پايگاه خبري تحليلي «پارس»- حبيب نيکجو- پديده بازار سياه فروش بنزين 400 توماني، مقوله اي است که پس از اعلام ناگهاني شرکت ملي نفت در مورد تبديل سهميه هر ليتر بنزين 400 توماني به 2 ليتر بنزين 700 توماني رخ داد. آمارهاي رسمي نشان مي دهد که حدود 500 ميليون ليتر بنزين 400 توماني در کارت هاي هوشمند وجود دارد. هرچند که مسئولان وجود هرگونه بازار سياه را رد کرده اند اما مشاهدات ميداني خلاف آن را اثبات مي کند. سوالي که مطرح مي شود اين است که چرا چنين بازاري شکل گرفته است؟

فرض کنيد متصدي پمپ بنزين 100 تومان براي فروش هر ليتر بنزين دريافت مي کند و فرد 500 ليتر بنزين 400 توماني در اختيار دارد. در اين شرايط دو انگيزه مي توان براي فروش بنزين متصور شد: استفاده بهينه از بنزين و کسب سود از فروش.

1) استفاده از بنزين: 
در اين صورت اگر فرد بنزين 400 توماني خود را مصرف کند و 500 ليتر هم آزاد بزند، 700هزار تومان مي پردازد. اما در صورتي که بنزين خود را به 1000 ليتر 700 توماني تبديل کند، بازهم هزينه اي 700هزارتوماني براي مصرف 1000ليتر بنزين مي پردازد. لذا بين اين دو حالت بي تفاوت است.

2) كسب سود از فروش:
فرض کنيد فرد مي خواهد از بنزين سهميه اي خود کسب درآمد کند. اگر متصدي پمپ بنزين براي فروش هر ليتر 100 تومان طلب کند، سود(درآمد منهاي هزينه) فرد از فروش 500 ليتر بنزين برابر با 250هزار تومان خواهد بود (500 ليتر ضرب در قيمت 900 تومان براي فروش بنزين سهميه اي منهاي 500 ليتر ضرب درقيمت 400 تومان بنزين سهميه اي). اما در صورتي که صبر کند و 1000 ليتر بنزين 700 توماني دريافت کند و از محل فروش آن کسب سود کند، 200هزارتومان دست وي را خواهد گرفت. لذا فرد ترجيح مي دهد که بنزين 400 توماني خود را بفروشد تا بازار سياه شکل بگيرد.

وزارت نفت براي جلوگيري از شکل گيري بازار سياه، به اشتباه فرض کرده است مردم بنزين را براي مصرف نگهداري مي کنند. غافل از اينکه آن چيزي که بازار سياه را شکل مي دهد، انگيزه دوم(کسب سود) است. لذا اين وزارتخانه اگر قصد جلوگيري از شکل گيري اين بازار را داشت، مي بايست به جاي سهميه 2 برابري ، سهميه اي 2.5 برابري براي بنزين 700 توماني در نظر مي گرفت تا جلوي انگيزه شکل گيري بازار سياه گرفته شود.

بنزین درآمد نفت وزارت نفت وزارتخانه بازار سیاه تومانی لیتر سهمیه