چرا دولت برای قطع یارانه ثروتمندان عزا گرفته است؟

 دولت یازدهم همواره خود از جمله منتقدین اصلی اعطای یارانه‌ نقدی به مردم بوده است و این موضوع را باری سنگین قلمداد کرده که از سوی دولت گذشته به این دولت تحمیل شده‌ است. از این رو همواره حذف دهک‌های متمول و ثروتمند جامعه از جمله دغدغه‌های این دولت و مجلس بوده است.

کمپین دولتی انصراف از یارانه‌های نقدی

بر این اساس حتی در اوایل دولت یازدهم موضوع انصراف مردم از دریافت یارانه‌های نقدی با راه‌اندازی کمپینی با عنوان « نه به یارانه‌های نقدی»‌ از سوی دولت پیگیری شد و دولتمردانی همچون اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور از ملت ایران درخواست کردند که به این کمپین بپیوندند.[1]

بر همین اساس معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه یکی از دغدغه‌های دولت در هر ماه این است که چگونه 3 هزار و 500 میلیارد تومان پول هدفمندی یارانه‌ها را تهیه و در بین مردم توزیع کند، خاطرنشان کرد: «ملت ایران اگر به خوبی در جریان و داستان توزیع پول قرار گیرند، به طور قطع تصمیمات خوبی را لحاظ خواهند کرد.»

جهانگیری با بیان اینکه در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها دو هدف دنبال می‌شود، افزود: هدف اصلی راغب کردن مردم به انصراف از دریافت 45 هزار تومان پول یارانه‌هاست.

اما با پایان ثبت‌نام مردم برای یارانه‌های نقدی مشخص شد که کمپین‌ دولتی «‌نه به یارانه های نقدی»‌ با شکست فاحشی روبرو شده است؛ چراکه بر اساس آمار ارائه شده بیش از 90 درصد مردم فرم ثبت‌نام یارانه‌های نقدی را پر کردند. [2] این درحالی بود که اقتصاددانان نسبت به عملکرد دولت در شناسایی متمولین جامعه و قطع یارانه‌ نقدی آنان انتقاد کرده و این موضوع را از جمله ضعف دولت در این زمینه قلمداد می‌کردند.

پرداخت یارانه‌های نقدی مصیبت عظمای دولت یازدهم

البته همواره این نگرش انتقادی به پرداخت یارانه‌ها از سوی دولتمردان مطرح می‌شد. بر همین اساس علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی در مردادماه سال 94 در مراسم بزرگداشت روز خبرنگار گفت: «دوشنبه شب قرار است یارانه های نقدی واریز شود و چنین روزی برای ما «مصیبت عظما» است، زیرا با این شرایط درآمدی باید پرداخت‌های نقدی یارانه‌ها را انجام دهیم و این از مشکلات جدی ما در این دولت بوده و هست.»[3]

موضع منفی دولت در پرداخت یارانه‌های نقدی گاهی نیز با کنایه و الفاظ تحقیرآمیز از سوی دولتمردان از جمله سخنگوی دولت یازدهم مطرح می‌شد. در همین زمینه نوبخت در گفتگوی ویژه خبری و درباره اینکه یارانه نیازمندان قطع نمی‌شود، با استفاده از عبارتی قابل تأمل گفت: «گروهی هستند که از چند ساعت باقی‌مانده به ساعت24، این کارت در دستشان هست و منتظرند تا بتوانند پولشان را دریافت کنند.»[4]

حذف پنهانی یارانه‌های نقدی

همه این مواضع انتقادی درحالی بود که دولت در مقطعی به طور پنهانی اقدام به حذف یارانه‌ برخی از مردم کرد. بر همین اساس از ابتدای سال 94 دولت به طور علنی هیچ اطلاع‌رسانی درباره اجرای این حکم مجلس نمی‌کرد، اما با واریز یارانه فروردین‌ماه، برخی مردم متوجه شدند که یارانه‌شان حذف شده است و این اولین حاشیه حذف یارانه‌ها بود.

از اوایل سال 94 زمزمه حذف یارانه برخی اقشار مطرح شد که تا مدت‌ها با تکذیب مسئولان دولتی مواجه می‌شد. سرانجام علی ربیعی، وزیر رفاه نکاتی درباره حذف یارانه نقدی گفت که سخنگوی دولت پیش‌تر آن‌ها را تکذیب می‌کرد![5]

وزیر رفاه در این باره گفت: «قبل از عید، آقای دکتر روحانی به من گفتند بی‌سروصدا حذف یارانه‌ها را شروع بکنید. من هم از قبل از عید برنامه‌ریزی کردم چون این پروژه‌ای اجتماعی است، اجرای آن سخت است. چیزی که به مردم بدهید گرفتن آن سخت است، چون مردم آن را حق خودشان تلقی می‌کنند. خیلی آرام حرکت کردم.[6]»

وی افزود: «ما این ساماندهی را از 30 هزار نفر شروع کردیم و تا 50 هزار نفر و سپس 100 هزار و 200 هزار نفر نیز پیش رفتیم و این کار را ادامه می‌دهیم.»

تکذیب خبر جنجالی حذف چهار میلیون یارانه بگیر

سخنگوی دولت در اردیبهشت‌ماه سال 94 با انبوه سؤالات درباره حذف یارانه اقشار پولدار مواجه بود و بعضاً پاسخ‌های متناقضی به سؤالات می‌داد. به طور مثال وی در 29 اردیبهشت سخنان قبلی خود مبنی بر حذف 4 میلیون نفر از دریافت یارانه نقدی را تکذیب کرد![7]

این در حالی بود که چند روز قبل از آن، پایگاه اطلاع‌رسانی دولت از قول نوبخت، سخنگوی دولت نوشت که از ابتدای امسال 4 میلیون نفر از دریافت یارانه حذف شده‌اند. این موضوع یکی از مسائل جنجال‌برانگیز سال 94 بود که برخی از رسانه‌ها آن را بازی روانی دولت با مردم عنوان کردند.

آهنگ حذف یارانه‌های نقدی در سال آینده ادامه دارد

اما سخنان یارانه‌ای اقای سخنگو به همین جا ختم نمی‌شود. در واپسین‌ روزهای سال 94 نوبخت در برنامه «نگاه یک» رسانه ملی اعلام کرد که آهنگ حذف تدریجی یارانه‌های نقدی در سال آینده ادامه دارد.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی درباره سرنوشت یارانه‌ها در سال 95 نیز تاکید کرد: «آهنگ کند حذف یارانه در سال آینده نیز ادامه خواهد یافت اما در این زمینه به گونه‌ای عمل خواهیم کرد تا به دهک‌های پایینجامعه فشاری پایین وارد نشود.

نوبخت افزود : دهکی که وضعش خیلی مناسب باشد شاید به دهک هم نرسد اما چند دهک پایین داریم که آنها نیازمند یارانه هستند و دولت نیز بر همین اساس احتیاط می کند تا به آنان آسیبی وارد نشود.

وی گفت : البته به مردم هم گفته‌ایم که اگر یارانه هر فردی کم شود دوباره به خود مردم بر می گردد و ما این موضوع را در کمک به طرح تحول سلامت به منظور کاهش هزینه‌های بهداشت و درمان به اثبات رسانده ایم.[8]

همه این موارد درحالی است که دولت پیش از این در شناسایی یارانه بگیران ثروتمند دچار اشتباهات عجیب و زیاده شده بود به طوری که تا پایان سال 94 که به گفته دولتمردان یارانه حدود 3 میلیون نفر قطع شد، عده فراوانی از مردم به حذف یارانه‌شان اعتراض کردند.

چرخش معنادار دولت در حذف یارانه‌ 24 میلیون نفر

با همه انتقاداتی که دولت نسبت به پرداخت یارانه‌های نقدی داشته اما در برابر مصوبه اخیر مجلس که بعد از تعطیلات عید نوروز نسبت به حذف دهک‌های پردرآمد جامعه طرح شده، انتقاد کرده است.

در جلسه علنی نوبت صبح روز سه‌شنبه 24 فروردین مجلس شورای اسلامی، بررسی تبصره هدفمندی یارانه‌ها در دستور کار مجلس قرار گرفت. نوبخت رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با تصویب این تبصره مخالفت جدی کرد و آن را غیرقابل اجرا خواند. بر اساس این تبصره در اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها به دولت اجازه داده می شود در سال ۱۳۹۵ منابع مالی حاصل از اصلاح قیمت کالاها و خدمات موضوع قانون مذکور تا مبلغ ۴۸۰ هزار میلیارد ریال با استفاده از انواع روش های پرداخت نقدی و غیرنقدی به خانوارهای هدف و نیازمند، توزیع و همچنین برای ارائه خدمات حمایتی و کمک به بخش تولید اقدام نماید و همچنین دولت موظف است که یارانه نقدی سرپرست خانواده اقشار پردرآمد را حذف کند.[9]

اما محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت با انتقاد از این طرح مجلس بیان داشت:« حذف 24 میلیون نفر از دریافت یارانه نقدی در این شرایط عادلانه نیست و قطعا موجب اذیت بسیاری از مردم می شود.حذف سه دهک جامعه از دریافت یارانه با مکانیزم کمیسیون تلفیق مشکل است و باید منتظرایده مجلس در بخش مصارف بود.»

وی افزود: «دولت تلاش خواهد کرد در تدوین آئین نامه اجرایی دولت برای حذف دهک های ثروتمند از دریافت یارانه نقدی به نحوی عمل کند که یارانه نقدی هیچ فرد نیازمندی حذف نشود.»[10]

فرهنگی: حذف 24 میلیون یارانه بگیر در مصوبه مجلس نیست

البته همین موضوع حذف 24 میلیون یارانه بگیر که از سوی نوبخت مطرح شده توسط محمد حسین فرهنگی، نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی تکذیب شده است.

عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در این باره بیان داشت: در مصوبه امروز مجلس هیچ اعداد و ارقامی وجود ندارد و اعلام آن از سوی برخی رسانه‌ها اشتباه است.

وی از بداخلاقی‌های متعدد از سوی دولت در چند روز اخیر سخن گفت و تصریح کرد: ما همان موضوعی را مطرح کردیم که دولت در کمیسیون تلفیق پیگیری می‌کرد اما دولتی‌ها در تریبون و رسانه‌ها اعلام کردند که ما مخالف مصوبه مجلس بودیم.

فرهنگی با تاکید بر اینکه حذف 24 میلیون از یارانه بگیران اصلاً در مصوبه مجلس وجود ندارد، گفت: به‌عکس، در مصوبه آمده است کسانی که به ناحق یارانه‌شان از سوی دولت قطع شده است باید به فهرست یارانه‌بگیران اضافه شوند.

وی با یادآوری اینکه در سال 94 دولت درآمد برخی را که درآمد اندکی داشتند را قطع کرده است، بیان داشت: طبق این مصوبه همه آنها باید برگردند و یارانه آنها که درآمد بالای 3 میلیون در ماه دارند را قطع کنند.[11]

اینکه دولت چرا در ابتدا همواره موضوع یارانه‌های نقدی را مورد انتقاد قرار داده و در بسیاری از موارد بدون اطلاع مردم اقدام به حذف یارانه‌های آنان کرده اما در حال حاضر نمی‌خواهد موضوع حذف یارانه نقدی افراد متمول جامعه علنی و پیگیری شود، یکی از مسائل عجیب و متناقض عملکردی دولت یازدهم در حوزه طرح هدفمندی یارانه‌هاست.

این درشرایطی است که دولت اگر در این عرصه به طور مطلوب عمل می‌کرد و یارانه افراد ثروتمند را به طور پلکانی با شناسایی آنها قطع می‌نمود نیازی به تبصره اخیر مجلس نبود که اینگونه سخنگوی دولت در مقابل آن موضع منفی بگیرد. چه اینکه در این زمینه کارهایی نیز صورت گرفته که یارانه بگیران حذف شده از این موضوع انتقاد کرده‌اند، چراکه خود را جزو دهک‌های ثروتمند جامعه نمی‌دانستند.

به نظر می‌رسد، گرچه دولت یازدهم در اوائل روی کار آمدن خود موضوع یارانه‌های نقدی را به عنوان طرحی برای تخریب دولت قبل مورد استفاده قرار داده و برای حذف آن تلاش کرده است اما در حال حاضر با توجه به اینکه محبوبیت خود را در اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها و حذف یارانه بگیران متمول در خطر می‌بیند، بر خلاف رویه گذشته موضع انتقادی خود را نسبت به اعطای یارانه به مردم تغییر داده و آنرا به موضعی حمایتی تبدیل کرده است.