پايگاه خبري تحليلي «پارس»- مريم خديوي-خزر پهنه آبي با طول تقريبي 1200 کيلومتر وعرض متوسط 320 کيلومتر و مساحت 43800 کيلومترمربع و حجم 770 هزار کيلومتر مکعب بزرگ ترين درياچه جهان است که 5 کشور ايران، قزاقستان، ترکمنستان، روسيه و آذربايجان در نوار ساحلي آن قرار گرفته اند. با آن که خزر گنجينه اي از تنوع زيستي منحصر به فرد است به يکي از آلوده ترين درياهاي جهان تبديل شده است. 

جمعيت ساحلي کشورهاي حاشيه درياي خزر حدود 14 ميليون نفر تخمين زده شده است که در ايران 7 ميليون، روسيه 3.5 ميليون، جمهوري آذربايجان 3.5 ميليون و دو کشور ديگر جمعيتي بسيار کم در حاشيه خزر ساکن هستند، با آن که جمعيت ساحل ايران نسبت به 2 کشور آذربايجان و روسيه بيشتر است اما سهمش در آلودگي خزر کمتر است. اکبري کارشناس اکولوژي محيط زيست خزر گفت: درياي خزر در آلودگي غرق مي شود. وجود آلاينده هاي نفتي، صنعتي، شيميايي و فاضلاب هاي خانگي، درياي خزر را با فاجعه اي جبران ناپذير مواجه کرده است که اين مسئله باعث بر هم خوردن سيستم اکولوژيک آن مي شود. متاسفانه سالانه بيش از يک ميليارد و 100 ميليون مترمکعب فاضلاب از رودخانه ها سرازير خزر مي شود که اين مسئله باعث کاهش اکسيژن آب و در نتيجه نابودي بسياري از آبزيان مي شود، ژرف ترين بخش اين دريا در امتداد 760 کيلومتري سواحل ايران گزارش شده و 114 گونه، 63 زيرگونه و 14 نژاد از کمياب ترين ماهيان جهان را دارد و متاسفانه خاويار که نگين خزر است در حال کاهش و نابودي است.

فاضلاب خزر

پيمان فقيه نوبري کارشناس محيط زيست دريايي نيز نبود ارتباط مستقيم خزر را با درياهاي آزاد يکي از دلايل آلودگي آن دانست و گفت: با توجه به محدود بودن خود پالايي دريا و نبود ارتباط مستقيم آن با دريا هاي آزاد، انباشت آلودگي ميکروبي و شيميايي در اين دريا به حداکثر خود رسيده است از اين رو بايد با سختگيري در اجراي تعهدات منطقه اي و بين المللي و ايجاد بستر فرهنگي با همراهي و هماهنگي کشورهاي همسايه خزر نسبت به کاهش آلودگي اين دريا تلاش شود در غير اين صورت در آينده نزديک حتي شنا کردن در اين دريا هم امکان پذير نخواهد بود چه رسد به استفاده از فرآورده هاي دريايي آن.سالانه 122 هزار و 350 تن آلودگي نفتي وارد آب هاي خزر مي شود. اين اظهارنظر يک مقام مسئول در پژوهشکده درياي خزر است پورغلام به آفتاب گفت: بخش مهمي از اين آلودگي از جانب جمهوري آذربايجان است و از طرفي نشت مواد نفتي از تاسيسات استخراج نفت نيز به اين مشکلات افزوده است.دکتر حميد غفارزاده استاد دانشگاه و مديرکل بين الملل واحد علوم و تحقيقات نيز در اين باره گفت: ايران هم در بحث آلودگي خزر سهم دارد. اکثر رودخانه هاي شمالي کشور آلودگي ميکروبي را وارد خزر مي کنند و اغلب شهرهاي شمالي فاضلاب هاي شهري را بدون تصفيه وارد آب مي کنند اما از لحاظ آلودگي نفتي سهم ناچيزي را داريم.وي افزود: در کنوانسيون خزر که تنها سند توسعه پايدار منطقه و الگويي براي توسعه خزر است به بحث جلوگيري از انواع آلودگي خزر پرداخته شده است اين کنوانسيون وظايفي را در قالب پروتکل ها تعريف و به کشورها واگذار مي کند. چند سالي است که تعدادي پروتکل براي جلوگيري از آلودگي ناشي از نفت و تنوع زيستي براي کشورها منعقد شده است اما هنوز برخي از آن ها به مرحله اجرا درنيامده اند و تاکنون هيچ پروتکلي براي ماهيگيري در خزر که مي تواند جلوي نابودي آبزيان اين دريا را بگيرد مطرح نشده است.دکتر غفارزاده متذکر شد: حتي اگر همه پروتکل ها به اجرا درآيند نمي توانيم انتظار معجزه داشته باشيم. سخنگوي فراکسيون محيط زيست مجلس نيز در اين باره به سلامت نيوز گفت: ورود مواد نفتي و فاضلاب هاي صنعتي مهم ترين عامل اصلي آلودگي درياي خزر است و اگر فکري براي آلودگي درياي خزر نشود به زودي آلودگي اين پهنه آبي به يک چالش بين المللي تبديل مي شود از اين رو مرکز پژوهش هاي مجلس نيز بررسي علت آلودگي خزر را در دستور کار قرار داده است.دکتر ضياءالدين الماسي مديرکل دفتر آلودگي هاي دريايي سازمان محيط زيست کشور نيز در اين باره گفت: تهيه استانداردهاي لازم براي فعاليت هاي توسعه اي سواحل در دستور کار است و طرح هايي در زمينه مقابله با آلودگي خزر نظير طرح اقتضايي براي مقابله با آلودگي احتمالي که متولي آن سازمان بنادر است وجود دارد. اين سازمان طرح هاي اقتضايي تمام استان هاي ساحلي را در دست تدوين و تصويب دارد.وي گفت: يکي از اقداماتي که توسط دفتر آلودگي دريايي محيط زيست در حال انجام است توجه به برنامه پنجم توسعه در حوزه سواحل و آلودگي دريايي است که سعي مي شود در برنامه ششم توسعه نيز برنامه ها را به سمت سواحل مدنظر قرار دهيم.يک مقام مسئول در شيلات گيلان نيز در گفت و گو با فارس از کاهش 99 درصدي ذخاير ماهيان خاوياري در درياي خزر خبر داد و گفت: 20 سال پيش بيش از 350 تن خاويار از ماهيان خاوياري درياي خزر استحصال مي‌شد اما اين ميزان سال گذشته به 2 تن رسيده است. اين امر حکايت از کاهش 348 تني خاويار استحصال شده طي 20 سال دارد.

فاضلاب خزر2

فاضلاب 40 شهر شمالي به خزر مي ريزد
فاضلاب 40 شهر بزرگ و کوچک در شمال کشور به خزر ريخته مي شود. قرباني سخنگوي کميسيون بهداشت با بيان اين مطلب گفت: نبود برنامه جامع و منابع مالي براي مديريت فاضلاب در شمال کشور بحران زيستي براي خزر را در پي داشته است. طي سال هاي 88 و 89 قرار بود از منابع بانک جهاني براي ساماندهي فاضلاب 5 شهر شمالي استفاده شود که متاسفانه اعتبارات ناچيزي تخصيص يافت.

دفتر تبادل اطلاعات کنوانسيون خزر در منطقه مستقر مي شود
دفتر تبادل اطلاعات کنوانسيون خزر يا تهران که بين 5 کشور ساحلي بيش از 10 سال است منعقد شده، تاکنون در ژنو مستقر بوده که قرار شده است اين دفتر در منطقه مستقر شود. مديرکل دفتر بررسي آلودگي هاي دريايي سازمان محيط زيست کشور گفت: 5 کشور ساحلي براي حفظ محيط زيست خزر کنوانسيوني را در تهران منعقد کردند و چون اين يک کنوانسيون منطقه اي و بين المللي است از زمان امضاي اين کنوانسيون تاکنون دفتر تبادل اطلاعات آن در ژنو مستقر بود. وي افزود: اما در اجلاسي که به زودي در آذربايجان در راستاي اهداف اين کنوانسيون برگزار مي شود مقرر شد که دفتر تبادل اطلاعات کنوانسيون در منطقه مستقر شود تا همکاري هاي منطقه اي مطلوب تر دنبال شود.

فاضلاب خزر1

سلامت 80 درصد شناگاه هاي مازندران
مدير دفتر بررسي آلودگي هاي دريايي سازمان محيط زيست گفت: شناکردن در درياي خزر خطرناک نيست و 80 درصد شناگاه هاي مازندران سالم است اما بايد گفت شناکردن در برخي مناطق غيرمجاز به دليل ايمني منطقه خطرناک است.دکتر ضياءالدين الماسي گفت: در برخي شناگاه ها از جمله شناگاه ساحلي قو در استان گيلان و راديو درياي چالوس آلودگي گزارش شده است که هم اکنون در حال نمونه برداري و رفع مشکلات و آ لودگي هستيم .برخي از شناگاه هاي درياي خزر به دليل پسماندهاي خانگي و فاضلاب هاي شهري کنترل نشده آلوده هستند ولي اين که بگوييم وضعيت آب درياي خزر خطرناک است به هيچ وجه درست نيست.

ایران برنامه پنجم توسعه ترکمنستان دریای خزر روسیه قزاقستان کمیسیون بهداشت محیط زیست مرکز پژوهش های مجلس نفت