راه‌های جلوگیری از تخلف در معماری و ساخت و ساز

پیروز حناچی چهارشنبه، 15 اردیبهشت در پنجمین نشست گفتمان شهر با موضوع «پایشِ هویتِ معماری؛ چالش بناهایِ دولتی» که در تالار نور مشهد برگزار شد، در خصوص راه‌های جلوگیری از تخلف و زیاده خواهی در معماری و ساخت و ساز تصریح کرد: آشفتگی امروز شهرهای ما در معماری ناشی از کج سلیقگی در زیبایی و زیبایی‌شناسی است که در راستای حل آن واکنش نهادهای مدنی، روزنامه‌ها و بدنه‌های تخصصی راهگشاست.

وی افزود: با نگاه به معماری گذشته شاهد آن هستیم که عقلانیت عجیبی بین آنچه که طراحی می‌شد و شرایط کشور وجود داشت. در واقع وظیفه حکومت ایجاد بستر مناسب برای زیباآفرینی شهر است ولی همه مسئولیت‌ها برعهده آن نیست.

معاون معماری وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: یکی از خصیصه‌های معماری قدیم کشور عقلانیت است در این راستا برای داشتن معماری متناسب در شهر، ضمن ایجاد عقلانیت و منطق در ساخت و سازها، باید با فرهنگ سازی، آستانه زیباشناسی و سطح سلیقه مردم را بالا برد و این از وظایف حکومت است اما حکومت به تنهایی در این زمینه مسئولیت ندارد.

حناچی با اشاره به اصل، حق تعیین سرنوشت برای مردم در قانون اساسی عنوان کرد: این حق تنها در مسائل سیاسی خلاصه نمی‌شود و با رخ دادن هر اتفاق ناهنجاری در شهرهمه مردم باید نسبت به آن واکنش نشان دهند.

وی در خصوص پیشینه تاریخی معماری کشور اظهار کرد: بعد از اتفاقاتی که در غالب شکست‌های سیاسی و پیاپی و همزمان با مدرنیته و اعتلای غرب، در دوران قاجار رخ داد جامعه دچار کمبود اعتماد به نفس شد که نقش آن را در آشفتگی معماری شهرها نمی‌توان نادیده گرفت.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی تصریح کرد: در زمان جنگ تحمیلی بین ایران و عراق نیز همه منابع کشور به نوعی درگیر جنگ شد، بعد از آن هم در زمان سازندگی تحولاتی در شهرهای کشور به وجود آمد که دچار نوسانات زیادی بود و مشهد هم از این تحولات متاثر شد و اگر اعتماد به نفس ملی وجود نداشت در این جنگ نیز شکست ‌می‌خوردیم.

حناچی در ادامه گفت: متاسفانه مردم به جای اینکه خود را شهروند یک شهر بدانند، خود را ساکن آن به شمار می‌آورند و نسبت به تغییرات و نازیبایی‌ها در معماری یا دیگر مسائل شهری رخ می‌دهد، واکنشی نشان نمی‌دهند، در واقع مردم خود را به جای شهروند، ساکنان شهر می‌دانند.

وی اظهار کرد: عمده آثار شاخص در حوزه معماری که باقی ماندند مربوط به قبل و بعد از اسلام است، بنا و آثاری که توسط دولت و با اراده آن ساخته شده همچنین در دوره پهلوی اول و دوم عناصر شاخص معماری کشور نیز توسط حکومت شکل گرفته است.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی عنوان کرد: در زمینه بررسی بناهای دولتی و تاثیر آن بر هویت معماری تنها نمی‌توان نمره‌ای بین صفر تا 100 در نظر گرفت و قاعدتا این امر منبعث از پژوهش و مطالعه‌ای دقیق است.

حناچی گفت: در گذشته یک فرد پس از آموزش‌های 70 ساله جایگاه معمار را پیدا می‌کرد اما امروز 520 مرکز آموزشی در کشور معمار تربیت می‌کند که پس از خروج از دانشگاه، به واسطه نیاز به شغل، در معماری شهر دخیل می‌شوند.

وی با بیان این مطلب که مشهد در دوره‌های معاصر اتفاقات زیادی را پشت سر گذاشته که این اتفاقات هم در حوزه دولتی و هم بخش خصوصی بوده، خاطر نشان کرد: گردش و فشار سرمایه در شهر بیشتر مربوط به بخش خصوصی بوده در نتیجه آنچه در معماری امروز مشهد قابل قضاوت است، گردش سرمایه و عملکرد بخش خصوصی است.

حناچی شکل‌گیری ساختمان‌های دولتی را وابسته به میزان سرمایه نیروی انسانی و تامین اعتبار دانست و در ادامه گفت: اگر سه عنصر تاثیرگذار به صورت کارفرمای فهیم، مشاور حرفه ای و پیمانکار مناسب در کنار قرار گیرند قطعا نتیجه پروژه‌ها مطلوب خواهد بود.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی معماری متاثر از اتفاقی که در جامعه رخ داده دانست و عنوان کرد: بضاعتی که در حوزه معماری کشور وجود دارد از مواردی که شاهد آن هستیم بالاتر است در نتیجه باید این پتانسیل به منصه ظهور برسد و فضایی فراهم شود تا ظرفیت‌ها در بخش دولتی به عنوان کافرما، در بخش‌های مشاور و پیمانکار به فعلیت برسد.

وی اظهار کرد: قبل از انقلاب، مدیریت ساختمان‌های دولتی متمرکز بوده و به دلیل درآمدهای بالای نفتی، گردش سرمایه و حضور نیروی متخصص اعم از داخلی و خارجی، این نوع ساخت و ساز قابلیت کنترل بیشتری داشته است.

حناچی ادامه داد: بعد از انقلاب مدیریت ساختمان‌های دولتی متفرق بوده است و قبل از سال 1368 مسئولیت احداث ساختمان‌های دولتی برعهده وزارت راه و شهرسازی بود اما پس از آن، دستگاه‌های اجرایی سیستم‌های مدیریتی برای ساختمان‌های دولتی شکل دادند.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: نباید موضوعات و هویت معماری را به طور کامل سیاه یا سفید ببینیم، تجربیات خوبی در گذشته داشته‌ایم چه خوب و چه بد که نباید آن‌ها را تکرار کرده و از آن‌ها درس بگیریم.