پای "قاچاق" زیر گلوی صنعت داروی کشور

در تعریف داروهای تقلبی و قاچاق باید گفت دارویی که خارج از شبکه رسمی، تهیه و به دست مصرف کننده می رسد داروی قاچاق نامیده می شود که می توانند تقلبی هم باشند؛ همچنین داروی تقلبی به موادی اطلاق می شود که تحت عنوان دارو به دست بیماران می رسد که حتی می توانند مواد بی اثری باشند که به خودی خود برای بیمار مشکل ایجاد نمی کنند اما همین مواد بی خطر می توانند با تاخیر در روند درمان، زندگی بیمار را به خطر بیاندارند.

به گفته یکی از اعضای هیات مدیره انجمن داروسازان، ایران در زمینه مصرف دارو بعد از چین رتبه دوم را در جهان دارد و هر ایرانی سالانه 340 بار دارو مصرف می‌کند. بعلاوه این که 80 درصد داروهایی که به عنوان داروی قاچاق در کشور دست به دست می شوند(بویژه داروهای کمیابی که مردم برای دستیابی به آنها سر از باز سیاه در می‌آورند) تقلبی هستند.

از سوی دیگر تازه ترین آمارهای مجامع معتبر جهانی نشان می دهد حدود 5 تا 10 درصد داروهای مصرفی در ایران قاچاق یا تقلبی هستند که این آمار در کشورهای پیشرفته حدود یک درصد است. در خصوص چرایی پررنگ بودن داروهای قاچاق باید گفت سود فراوان در این صنعت و تجارت قاچاق در کنار عدم دسترسی به دارو موجب می شود تا عده ای اقدام به مبادله سلامت مردم با سود و منفعت شخصی خود کنند.

به باور کارشناسان این طبیعی است که همه داروها در یک کشور نباشد؛ به همین دلیل همه کشورها یک فهرست رسمی دارویی دارند که متخصصان و پزشکان باید طبق داروهای موجود در این فهرست برای بیماران دارو تجویز کنند. اما مشکل از جایی شروع می شود که برخی پزشکان به دلایل مختلف داروهایی را تجویز می کند که در این فهرست وجود ندارد و در پی این اتفاق، نبود برخی داروها در بازار وطنی موجب می شود تقاضا برای داروهای قاچاق و ایجاد فضای فعالیت قاچاقچیان و توزیع کنندگان داروهای تقلبی در کشور پررنگ تر شود.

از نگاهی دیگر قاچاق دارو از یک طرف تهدیدکننده سلامت جامعه است و از سوی دیگر می تواند بر اقتصاد و روند سودآوری شرکتهای فعال در صنعت دارو اثرگذار باشد که علاوه بر این که منفعت شخصی برخی افراد آمار قاچاق دارو را در کشور ما افزایش داده است، برخی عوامل دیگر نیز مانند تحریم‌های بین‌المللی این قصه را در کشور ما پرغصه تر کرده است؛ چرا که تحریم‌ها یکی از مشکلاتی است که موجب سخت شدن رد و بدل کردن پول با طرف های خارجی می شود؛ بعلاوه این که برخی از داروها بدلیل تحریم ها به صورت قاچاق وارد کشور می شوند و جالب این که از چرخه داخلی توزیع دارو هم تهیه می‌شوند.

به باور کارشناسان یکی دیگر از مشکلات صنعت دارو این است که در حال حاضر دارویی که وارد سیستم رسمی کشور می‌شود با نسخ جعلی و بیمه خریداری می‌شود تا قیمت تمام شده آن ارزان‌تر محاسبه شود و در ادامه این دارو دوباره وارد سیستم دارویی کشور شده یا از مرز‌ها خارج می‌شود که بخشی از راه حل این مشکلات را می بایست در این موضوع جستجو کرد که بیمه‌ها به دنبال الکترونیکی شدن و ارائه نسخ الکترونیکی در پرداخت‌ها باشند تا به عنوان یک سیستم واحد از قاچاق و اضافه پرداختی بیمه‌ها جلوگیری شود.

البته باید به این نکته تاکید کرد که معضل قاچاق دارو، مختص کشور ما نیست و در سطح بین‌المللی این مشکل برای همه کشورها وجود دارد؛ تا جایی که برخی از منابع، سودآوری سالانه صنعت قاچاق دارو در جهان را 75 میلیارد یورو برآورد می‌کنند.

با این وجود آمار بالای قاچاق دارو در کشور ما علاوه بر این که سودآوری شرکتهای فعال در این صنعت را تحت تاثیر منفی خود قرار داده، این اتفاق با ورود داروهای تقلبی سلامت افراد جامعه را نیز به بازی می گیرد و از قضا تجارت داروهای تقلبی سودآورترین بخش قاچاق دارو در دنیا هم هست؛ چرا که داروهای تقلبی به بهایی بسیار ناچیز توسط قاچاقچیان تهیه و وارد بازار دارویی کشور می‌ شود و پایین بودن قیمت داروی قاچاق در بازار از داروهای اصل هم از یک طرف زیاندهی شرکتهای فعال در این صنعت را به همراه دارد و از سوی دیگر به خطر افتادن سلامت مصرف‌کنندگان و آسیب سلامت کشور و هزینه های مضاعف تحمیلی بر دولت را نیز به همراه دارد.

البته داستان قاچاق دارو نه تنها بر شرکتهای فعال در این حوزه اثرگذار است بلکه صنایع دیگر را نیز در کشور تحت تاثیر منفی خود قرار می دهد که یکی از این صنایع، صنعت بیمه است که تحت تاثیر قرار گرفتن سودآوری آنها از ورود داروهای تقلبی و در پی آن بیماری افراد جامعه و استفاده از تسهیلات شرکتهای بیمه ای، از جمله مشکلات صنعت بیمه در زمینه قاچاق داروهای تقلبی محسوب می شود.

در خصوص چرایی عدم آزادسازی ورود داروهای کمیاب به کشور به عنوان یکی از راهکارهای جلوگیری از ورود داروهای تقلبی هم برخی معتقدند هر چند در حال حاضر سیاست دولت بر تقویت و افزایش و تنوع تولید دارو در داخل کشور است اما باید سیاست‌های کلی در بحث ورود برخی داروها در کشور فراهم شود و فرهنگ سازی در زمینه مصرف خودسرانه دارو هم می تواند به بهبود آمار و تنوع تقاضا و مصرف دارو در کشور کمک کند.

بعلاوه این که به باور کارشناسان سازمان غذا و دارو هم که وظیفه نظارت بر تهیه و توزیع دارو را بر عهده دارد باید با تسهیل شرایط ثبت و ورود داروها در بازار و استفاده از آخرین و مدرن ترین سامانه های رهگیری برای کنترل و اصالت دارو، شرایط را برای قاچاقچیان دشوارتر و دسترسی مردم به داروهای مورد نیاز را آسانتر کند.