چه کسانی از طرح سوژه مک دونالد در ایران سود می برند؟/ زندگی به سبک آمریکایی+ تصاویر

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- «مک دونالد» همبرگرفروش معروف آمریکایی برای جذب نمایندگی در ایران، آگهی منتشر کرده است! خبری کوتاه که در نگاه اول بهبود روابط ما با دنیا! را نشان می دهد. اما چرا دقیقا یک روز بعد از اعلام توافق هسته ای، شرکت معروف آمریکایی، چنین آگهی را منتشر کرده است؟ احتمالا داستان، چیزی بیشتر از سود اقتصادی است.

مک دونالد در سال 1955 با استراتژی «تمیزی محیط از جمله دستشویی ها و صمیمیت کارکنان» تاسیس شد. اما این همه ماجرای مک دونالد نیست. مک دونالد برای حاکمیت آمریکا بیشتر از یک رستوران زنجیره ای است. «آمریکایی سازی» (Americanization) اصطلاحی است که به گفته آقای المسیری محقق برجسته مصری عبارت است از: تلاش برای رنگ آمیزی هر جامعه و یا هرفردی به رنگ آمریکایی و گستراندن سبک زندگی آمریکایی.

اصطلاح دیگری وجود دارد که بسیار نزدیک به این معنی است و آن «کوکاکولاسازی یا کوکاکولازیشن» است. کوکاکولا نماد سبک زندگی آمریکایی است و برای گستراندن آن و جهانی کردن آن تلاش می کند. در برخی از لغت نامه ها آمده است که مسئله، تنها کوکاکولاسازی نیست بلکه ترکیبی از کوکاکولا سازی و استعمار است. این مورد برای مک دونالد نیز صادق است. برندی که به دنبال نهادینه کردن سبک زندگی آمریکایی در ایران است. همان کاری که آمریکا به وسیله مک دونالد با برخی کشورهای مخالف خود مانند شوروی و ژاپن انجام داد! آری دیدن مک دونالد صرفا به عنوان رستوران، بسیار ساده انگارانه است.

در این پرونده نگاهی داریم به مک دونالدز و همه حواشی دور و بر آن در این سال ها.

بیوگرافی مک دونالد

«مک دونالد» 60 ساله بنا به آمار، بزرگ ترین فروشگاه زنجیره ای فست فود در سراسر دنیاست. این شرکت آمریکایی با 35 هزار فروشگاه و یک میلیون و هفتصد هزار کارمند در 119 کشور، روزانه 68 میلیون نفر مشتری دارد. براساس آمار موسسه «فوربس» در سال 2014 مک دونالد با ارزش سهامی معادل 38/293 میلیون دلار، بیست و سومین برند ارزشمند دنیاست. این شرکت که به عنوان نماد «کاپیتالیسم آمریکایی» در جهان شناخته می شود، با صرف هزینه های سنگین تبلیغاتی در صدد حفظ موقعیت خود به عنوان رتبه اول در حوزه مواد غذایی است. تمرکز و موفقیت این شرکت در امر تبلیغات را از آن جا می توان درک کرد که براساس تحقیقی که در سال 2004 انجام گرفت، عکس دلقک «رونالد مک دونالد» در میان کودکان آمریکایی، شناخته شده تر از تصویر حضرت مسیح یا جورج بوش،رئیس جمهور وقت آمریکا بود! شرکت مک دونالد، پس از موفقیت در زمینه ارائه فست فود، کافی شاپ مک کافی (McCafe) را نیز معرفی کرد که 600 شعبه در سراسر دنیا دارد. با وجود اینکه مک دونالد به عنوان یکی از شرکت های بزرگ و به ظاهر موفق دنیا شناخته می شود اما تعداد افرادی که نسبت به نوع فعالیت ها و محصولات این شرکت انتقاد دارند کم نیست.

زندگی به سبک آمریکایی

سایت «سبک زندگی آمریکایی»، یک سایت مشهور فروش محصولات آمریکایی است. در صفحه اول سایت چهار نوع محصول پرفروش سایت نمایش داده می شود. چهار دسته محصولات خاص که به فرهنگ و سبک زندگی آدم ها مربوط است: در جایگاه اول این محصولات، غذا و نوشیدنی قرار دارد. داروهای لاغری در رده دوم و همان طور که احتمالا قابل حدس است، محصولات زیبایی، مراقبت از پوست و پوشاک، به عنوان سومین دسته از محصولات سبک زندگی آمریکایی تبلیغ شده است و به فروش می رسد. یک مقایسه ساده از استقبال و میزان فروش این نوع محصولات در ایران به خوبی نشان می دهد که ما دائم در معرض قبول استدلال متوهمانه فرهنگ آمریکایی هستیم: «سبک زندگی آمریکایی یک سبک زندگی جهان شمول است». این تفکری است که با شدت و مانور رسانه ای فراوان، توسط نظریه پردازان مطالعات فرهنگی غربی دنبال می شود. آن ها ادعا دارند: «ما راحت ترین، آرام ترین و زیباترین نوع زندگی ممکن را برایتان فراهم می کنیم». این فرهنگ، فرهنگ گسترده ای است که به آرامی در حال خزیدن به زندگی ماست: از گسترش وحشتناک سبک غذاخوردن سریع (رجوع کنید به آمار عجیب و غریب گسترش فروشگاه های فست فود در سراسر دنیا، به عنوان مثال مک دونالد روزانه به ۶8 میلیون نفر غذا می دهد و هر ثانیه بیش از ۷80 همبرگر در دنیا به فروش می رساند) تا الزامات سبک معماری آپارتمانی شهرنشینی که همه دنیا را امروز در برگرفته است و نکته جالب آن جاست که این گسترش فرهنگی تحت اسامی زیبا و فریبنده ای مثل: جامعه چند فرهنگی و احترام به فرهنگ ها یا تبادلات فرهنگی انجام می شود. حالا دیگر کاملا واضح است که فرهنگ غربی در حال ترویج ارزش های نهادینه شده اش از طریق ترویج چیزی به نام ملزومات سبک زندگی غربی است؛ آن هم به وسیله تغییر در شیوه معمول زندگی برای تغییر در ارزش ها. نفوذ رسانه ای و برتری اقتصادی، نظامی و شاید مهم تر از آن رانت تکنیک و فناوری در استفاده از هنر در همه این سال ها، سبک زندگی یک خانواده کم تعداد طبقه متوسط نیویورکی را به یک سبک زندگی استاندارد و معیار برای کل دنیا تبدیل کرده است. نتیجه این هجوم این است که خرده فرهنگ های بومی با همه غنا و سابقه شان با پروژه آمریکایی سازی (Americanization) و پذیرفتن آن به طور ناخودآگاه دیگر کارکردی نخواهند داشت. پروژه ای که نهایتا در خوشبینانه ترین حالت با روند کنونی به مرگ تدریجی فرهنگ ها می انجامد. نگاه مهاجم و منفعت طلب برندسازان غربی با دلایل اقتصادی، تسلط بر ملت ها یا هر دلیل دیگری در حال ترویج شیوه ای از زندگی است که عملا ما را بی هویت و تهی خواهد کرد.

مهم ترین دلایل ثبت روز جهانی ضد مک دونالد

آیا می دانید 16 اکتبر روز جهانی ضد مک دونالد نامیده می شود؟ آیا می دانید در آمریکا سالانه بیش از 300 هزار نفر بر اثر مصرف غذاهای فست فود از دنیا می روند؟ پس از توسعه مک‌دونالد در سطح جهانی، رفته رفته برخی مسائل و مشکلات اخلاقی، شهرت این شرکت را تحت تاثیر قرار داد و رفته رفته به تعداد معترضان ضد مک‌دونالد افزود تا جایی که معترضان حتی روز 16 اکتبر را "روز ضد مک ‌دونالد" نامگذاری کردند. دلایل ذیل، مهم ترین دلایل وفاداران روز جهانی ضد مک دونالد است:

مک‌دونالد و سلامتی

یکی از بیشترین انتقاداتی که مک‌دونالد طی 30 سال اخیر با آن مواجه بوده، مربوط به غذایی است که در رستوران‌های آن به مشتریان عرضه می‌شود. منتقدان می گویند غذاهای عرضه شده در مک‌دونالد یکی از عوامل اصلی شیوع چاقی در میان مردم آمریکا و دیگر کشورهاست. پس از بررسی ارزش غذایی محصولات مک‌دونالد مشخص شد که غذایی مانند بیگ مک (Big Mac) و یا مرغ سرخ کرده 910 کالری انرژی و 46 گرم چربی (که 13 گرم آن چربی اشباع شده است) دارد که مغایر استانداردهای غذایی است.

مک دونالد و حقوق کارگران

یکی دیگر از انتقاداتی که همواره مک‌دونالد با آن مواجه بوده مربوط به شرایط کار و سیاست های این شرکت در قبال کارکنانش است. این شرکت دارای بیش از یک و نیم میلیون نفر کارمند در سراسر دنیاست که بیش از نیمی از آن ها افراد زیر 21 سال هستند. سیاست شرکت در استخدام افرادی با این محدوده سنی به این معناست که بیش از نیمی از کارکنان مک‌دونالد از حداقل حقوق برخوردار هستند.

مک‌دونالد و حمایت از رژیم صهیونیستی

زمان افتتاح اولین شعبه مک‌دونالد در رژیم صهیونیستی به سال 1993 در تل آویو باز می‌گردد. این شرکت دارای 80 رستوران و 3000 کارمند اسرائیلی است. مک‌دونالد نیز همانند دیگر شرکت های بزرگ آمریکایی یکی از حامیان بزرگ رژیم صهیونیستی به شمار می‌رود. براساس اطلاعات وب سایت صندوق سرمایه‌گذاری یهودیان، شرکت Metropolitan Chicago که سرمایه گذار و مالک مک‌دونالد است، یکی از حامیان اصلی این صندوق است. از جمله فعالیت های اصلی صندوق سرمایه‌گذاری یهود، اجرای برنامه های مسافرت خانوادگی به رژیم صهیونیستی از سراسر دنیاست. این صندوق همچنین سالانه مبالغی را برای توسعه فعالیت های شهرک سازی در فلسطین اشغالی، اختصاص می دهد.

زندگی به سبک آمریکایی

سایت «سبک زندگی آمریکایی»، یک سایت مشهور فروش محصولات آمریکایی است. در صفحه اول سایت چهار نوع محصول پرفروش سایت نمایش داده می شود. چهار دسته محصولات خاص که به فرهنگ و سبک زندگی آدم ها مربوط است: در جایگاه اول این محصولات، غذا و نوشیدنی قرار دارد. داروهای لاغری در رده دوم و همان طور که احتمالا قابل حدس است، محصولات زیبایی، مراقبت از پوست و پوشاک، به عنوان سومین دسته از محصولات سبک زندگی آمریکایی تبلیغ شده است و به فروش می رسد. یک مقایسه ساده از استقبال و میزان فروش این نوع محصولات در ایران به خوبی نشان می دهد که ما دائم در معرض قبول استدلال متوهمانه فرهنگ آمریکایی هستیم: «سبک زندگی آمریکایی یک سبک زندگی جهان شمول است». این تفکری است که با شدت و مانور رسانه ای فراوان، توسط نظریه پردازان مطالعات فرهنگی غربی دنبال می شود. آن ها ادعا دارند: «ما راحت ترین، آرام ترین و زیباترین نوع زندگی ممکن را برایتان فراهم می کنیم». این فرهنگ، فرهنگ گسترده ای است که به آرامی در حال خزیدن به زندگی ماست: از گسترش وحشتناک سبک غذاخوردن سریع (رجوع کنید به آمار عجیب و غریب گسترش فروشگاه های فست فود در سراسر دنیا، به عنوان مثال مک دونالد روزانه به ۶8 میلیون نفر غذا می دهد و هر ثانیه بیش از ۷80 همبرگر در دنیا به فروش می رساند) تا الزامات سبک معماری آپارتمانی شهرنشینی که همه دنیا را امروز در برگرفته است و نکته جالب آن جاست که این گسترش فرهنگی تحت اسامی زیبا و فریبنده ای مثل: جامعه چند فرهنگی و احترام به فرهنگ ها یا تبادلات فرهنگی انجام می شود. حالا دیگر کاملا واضح است که فرهنگ غربی در حال ترویج ارزش های نهادینه شده اش از طریق ترویج چیزی به نام ملزومات سبک زندگی غربی است؛ آن هم به وسیله تغییر در شیوه معمول زندگی برای تغییر در ارزش ها. نفوذ رسانه ای و برتری اقتصادی، نظامی و شاید مهم تر از آن رانت تکنیک و فناوری در استفاده از هنر در همه این سال ها، سبک زندگی یک خانواده کم تعداد طبقه متوسط نیویورکی را به یک سبک زندگی استاندارد و معیار برای کل دنیا تبدیل کرده است. نتیجه این هجوم این است که خرده فرهنگ های بومی با همه غنا و سابقه شان با پروژه آمریکایی سازی (Americanization) و پذیرفتن آن به طور ناخودآگاه دیگر کارکردی نخواهند داشت. پروژه ای که نهایتا در خوشبینانه ترین حالت با روند کنونی به مرگ تدریجی فرهنگ ها می انجامد. نگاه مهاجم و منفعت طلب برندسازان غربی با دلایل اقتصادی، تسلط بر ملت ها یا هر دلیل دیگری در حال ترویج شیوه ای از زندگی است که عملا ما را بی هویت و تهی خواهد کرد.

چه کسانی از طرح سوژه مک دونالد در ایران سود می برند؟

هیلاری کلینتون، در بخشی از خاطرات خود از سفر به برمه در دوران عهده داری وزارت امورخارجه آمریکا می گوید: تغییر در حکومت ها را از محیط زیست هم می توان آغاز کرد! این احتمالا بهترین نمونه موجود از اظهار نظر بی پروای یک سیاستمدار آمریکایی است که واقعیت و فرصت طلبی پنهان در پس ادبیات ظاهر فریب و اقدامات به ظاهر ساده آمریکایی را برای تغییر حکومت ها رمز گشایی می کند. پس از مذاکرات هسته ای ایران با شش کشور و جمع بندی آن در قالب یک متن مشترک، در مواردی در فضای رسانه ای و فضای عمومی جامعه با ادبیاتی از گشایش های عجیب و غریب اقتصادی یا تحولات سریع در این عرصه مواجه شده ایم. گویی تلاشی جدید آغاز شده، تا شکسته شدن سد مقاومت فرهنگی در عمق لایه های اجتماعی را باز طراحی کند. طی چند روز گذشته برخی رسانه های داخلی، خبرهایی را از ورود برندهای آمریکایی به بازار ایران منتشر کردند، خبرهایی که گذاشتن آن ها در کنار اظهار نظر هیلاری کلینتون، واقعیت این اقدام را برای ما روشن تر می سازد. واقعیت آن است که انتشار خبر ورود رسمی برندهای معروفی مانند مک دونالد به ایران بیش از آنکه واقعیت داشته باشد، با هدف سوژه سازی برای رسانه های غربی و برخی رسانه های داخلی با رویکرد فشار بر افکار عمومی و شکستن سد فرهنگی جامعه در حال پیگیری است. جالب است بدانید، آمریکایی ها در سال های گذشته و در جریان جنگ سرد با رقیب سنتی خود شوروی، با مطرح کردن افتتاح شعب مک دونالد و رواج شلوار جین به عنوان دو سوژه اساسی به فشار بر فرهنگ کمونیستی شوروی ادامه دادند تا آنجا که جامعه شوروی را به شکست در عقاید و قبول عبور از ارزش های جامعه خود متقاعد کردند. انگار آمریکایی های 2015، هنوز همان آمریکایی های سال 1991 هستند.

چرا 12 شعبه مک دونالد در روسیه تخته شد؟

به طور طبیعی در جامعه افراد زیادی هستند که به چیزهایی که منع می شوند، حریص تر می شوند. شاید در این باره تجربه افتتاح مک دونالد در روسیه بسیار ملموس باشد. با گشایش نخستین شعبه از فروشگاه های زنجیره ای مک دونالد در سال ۱۹۹۰ در مسکو، شهروندان اتحاد جماهیر شوروی سابق مزه خوردنی های غرب را چشیدند! حتی در روز ۳۱ ژانویه سال ۱۹۹۰، شهروندانی که آرزوی گاز زدن یک همبرگر مک دونالد به دلشان مانده بود، در صفی که کیلومترها امتداد داشت، ایستاده بودند تا نخستین مک دونالد در روسیه افتتاح شود. گفته می شود که شمار شهروندان منتظر در برابر اولین شعبه «مک دونالد» مسکو بیش از ۳۰ هزار نفر بوده است.اما حالا پس از گذشت 25 سال، روسیه 12 شعبه از جمله نخستین شعبه مک دونالد را تعطیل کرده است. به گزارش همشهری آنلاین یکی از مسئولان دولتی روسیه درباره بسته شدن این شعبه ها گفت: «آمریکایی ها برخی اوقات با تحریم های متعدد به ما ضربه می زنند چرا ما نتوانیم کاری بکنیم. علاوه بر این مک دونالد نماد تولیدات غربی است. به نظر من این اقدام، نشان می دهد ما می توانیم قدرت خودمان را نشان دهیم.»

وقتی پای سوء استفاده در میان است

نکته مهم دقیقا همین جاست. این که یک همبرگر نه تنها به خودی خود مشکلی ایجاد نمی کند، بلکه ممکن است بسیار هم خوشمزه باشد و با ذائقه بسیاری از افراد جور در بیاید. اما مسئله زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم مک دونالد فقط یک ساندویچ نیست و در پس آن رواج سبک زندگی آمریکایی نهفته است. تجربه ای گرانبها که روسیه هم به آن پی برد البته با تاخیر و پس از تحمل برخی آسیب ها.