پايگاه خبري تحليلي «پارس»- غياثي، نيکجو- پيش از اين برخي تجربيات فقرزدايي در جهان را بررسي کرديم. از اينکه مکزيکي ها پرداخت پول به فقرا را مشروط به ايجاد شرايط مناسب سلامت و تحصيل براي کودکان مي کردند. در بنگلادش، هند و تايلند قبل از پرداخت وام به فقرا آنها را در گروه هايي منسجم گرد مي آوردند و يا اينکه از ظرفيت گروه هاي مردمي استفاده مي کردند.

به آمريکا و آفريقاي جنوبي هم سري زديم و برنامه هاي کمک به فقرا را بررسي کرديم. با نگاهي به اين برنامه ها در مي يابيم که روش هاي به کار رفته قابل دسته بندي و تحليل مفهومي هستند، به گونه اي که ويژگي هاي مشترک بين آنها استخراج شود.مثلا بسياري از تجربيات به پرداخت مشروط به فقرا تاکيد مي کنند به گونه اي که در برابر پرداخت پول نقد به آن ها فقرا مي بايست کارهاي معيني را انجام دهند. يا برخي ديگر از تجربيات با تاکيد بر پرداخت وام مناسب به بهبود معيشت فقرا دست يافتند.

پرداخت مشروط (conditional cash transfer)
پژوهشگران علوم اجتماعي مدت ها پيش دريافتند که چنانچه به فقرا کمک شود اصلا معلوم نيست که آنها پول خود را به صورت مناسب خرج کنند. چنانچه برخي پژوهشگران در آفريقا کشف کردند که برخي از مردم بعد از دريافت کمک هاي سازمان هاي بين المللي پول خود را صرف خريد موبايل يا يک کالاي لوکس ديگر کرده اند. اين در شرايطي است که در شرايط بهداشتي بسيار نامساعد به سر مي برند و کودکانشان از بسياري از امکانات اوليه محرومند. چند دليل براي اينگونه رفتار فقرا به ذهن مي رسد؛ اولين دليل اين است که احتمالا آن ها به استمرار پرداخت اين کمک ها اميدوارند لذا به جاي برنامه ريزي بلندمدت براي سلامتي و احتمالا تحصيل و اشتغال به نيازهاي روزمره خود مي انديشند. دليل احتمالي ديگر هم اين است که برخي افراد که مدت ها در اثر تبليغات آرزوي داشتن يک کالاي لوکس مثل موبايل يا خوردن يک غذاي اعياني را در دل داشته اند بعد از دريافت يک کمک قابل توجه علاقه  زيادي به برآوردن اين آرزوي خود دارند. چرا که فقر را به عنوان کابوس هميشگي زندگي خود پذيرفته اند و از اين فرصت استفاده مي کنند تا حتي براي لحظاتي از اين کابوس بگريزند و مثل پولدارها زندگي کنند.در برابر اين شرايط يک راهکار مناسب پرداخت مشروط به فقراست. همانگونه که در تجربيات کشورهاي مکزيک و آمريکا ديديم پرداخت پول به فقرا را مشروط به انجام فعاليت هايي مثل فرستادن فرزندان به مدرسه، انجام منظم فعاليت هاي بهداشتي، واکسيناسيون و . . .،  حضور پدران در دوره هاي کارآموزي و ثبت نام براي يافتن شغل کرده اند و در مراحل مقدماتي با پيشرفت در اين حوزه ها، مثل کسب نمره بالا توسط فرزندان در مدرسه، پرداختي به والدين بيشتر مي شود.

صندوق توسعه عمومي (community development fund)
در اين روش پرداخت کمک مستقيم به فقرا مدنظر نيست بلکه هدف اصلي اين است که وام هايي با شرايط مناسب به فقرا پرداخت شود. اما پرداخت وام به فقرا مشکلات زيادي دارد. آيا آنها توانايي بازپرداخت وام را در آينده خواهند داشت؟ وثيقه وام را چگونه تامين کنند؟ علاوه بر اين بسياري از فقرا به دليل تحصيلات پايين از فرآيندهاي بوروکراتيک بانک ها و اداره ها گريزانند. علاوه بر اين ها بعد از دريافت وام و براي آنکه فقراي تحت پوشش خرجکردي درست داشته باشند تا هم از فقر بگريزند و هم بتوانند وام خود را بازپرداخت کنند، راهنمايي و کمک به افراد براي خرجکرد مناسب وام خود و ايجاد مکانيزم هايي براي بازپرداخت وام اهميت مضاعف دارد.

در اين شرايط ايده  محوري ايجاد گروه هاي پس انداز و وام است که در کشورهاي مختلف مثل بنگلادش، هند و تايلند ايجاد شده است و بعد از بررسي موفقيت اين ايده مورد استفاده بسياري ديگر از کشورها قرار گرفته است.

در اين روش با استفاده از کمک خيرين، دولت و برخي سازمان ها و پس اندازهاي اندک اعضاي صندوق( که عمدتا افراد کم درآمد هستند) يک سرمايه  اوليه جمع آوري مي شود. ثبت نام افراد در قالب گروه انجام مي شود و تشويق و تنبيه ها به صورت گروهي انجام مي شود. مثلا بازپرداخت به موقع وام باعث خواهد شد تمام اعضاي گروه در دوره  بعد سهميه  وام بالاتري داشته باشند. علاوه بر آن عضويت گروهي در صندوق زمينه را براي برگزاري کلاس هاي آموزشي در جهت هدفمندکردن خرجکرد وام و استفاده از تجربه  يکديگر فراهم مي کند. افزون بر اين فرآيندهاي پيچيده بوروکراتيک تسهيل مي شود و به جاي فرد فقط يک نفر نماينده به پيگيري امور مي پردازد.

ويژگي هاي مشترک فقر زدايي/تکيه بر سازمان هاي مردم نهاد
تمامي طرح هاي فقرزدايي بر محوريت مردم فقير بنا نهاده شده است. مردم فقير با دست خود و به وسيله تشکيل سازمان هاي مردم نهاد، وضعيت خود را بهبود بخشيدند.براي مثال در کشورهاي بنگلادش و تايلند، دريافت وام هاي کم بهره در صورتي انجام مي پذيرد که گروه هاي مردمي تشکيل شوند و در صورتي که هر يک از اعضاي گروه از پرداخت اقساط خود تخطي نمايد، کل گروه متضرر مي شوند.

محور قرار دادن زنان و مادران
يکي ديگر از ويژگي هاي مشترک اين طرح ها، نقش محوري مادران و زنان است. در کشورهايي که بسته هاي غذايي توزيع مي شود يا پرداخت نقدي مشروط صورت مي پذيرد، اين بسته هاي غذايي يا مبالغ نقدي به مادران يا زنان پرداخت مي شود. چرا که تجربه نشان داده است مادران دلسوزتر از پدران هستند و اين کمک هاي نقدي و غيرنقدي را در زمينه مخصوص به خود هزينه مي نمايند.

تهيه مسکن مطمئن
مورد ديگري که در تمامي طرح هاي فقرزدايي مشترک است، تامين مسکن مطمئن براي نيازمندان است. چرا که بخش عمده اي از هزينه هاي زندگي شهري را اجاره مسکن تشکيل مي دهد. هزينه هاي بالاي اجاره مسکن سبب مي گردد که خانوارهاي فقير وادار شوند بخش عمده اي از درآمد خود را صرف تامين مکان زندگي کنند. طرح هايي نظير مسکن اجتماعي (social housing) نمونه اي از اين دسته طرح هاست.

تاکيد بر سلامت و آموزش
تجربه نشان داده است که فقر، فقر مي آورد و اکثر خانواده هاي فقير، فرزندان تهي دستي روانه اجتماع مي کنند. از اين رو، در تمامي طرح هاي فقرزدايي در کشورهاي مختلف بر سلامت و آموزش تاکيد شده است تا خانوارهاي فقير، بتوانند فرزندانشان را در شرايطي مساوي با خانوارهاي متوسط جامعه رشد دهند. نتايج تجربي اين کشورها حاکي از آن است که بهبود سلامت و آموزش مي تواند، فقر بين نسلي را کاهش دهد.

ایران پول جهان درآمد زنان سازمان های بین المللی فقر مشکلات موبایل والدین