پايگاه خبري تحليلي «پارس»- شیوا سعیدی- درحال حاضر سوخت و قیمت آن نقش و سهم بالایی در اقتصاد کشورهای مختلف دارد. از آن‌جایی که سوخت به‌خصوص بنزین به‌عنوان یک کالای استراتژیک سهم قابل توجهی در سبد هزینه خانوارها دارد دولت‌ها نیز برای کنترل تورم و جلوگیری از فشار بر معیشت شهروندان خود در قیمت‌گذاری این فرآورده استراتژیک دخالت می‌کنند به‌طوری که هم‌اکنون بسیاری از کشورها برای مصرف سوخت یارانه می‌پردازند که این یارانه علاوه بر نامتعادل کردن اقتصاد ملی این کشورها باعث رشد غیرمنطقی مصرف سوخت نیز می‌شود.

در همین زمینه صندوق بین‌المللی پول نیز اخیرا درباره یارانه‌های مربوط به انرژی در سراسر جهان هشدار داده است. این بنیاد اقتصادی پیش‌بینی می‌کند مقدار یارانه سوخت تا پایان‌ سال ٢٠١٥ میلادی به ٥,٣‌هزار‌ میلیارد دلار برسد و به این ترتیب از بودجه‌ای که دولت‌های جهان برای بهداشت و درمان هزینه می‌کنند، پیشی بگیرد. صندوق بین‌المللی پول در گزارشی این یارانه را عاملی منفی در رشد اقتصادی کشورها معرفی کرد که تأثیر بدی روی کارآمدی اقتصاد دارد و درنهایت به ایجاد نابرابری اجتماعی و اقتصادی منجر می‌شود. این گزارش تخمین می‌زند یارانه‌های انرژی جهان در ‌سال‌جاری بالغ بر ٦.٥‌درصد تولید ناخالص ملی جهان شود. براین اساس فقط یارانه سوخت چین و آمریکا در ٢٠١٥ میلادی بالغ بر ٣‌هزار ‌میلیارد دلار می‌شود. در گزارش این سازمان آمده کل یارانه انرژیِ از ٢٠١١ میلادی تاکنون دوبرابر شده است. در ایران نیز سوخت و قیمت‌گذاری آن به یک معضل اقتصادی تبدیل شده است به‌طوری که قانون هدفمندی یارانه‌ها برای منطقی کردن قیمت حامل‌های انرژی ازجمله بنزین تدوین و اجرایی شد تا فاصله و شکاف قیمتی میان سوخت داخلی با خارج از کشور را کاهش دهد. اکنون این پرسش مطرح است که قیمت بنزین در خارج از مرزهای ایران چقدر است؟ و چرا دولت قصد دارد این قیمت‌ها را به هم نزدیک کند؟ به عبارت دیگر دولت‌های مختلف چقدر برای مصرف بنزین به شهروندان خود یارانه می‌دهند؟ در همین زمینه در اواخر ٢٠١٤ میلادی بلومبرگ تحقیقی را منتشر کرد که در آن نشان می‌دهد کدام کشورها چقدر به بنزین یارانه می‌دهند و به عبارت بهتر مردم چه مقدار از دستمزد روزانه و سالانه خود را صرف خرید سوخت می‌کنند.

یارانه سوخت ٨٢‌میلیارد دلاری ایران در ٢٠١٢
ایران با وجود منابع عظیم نفت و گاز تاکنون مجبور بوده بخشی از نیاز سوخت مصرفی خود را از طریق واردات تأمین کند. درواقع با وجود این‌که ایران در تولید سوخت مورد نیاز خود به‌خصوص بنزین خودکفا نبوده طی سال‌های گذشته دولت سوخت را با یارانه در اختیار مردم قرار داده است. این درحالی است که به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در‌ سال ٢٠١٢،دولت ایران بالغ بر ۸۲‌میلیارد دلار یارانه پرداخت کرده است که این یارانه معادل یک دهم کل یارانه پرداختی در جهان بوده است. این درحالی است که در کشور قیمت هر گالن بنزین (معادل ٤,٥ لیتر) برحسب دلار ١.٤٢ دلار است و به‌طور متوسط هر ایرانی حدود ٢.٠٢‌درصد از درآمد سالانه خود را صرف خرید بنزین می‌کند.

ارايه بنزین ارزان به هر قیمت در مالزی
یارانه‌های سنگین سوخت در مالزی سبب شده این کشور بنزین ارزانی در اختیار مردم قرار دهد. قیمت هر لیتر بنزین در این کشور ٢,٤٨ دلار است و هرخانوار ٢.٤٨‌درصد از درآمد سالانه خود را صرف خرید بنزین می‌کند. اما بنزین ارزان نیز بهایی دارد، با وجود رشد قدرتمند اقتصادی موسسه اعتبارسنجی «فیچ ریتینگ»، نرخ اعتبار این کشور را در‌ سال ٢٠١٣ کاهش داد. درست پس از این امر« نجیب رازک» نخست‌وزیر مالزی از یارانه سوخت کاست و در ماه اکتبر نیز دوباره مقدار آن را کمتر کرد. هرچند بنزین در این کشور همیشه ارزان می‌ماند، اما کاهش یارانه‌های سوخت سبب شده تورم دامنگیر اقتصاد مالزی شود. متوسط درآمد روزانه در این کشور ٣٠ دلار است که ٨.٢‌درصد آن صرف خرید یک لیتر بنزین می‌شود.

یارانه ٦٨‌درصدی در امارات
از زمان کشف نفت در امارات متحده عربی در دهه ١٩٦٠ میلادی، این کشور از یک جزیره فقیرنشین به سکونتگاه افرادی ثروتمند تبدیل شده و همزمان استانداردهای زندگی در آن نیز بالاتر رفته است. در این کشور مرفه قیمت یک گالن بنزین ١,٧٧ دلار است و هر فرد ٠.٦٣‌درصد از درآمد سالانه خود را صرف خرید این کالا می‌کند.تلاش برای تنوع بخشی به اقتصاد این کشور درسال‌های اخیر از میزان وابستگی به نفت وگاز ٢٥‌درصد کاسته است. امارات متحده عربی هشتمین تولید‌کننده بزرگ نفت در دنیاست و از ٢٠١٠ میلادی حدود ٦٨‌درصد قیمت بنزین در این کشور با یارانه محاسبه می‌شود. این کشور با وجود ثروت نفتی خود هنوز هم یک واردکننده بنزین است زیرا فاقد ظرفیت پالایشگاهی است. متوسط درآمد روزانه مردم این کشور ١٢٣ دلار است و هر فرد باید ١.٥‌درصد آن را صرف خرید یک گالن بنزین کند.

قطع یارانه سوخت در مصر
پرجمعیت‌ترین کشور جهان عرب اکنون به دنبال ایجاد ثبات پس از فروپاشی دولت «مرسی» است. «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری جدید این کشور با قطع یارانه سوخت (که برای اقتصاد این کشور باری گران به حساب می‌آمد)، تحسین کارشناسان اقتصادی سراسر جهان را برانگیخت. طی شش ماهه دوم ٢٠١٤ این کشور شاهد سریع‌ترین رشد قیمت بنزین یعنی ٣٦‌درصد بوده است. البته این رشد سریع از بعضی جهات بسیار خوب است. این درحالی است که در این کشور بهای یک گالن بنزین ١,٣٨ دلار است و هر فرد باید ١.١٠‌درصد درآمد سالانه یا ١٥.٠٦‌درصد از دستمزد روزانه خود را برای خرید آن صرف کند.این کشور دارای چهارمین بنزین ارزان دنیا و البته نرخ بسیار بالای مصرف سوخت است. با توجه به متوسط دستمزد روزانه ٩.١٤ دلاری در مصر مردم این کشور ١٥‌درصد درآمد روزانه خود را برای خرید یک گالن بنزین صرف می‌کنند.

گران‌ترین بنزین دنیا در نروژ
این کشور حوزه اسکاندیناوی هیچ یارانه‌ای برای سوخت در نظر نگرفته و از سود فروش نفت خود برای خدمات ملی مانند تحصیلات رایگان دانشگاهی و پس‌انداز برای بهبود زیربنای اقتصادی استفاده می‌کند. نروژ گران‌ترین بنزین جهان را به مردم کشورش می‌فروشد. بهای یک گالن بنزین در نروژ ٩,٢٦ دلار است و هر شهروند نروژی ٠.٦٦‌درصد از درآمد سالانه خود را صرف خرید این فرآورده نفتی می‌کند. بهای بالای بنزین در نروژ سبب شده این کشور برای سازندگان خودروهای الکتریکی به بازاری رویایی تبدیل شود.  از آن‌جا که نروژ دومین کشور از لحاظ سطح درآمد در دنیا محسوب می‌شود، مردم این کشور بهای بالای سوخت یا خودروهای الکتریکی را به سادگی قبول می‌کنند. متوسط روزانه درآمد نروژی‌ها ٢٧٢دلار است و ٣.٤‌درصد از درآمد روزانه خود را برای خرید یک گالن بنزین هزینه می‌کنند.

 افزایش درآمد دولت ترکیه از طریق مالیات سوخت
ترکیه کشور زغال‌سنگ به حساب می‌آید. این کشور بیش از ١٤‌میلیارد تن ذخایر زغال‌سنگ در اختیار دارد و جزو ١٠ کشور نخست با ذخایر عظیم این سوخت محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر ترکیه پایه درآمدی خود را از طریق مالیات برمصرف مانند مالیات سوخت افزایش داده است. مالیات بر بنزین این کشور یکی از بالاترین مالیات‌های جهان به شمار می‌رود. بهای بنزین در ترکیه ٨,٤٤ دلار به ازای هر گالن است و هر شهروند ترک ٠.٦٩‌درصد از درآمد سالانه خود را برای آن صرف می‌کند. همچنین متوسط درآمد روزانه مردم این کشور ٢٩ دلار است و باید ٢٩‌درصد از آن را به خرید یک گالن بنزین اختصاص دهند.

بیشترین سرانه دوچرخه و مالیات سوخت در هلند
مردم هلند بیشترین میزان مالیات بر سوخت را در اتحادیه اروپا می‌پردازند و البته سرانه مالکیت دوچرخه در هلند بیشترین میزان در جهان است. به‌طوری که مسیرهای دوچرخه‌سواری، تونل‌ها و علایم ترافیکی دوچرخه‌سواران در این کشور بسیار زیاد است. اما بخش الکتریسیته دراین کشور داستان دیگری است. چراکه هلند یکی از بزرگترین مصرف‌کننده سوخت فسیلی میان ٢٩ کشور عضو آژانس بین‌المللی انرژی است. متوسط درآمد روزانه مردم این کشور ١٤٣ دلار است و براین اساس باید ٥,٦‌درصد از درآمد روزانه خود را برای خرید یک گالن بنزین هزینه کنند. بهای بنزین در هلند به ازای هر گالن ٨.٠٧ دلار و شهروندان این کشور ١.٣٥‌درصد از درآمد سالانه خود را به آن اختصاص می‌دهند.

قدیمی‌ترین مالیات‌بندی سوخت جهان در ژاپن
مالیات بر سوخت در ژاپن قدمتی دیرینه دارد. این مالیات به خودروسازان کشور کمک کرد زودتر از سایر کشورها به راه‌حلی برای کاهش مصرف سوخت خودروها بیندیشند. بهای بنزین در این کشور به ازای هر گالن ٥,٧٩ دلار است و هر ژاپنی ١.٨١‌درصد از درآمد سالانه خود را صرف خرید آن می‌کند.در این کشور ایستگاه‌هایی برای شارژ بسیار سریع خودروهای الکتریکی ساخته شده و دایم درحال گسترش است.‌ سال ٢٠١٣ نیسان، تویوتا، هوندا و میتسوبیشی هزینه ساخت ١٢‌هزار ایستگاه شارژ جدید خودروهای الکتریکی را تقبل کرده‌اند. متوسط درآمد روزانه مردم این کشور ١٠٣ دلار است و هر ژاپنی حدود ٥.٦‌درصد از درآمد روزانه خود را به خرید یک گالن بنزین اختصاص می‌دهد.

برزیل و معضل بنزین همیشه گران
قیمت بنزین در اقصی نقاط جهان درحال کاهش است اما به نظر می‌رسد برزیل از این قاعده مستثنی باشد. در این کشور قیمت هر گالن بنزین ٥,٥٠ دلار است و هر برزیلی حدود ١.٧٢‌درصد درآمد سالانه خود را صرف خرید بنزین می‌کند. «دیلما روسف» رئیس‌جمهوری این کشور در‌سال ٢٠١١ برای مهار تورم اقدام به کنترل قیمت سوخت کرد. اکنون همزمان با کاهش قیمت نفت و به تبع آن، قیمت سوخت، روسف تا حدودی از کنترل کاسته است و به این ترتیب قیمت بنزین ٣‌درصد افزایش یافت.این شاید خبر خوبی برای «پتروبراس» بزرگترین شرکت نفتی برزیل باشد که به تازگی درگیر رسوایی‌های مالی کلان شده است. این شرکت به دلیل فروش سوخت به قیمتی کمتر از بهای بازار در دوره اول ریاست‌جمهوری روسف، اکنون ٤٤‌میلیارد دلار خسارت عملیاتی به بار آورده است. متوسط درآمد روزانه مردم این کشور ٣٠ دلار است و هر برزیلی باید ١٨‌درصد درآمد خود را برای خرید یک گالن بنزین اختصاص دهد.

یک گالن بنزین با سه چهارم دستمزد روزانه
چین با جمعیت ١,٣٦‌میلیارد نفری دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان است. همزمان با رشد طبقه متوسط در این کشور، تعداد خودروها نیز ٣ برابر شده و تا ٢٠٢٠ میلادی به ٢٦٠‌میلیون خودرو خواهد رسید و با تعداد خودروهای آمریکا برابر خواهد شد. قیمت بنزین در این کشور ٤.٦٨ دلار است و چینی‌ها باید ١.٢٣‌درصد درآمد سالانه خود را صرف خرید سوخت کنند. چین قیمت خرده فروشی گازوییل و بنزین را شدیدا کنترل می‌کند تا بتواند تورم را مهار کند. با توجه به سطح کم دستمزدها، دسترسی به بنزین و سوخت در این کشور شرایط مناسبی ندارد، آن هم درحالی‌که قیمت بنزین بسیار کمتر از متوسط جهانی است. متوسط درآمد روزانه مردم این کشور ٢١ دلار است و تقریبا هرشهروند چینی باید سه‌چهارم درآمد روزانه‌اش را برای خرید یک گالن بنزین صرف کند.

بنزین ترکیه جهان خودروسازان درآمد دلار رشد مالزی نیسان یارانه