سه اتفاق مهم در سه بخش اقتصاد ایران پس از توافق

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- حبیب نیکجو- مذاکرات هسته ای به پایان راه خود نزدیک شده است. اگرچه فضای مذاکرات فراز و نشیب های فراوانی داشته است اما به احتمال زیاد مذاکرات به صورت بلندمدت تمدید نخواهد شد. در این صورت، چه توافق شود و چه توافق نشود، پایان مسیر مذاکرات فرا رسیده است. پایان مسیری که آغازی بر دوره جدید برای اقتصاد ایران خواهد بود. دو آینده مختلف برای دوره جدید اقتصاد ایران می توان متصور بود که هر کدام شرایط خاص خود را دارد و طبیعتا ملاحظات سیاستگذاری مربوط به خود را نیاز دارد. آینده اول، شرایط عدم توافق است و آینده دوم که محتمل تر هم به نظر می رسد، شرایط توافق هسته‌ای است. از این رو تاکید و تکیه خود را بر شرایط توافق هسته‌ای قرار می دهیم. در صورتی که توافق هسته ای اتفاق بیفتد، حداقل سه اتفاق مهم در سه بخش اقتصاد ایران رخ خواهد داد:

1. بازار ارز و طلا و سرمایه: 

شاید اولین و سریعترین اثری که توافق احتمالی هسته ای بر اقتصاد ایران می گذارد، خوش بینی بیش از حد مردم به آینده اقتصاد باشد. از این رو می توان انتظار داشت که در روزهای اولیه بعد از توافق نرخ ارز کاهش پیدا کند و به دنبال آن قیمت طلا با کاهش مواجه شود. از طرف دیگر با خوش بینی سرمایه گذاران به آینده، بورس با جهش مواجه می شود و شاخص کل به سمت بالا حرکت می کند. طبعا، این افزایش شاخص کل بورس و کاهش نرخ ارز و قیمت طلا، تنها مبتنی بر انتظارات بوده است و ریشه ای در واقعیت های اقتصاد ندارد. از این رو، این تغییرات موقتی بوده است و دولت وظیفه دارد در این مسیر افکار عمومی را آگاه کند، تا انتظارات مردم با شدت کمتری شکل بگیرد. لذا دولت باید سازوکاری شکل بدهد که بتواند با مردم به صورت مستقیم صحبت کند تا انتظارات به صورت واقعی شکل بگیرد. هرچند که سابقه دولت یازدهم و تجربه خودانصرافی نشان می دهد که از این منظر دولت بسیار ضعیف است.

2. واردات کالاها و خدمات: 

اثر دوم و کوتاه مدتی که توافق هسته ای بر اقتصاد کشور می گذارد را می توان در سهولت واردات خلاصه کرد. با توافق احتمالی هسته ای، منابع ارزی بیشتری در اختیار دولت قرار خواهد گرفت و به احتمال زیاد روند واردات تسهیل می شود. تسهیل شدن واردات همانا و نگرانی تولید کنندگان همانا! نگرانی که به خوبی می‌توان آن را در صحبت های رئیس اتاق بازرگانی ایران دید. جلالپور می گوید: اگر امروز خوب تدبیر نکنیم و مسیرها باز شود، سیل واردات به کشور آغاز می شود ... وصنایع خود را زیر فشار واردات کالاهای خارجی خرد می‌کنیم تا باقی‌مانده صنعت ما هم پس از تحریم‌ها از بین برود.

طبیعتا از سیاستگذاری ارزی انتظار می رود در این شرایط تخصیص منابع ارزی را به گونه ای انجام دهد، که منابع ارزی آزاد شده صرف واردات کالاهایی نشود که منطق اقتصادی ندارد و برای تولید داخل زیان بار است. مثال این گونه واردات را می توان در واردکردن زین اسب و غذای سگ در سال های گذشته مشاهده کرد. از این رو مدیریت منابع ارزی اهمیت بسیاری پیدا می کند.

3. سرمایه گذاری خارجی: 

بدون شک سومین و مهم ترین اثری که رفع تحریم ها می تواند براقتصاد ایران بگذارد، ورود سرمایه های خارجی به کشور است. هرچند که بسیار ساده لوحانه است که بپنداریم با رفع تحریم ها، سیل سرمایه های خارجی روانه کشور می شود اما می توان امیدوار بود در صورت پایدار بودن رفع تحریم ها این اتفاق رخ دهد. طبعا سرمایه گذاران خارجی در صورتی وارد بازار ایران می شوند که سود انتظاری بیشتری در ایران برآورد کنند. در این میان هم بالا بودن سود کسب شده و پایین بودن ریسک سرمایه گذاری بسیار مهم است و تا زمانی که ریسک های سرمایه گذاری نظیر تغییر قوانین و مقررات، ثبات نرخ ارز و عمل به قاعده مالکیت خصوصی برای سرمایه گذاری خارجی مسجل نشود،پای به بازار ایران نخواهد گذاشت؛ هرچند که تحریم ها هم برداشته شود.لذا به سیاستگذاران این حوزه توصیه می شود که مقدمات این اقدام را فراهم کنند.

حال اگر فرض کنیم، سرمایه گذاران خارجی علاقه به حضور در بازار ایران دارند باید بگوییم که اولویت سرمایه گذاری خارجی باید در موارد زیرساختی و عمیق اقتصاد باشد. چرا که معمولا سرمایه گذاران خارجی علاقه مندند در دوره های زمانی کوتاه مدت و پربازده وارد کشورها شوند که اصلا به صلاح کشورهای میزبان نیست.لذا اگر سرمایه گذاری های خارجی به سمت سرمایه‌گذاری‌های عمیق با طول دوره سرمایه گذاری بلند مدت و با سرمایه‌های زیاد سوق پیدا کند، کشور قادر خواهد بود نقش موثر تری در چانه زنی های آینده معادلات جهانی داشته باشد. برای مثال، زمانی که صحبت از وضع تحریم های گسترده علیه ایران بود، شرکت پژو به دلیل درگیر بودن منافع بسیارش در ایران، به دولت فرانسه فشار می آورد که تحریم‌ها علیه ایران تصویب نشود.

لذا سیاستگذار باید از فرصت لغو تحریم ها استفاده کند و با استفاده از سرمایه گذاری های زیربنایی و بلند مدت، منافع مشترک فراوانی با شرکت های خارجی تنظیم کند تا در صورت تهدیدهای احتمالی غرب برای تحریم ایران، این شرکت های خارجی سپر دفاعی ما شوند.