راهکار دولت برای بهبود ضریب‌جینی چیست؟

یکی از شاخصهای سنجش نابرابری درآمد جامعه، ضریب جینی است. ضریب جینی عددی بین صفر و یک است که در آن صفر به معنی توزیع کاملاً برابر درآمد یا ثروت و یک به معنای نابرابری مطلق در توزیع است.

سالهاست که شاخص‌های نابرابری؛ از طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران محاسبه و به سیاستگذاران و اقتصاددانان ارائه می‌شود تا با دید بهتری درمورد مباحثی چون فقرزدایی و برقراری عدالت برنامه‌ریزی کنند. 

نگاهی به اهم نتایج شاخص­های نابرابری درسال 1394 در مناطق شهری و روستایی و کل کشور نشان می‌دهد که ضریب جینی در سال 1394 در کل کشور 0.39 بوده که در مقایسه با سال 1393  با عدد 0.38 به میزان 0.01 افزایش داشته است. در مناطق شهری نیز ضریب جینی با 0.01 افزایش از 0.36 به 0.37 رسیده است. همچنین این شاخص در مناطق روستایی با عدد 0.34 بدون تغییر باقی مانده است.

با توجه به آمارها در سال گذشته وضعیت توزیع درآمد بدتر شده و دولت باید برای بهبود این شرایط چاره‌جویی کند. دولتی‌ها در لایحه برنامه ششم توسعه کاهش ضریب‌جینی به 0.34 را تنها به‌عنوان یک هدف بیان کرده ولی در عمل هیچ برنامه مشخص و جامعی برای رسیدن به آن پیش‌بینی نکرده‌اند.

همچنین در مجلس نهم چند جلسه با حضور رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و نمایندگان اقتصادی مجلس برای فقرزدایی برگزار شد که تاکنون خروجی مشخصی از آن‌ها منتشر نشده است. 

حضرت آیت اللّه خامنه‌ای نیز در زمان ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی بر به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیتهای اقتصادی و ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط تأکید کرده بودند. 

باید به این نکته توجه کرد که برخی افرادی که حقو‌ق بگیر دولت نیستند؛ درآمدشان به اندازه گذران زندگی نیست و حتی تحت پوشش نهاد‌های حمایتی نیستند و یارانه حداکثر درآمد آن‌هاست. ضرورتهای عدالت اجتماعی ایجاب می‌کند که بیشتر کمکهای  نقدی  به قشرکم درآمد داده شود و همزمان با کم کردن میزان کمکهای  نقدی به جمعیت برخوردار،  به ساماندهی هزینه منابع هدفمندی هم کمک شود.

همچنین باید حمایتهای یارانه‌ای دولت به ویژه در بخش نقدی به سمت نهادهای حمایتی برود و دولت توزیع مستقیم یارانه نقدی را کاهش دهد. طرح توزیع سهام عدالت هم ظرفیت خوبی برای کاهش دامنه پرداخت یارانه نقدی دارد و باید از این ظرفیت هم برای ساماندهی یارانه افراد مشمول سهام عدالت استفاده شود و توزیع سهام در مقابل حذف یارانه نقدی می تواند مطرح شود.

رهبر انقلاب معتقدند: «بدون عدالت، پیشرفت مفهومی ندارد و بدون پیشرفت هم عدالت مفهوم درستی پیدا نمی‌کند؛ باید هم پیشرفت باشد و هم عدالت. اگر بخواهید الگو بشوید و این کشور برای کشورهای اسلامی الگو بشود، بایستی گفتمان حقیقی و هدف والایی که همه برای او کار می‌کنند، پیشرفت و عدالت همزمان باشد.»

البته برخی عدالت را توزیع فقر تعریف می‌کنند اما کسانی که از عدالت سخن می‌گویند؛ به‌ هیچ‌ وجه منظورشان توزیع فقر نیست بلکه توزیع عادلانه‌ی امکانات موجود است. آن‌هایی که می‌گویند عدالت توزیع فقر است؛ اصل حرفشان این است که دنبال عدالت نروید؛ دنبال تولید ثروت بروید تا آنچه تقسیم می‌شود، ثروت باشد. 

دنبال تولید ثروت رفتن بدون نگاه به عدالت؛ همان چیزی می‌شود که امروز در کشورهای سرمایه‌داری مشاهده می‌کنیم. در غنی‌ترین کشور عالم -آمریکا - کسانی هستند که از گرسنگی یا از سرما و گرما می‌میرند. این‌ها شعار نیست، واقعیتهایی است که مشاهده می‌کنیم.

رفع فقر و نابرابری و بهبود ضریب‌جینی دارای محسناتی چون کمک به کاهش فسادهای اداری است؛ زیرا در ایران کسانی هستند که در آرزوی یک آپارتمانِ دو خوابه سالهای سال تلاش می‌کنند و چون به جایی نمی‌رسند، به بیت‌المال خیانت می‌کنند تا به این امکانات برسند.