیرند ولی به دلیل پاک بودن سوخت سی. ان. جی مالیات از آن گرفته نمی شود از سوی دیگر قیمت جهانی سی. ان. جی در جهان بسیار پایین است.

در واقع چون قیمت بنزین در ایران به دلیل پرداخت یارانه ها پایین است به نظر می آید که قیمت سی. ان. جی بسیار بالاست. اگر قیمت سی. ان. جی را با قیمت دلار آزاد کنونی حساب کنیم ارزان ترین سی. ان. جی جهان را داریم. ضمن این که تاکنون هم نشنیده ایم که قیمت سی. ان. جی را بر اساس قیمت بنزین محاسبه کنند.

نباید هدف از توسعه سی. ان. جی درآمدزایی باشد

دادرس: مهم نیست که بنزین را ارزان تر یا گران تر عرضه می کنیم. در واقع وقتی ۲۵ درصد سبد سوخت را به سی. ان. جی اختصاص می دهیم به نسبت سهم سی. ان. جی در سبد سوخت، فرآوانی ذخایر گاز و عرضه و تقاضا باید قیمت سی. ان. جی را مشخص کنیم. قیمت را عرضه و تقاضا مشخص می کند که اولین فرمول بازار آزاد است. بنابراین وقتی فرآوانی گاز داریم نباید برای مصرف آن محدودیت ایجاد کنیم و اگر فراوانی امکانات کم است (جایگاه) باید آن را ایجاد کنیم. از سوی دیگر با توجه به اینکه سرمایه گذاری بالایی در این بخش هم از طرف دولت و هم از طرف بخش خصوصی انجام شده است نباید بگذاریم که سی. ان. جی به سرنوشت ال. پی. جی دچار شود.

نکته مهم دیگری که باید یادآوری شود علت ورود سوخت ال. پی. جی و سی. ان. جی به سبد سوخت است. اولین اصل رفع آلودگی هوا بود. ایران جز کشورهایی بود که با هدف زیست محیطی توسعه صنعت سی. ان. جی را آغاز کرد اما در حال حاضر فقط جنبه های اقتصادی آن را در نظر دارد. در واقع رویکرد به توسعه سی. ان. جی تغییر کرده است. هنگامی سی. ان. جی را به عنوان یک سوخت پاک برمی گزینید، نباید به دنبال درآمدزایی از آن باشید.

هاشمی: برخی از کارشناسان معتقدند که آلایندگی سی. ان. جی بیش تر از بنزین است. البته بنده این موضوع را صد درصد قبول ندارم؛ چرا که سی. ان. جی برخلاف بنزین ترکیبات سرطان زا ندارد. البته CO (منوکسیدکربن) سی. ان. جی به دلیل احتراق داخلی خودرو بالاتر است. سی. ان. جی سوختی کاملا طبیعی است اما بنزین با انجام عملیات شیمیایی و تزریق برخی مواد تبدیل به بنزین می شود. با وجود این که سی. ان. جی سوختی پاک محسوب می شود شهرداری تهران اتوبوس های گازسوز را که در سال های گذشته تبدیل شده بودند تا آلودگی هوای تهران را کاهش دهد دوباره به دیزل تبدیل کرد.

سی. ان. جی از بنزین یورو ۴ هم پاک تر است

دادرس: البته حتی اگر در مقایسه با بنزین استاندارد سی. ان. جی به مراتب پاک تر از آن است. این در حالی است که هم اکنون بنزین یورو ۲در کشور تولید می شود که با استانداردهای جهانی فاصله دارد. حتی در صورت مقایسه با بنزین یورو۴ و ۵ آلودگی سی. ان. جی کمتر است.

سهم سی. ان. جی باید ۵۰درصد درسبد سوخت افزایش یابد

** پس چرا حجم سی. ان. جی در سبد سوخت به نسبت بنزین کمتر است؟

هاشمی: این سبد سوخت زمانی تدوین شد که هدفمندی یارانه ها اجرا نشده بوود و اثرات اقتصادی سی. ان. جی بر کسی مشخص نگردیده بود اما اکنون ۲۳ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی صورت گرفته است و سالانه بالغ بر ۲هزارمیلیارد تومان درآمدزایی در صنعت سی. ان. جی صورت می گیرد. از سوی دیگر سی. ان. جی مزیت اقتصادی کشور محسوب می شود. اگر فاز دوم هدفمندی یارانه ها اجرا شود، قطعا سهم سی. ان. جی در سبد سوخت افزایش خواهد یافت به طوری که می توان حجم آن را تا ۵۰ درصد افزایش داد البته باید زیرساخت مورد نیاز آن را فراهم کرد.

مخزن سی. ان. جی بمب متحرک نیست!

** قرار بود دی ماه سال۹۱ بازرسی ارادی خودروهای سی. ان. جی آغاز شود اما تاکنون خبری از این موضوع نیست؟

هاشمی: ایمنی مخازن سی. ان. جی خیلی بالاست البته به این معنی نیست که مخازن بازرسی نشوند. در ذهن مردم نگرانی هایی ایجاد شده است به طور مثال اسم بمب متحرک را روی خودروهای دوگانه سوز گذاشته اند در حالی که این تصور غلط است. بیشترین انفجارهای صورت گرفته در جایگاه به علت دستکاری مخزن توسط افراد است. در صورت نگهداری صحیح، مخازن ۲۵سال عمر می کنند چون این مخازن تحت سنگین ترین آزمایش ها قرار می گیرند و ایمنی کامل آن ها رعایت می شود. به طوری که در یک مورد عبور قطار از روی مخزن، خودرو منفجر نشد.

** آیا اجرای نظام حق العمل کاری به جای کارمزد جایگاه های سوخت می تواند مشکل را برطرف کند؟

دادرس: در حالی که در حال گذر از انقلاب بنزین به انقلاب گازی هستیم باید قیمت گذاری سی. ان. جی با مصارف داخلی گاز، صادرات و قیمت سوخت مایع تناسب داشته باشد. همواره تاکید کردیم که برای تعیین قیمت سی. ان. جی از کارکنان خبره و بخش خصوصی دعوت کنند تا فرصت ها و تهدیدهای موضوع را بررسی کنند وقتی این کار صورت نمی گیرد و یک شبه قیمت ها اعلام می شود باید مدتها بگذرد تا اصلاحات صورت گیرد.

۷۰ سال پیش، جکسون انگلیسی نظام جایگاهداری را به گونه ای مستعمره خود کرد که فروش جایگاه ها مستقیم به حساب دولت واریز شود و جایگاه ها تنها نقش خدمات چی را داشته باشند. در حال حاضر هم پول فروش سوخت به حساب دولت واریز می شود و بعد از دو تا چهارماه کارمزد جایگاه دار پرداخت می شود! بعد از ۷۰ سال که دولت و مجلس برای تغییر این نظام مشکل دارند. البته حال که دولت به اجرای نظام حق العمل کاری به جای کارمزد راغب شده این طرح در مجلس رد شده است. با وجود این که کمیسیون انرژی بر اجرای نظام حق العمل کاری تایید کرده است اما کمیسیون تلفیق این طرح را کنار گذاشته است.

هم اکنون به ازای هر چهار هزار و ۷۰۰ خودرو یک جایگاه وجود دارد، این درحالی است که این امار در جهان به ازای هر ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ خودرو یک جایگاه است. هم اکنون پنج هزار جایگاه سوخت در ایران وجود دارد که به حدود ۱۴ میلیون خودرو خدمات می دهد. ازسوی دیگر ظرف سه سال آینده تعداد خودروها به ۱۶ میلیون دستگاه خواهد رسید. آیا با پنج هزار جایگاه می توان سوخت این تعداد خودرو را تامین کرده. بحرانی که در نتیجه طول صف ها و زد و خورد ناشی از آن به وجود می آید بسیار مهم تر از نرخ گذاری است. باید مسوولان به وقت مردم هم توجه کنند. همچنین رکود در صنعت سی. ان. جی به سایر صنایع هم لطمه خواهد زد؛ مثل بحران در کره جنوبی که به دلیل کمبود جایگاه سوخت تولید خودرو در این کشور را متوقف و صنعت خودروسازی این کشور را زمین گیر کرد.

سه کارمزد مورد نیاز برای بقا صنعت سی. ان. جی

** راه حل برا ی خروج صنعت سی. ان. جی از رکود چیست؟

هاشمی: اولین برنامه تدوین سند چشم انداز این حوزه است. بخش دوم افزایش خدمات حوزه سی ان جی و افزایش جایگاهها است در بسیاری از کشور ها شرایط ساخت جایگاه پیچیده نیست؛ به طور مثال در برخی کشور ها در یک زمین کوچک با استفاده از جایگاه های کوچک مقیاس مشکل را حل کرده اند. اما با قرار دادن برخی از موارد به عنوان استاندارد مانند داشتن دو تا سه هزار متر زمین، اتاق استراحت، سرویس بهداشتی و مانیتورینگ مانع توسعه به جایگاه شده ایم. البته در حال حاضر تقاضا برای سی ان جی منطقی تر از قبل است ولی می توان با مشارکت دادن بخش خصوصی و کامل کردن چرخه بازرسی ادواری از مزیتهای این سوخت پاک برای مردم و کشور بهره بیشتری برد

دادرس: صنعت سی. ان. جی در عین شایستگی در حال انزوا و رو به نابودی است، در حالی که یکی از معدود صنایع درآمدزا برای دولت بوده است که با ۲۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری، معادل ۲۴ هزار میلیارد تومان یعنی بیش از ۱۰ برابر برای دولت سرمایه گذاری برگشتی داشته است.

امید است پس از بررسی های قانونی سه کارمزد مورد نیاز بقا و توسعه صنعت سی. ان. جی که شامل کارمزد ویژه (برای بازسازی و نوسازی جایگاه ها) ، کارمزد درجه بندی و کارمزد حق العمل کاری- با نرخ منطقی و اصولی دست کم ۸۰۰ ریال به ازای هر مترمکعب-اعلام شود.