دلایل سقوط آزاد بهای نفت و دست‌های پشت پرده غرب

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- هفته‌ای که گذشت، دور تازه سقوط آزاد قیمت نفت بود. بر همین پایه بود که میان اعضای اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) بر سر چگونگی برخورد با روند نزولی قیمت‌ها در بازار جهانی اختلاف به وجود آمد. در این میان برخی شنیده‌ها خبر از پشت پرده‌هایی می‌دهد که آمریکا و عربستان با یکدیگر چیده و زمینه افت قیمت را فراهم آورده‌اند.

خوش‌خدمتی عربستان و ارزانی بنزین آمریکایی‌ها
شنیده شده که عربستانی‌ها به کشورهای همراه خود درخواست داده‌اند تا قیمت نفت را برای زیر فشار قرار دادن ایران و روسیه (در قالب تحریم‌های غرب) تا حد٥٠ دلار پایین بیاورند. حال اضافه عرضه عرب‌ها از یک سو و افت تقاضای اروپایی‌ها (به دلیل بحران اقتصادی) از سوی دیگر باعث شده تا قیمت‌ها روند نزولی بیابد و کاهش بهای نفت قیمت بنزین را در آمریکایی کاهش دهد که خود یک پای این بحران است و نفعش در جیب اوست. روز دوشنبه هفته گذشته متوسط قیمت بنزین معمولی در آمریکا ٣,٢٠ دلار بود که ٩ سنت کمتر از یک هفته قبل و ١٤ سنت کمتر از قیمت‌ سال گذشته است.

جنگ قیمتی با موج اوپک
«تیم کلوزا» تحلیلگر ارشد وب‌سایت GasBuddy.com درباره افت قیمت نفت می‌گوید: این یک کاهش ساده و فصلی نیست، بلکه نشان‌دهنده موجی در اوپک است و به ما می‌گوید در شش ماه آینده باید منتظر جنگ قیمت‌ها باشیم. او پیش‌بینی می‌کند که متوسط قیمت بنزین در آمریکا به ازای هر گالن به ٢,٩٥ تا ٣.١٠ دلار خواهد رسید. این درحالی است که طی هفته‌های اخیر چند عضو سازمان اوپک شامل عربستان‌سعودی، کویت، عراق، ایران و امارات متحده عربی قیمت فروش نفت خود برای مشتریان اروپایی و آسیایی را کاسته‌اند، زیرا رقابت برای دستیابی به سهم بیشتر جهانی شدیدتر شده است.

دفاع زیر پوستی غربی‌ها از عربستان
حال در این وضع موضع عربستانی‌ها جالب و شنیدنی است. درحالی‌که شاهزاده ثروتمند عربستان طی هفته گذشته وزیر نفت این کشور را متهم به دروغگویی با سعودی‌ها کرد، مشخص شد که حتی در داخل این کشور هم با این رویه مخالفانی وجود دارد. از این رو در رسانه‌های همسو با آمریکا مطالبی در دفاع از عربستان منتشر شد که فحوای آن، به این اشاره داشت که عربستان برای مقابله با نفت شیل آمریکا این اقدام را کرده است! نیویورک‌تایمز و رویترز در گزارش‌های جداگانه به بخش دیگری از این ماجرا اشاره کرده‌اند تا اذهان را منحرف کنند. براساس این روایت، درحالی‌که ونزوئلا، ایران و چند کشور دیگر اوپک خواهان یک جلسه اضطراری شده‌اند تا با کاهش قیمت برخورد کنند، این رسانه‌ها گزارش دادند که همزمان مقامات ایرانی نیز تولید نفت را کاستند. «مایکل سی لینچ» رئیس مرکز استراتژیک انرژی و اقتصادی و یکی از مشاوران اوپک می‌گوید: اگر بهای نفت در همین حدود تثبیت شود، احتمال دارد عربستان‌سعودی تا جلسه ماه نوامبر صبر کند زیرا در آن زمان میزان تولید نفت اوپک برای سه‌ماهه نخست ٢٠١٥ کاسته می‌شود.

آمریکای مصون و عربستان مظلوم!
گزارش رسانه‌های غربی سوی دیگر ماجرا را می‌بیند و پروژه مظلوم‌نمایی عربستان را کلید می‌زند؛ آن‌جا که نیویورک‌تایمز به نقل از تحلیلگران نفت می‌نویسد: شرکت‌هایی که به شکوفایی اکتشاف نفت در داکوتای شمالی و تگزاس آمریکا کمک کردند، درحال حاضر از تبعات منفی کاهش بهای محصولاتشان درامانند. آنها با تولید نفت بشکه‌ای ٦٠ دلار (نفت شیل یا همان تولید از سنگ‌های نفتی) موفق به کاهش میزان سرمایه‌گذاری شدند زیرا این قیمت ٢٠ دلار کمتر از سطح فعلی است. تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا به رقم بی‌سابقه‌ای نزدیک می‌شود و برخی مدیران ارشد نفتی درباره تصمیمات سرمایه‌گذاری در سال آتی ابراز نگرانی کرده‌اند. بهای نفت خام جهانی با ١,٥‌درصد کاهش به ٨٨.٨٩ دلار رسید و بسیاری از کارشناسان معتقدند عربستان‌سعودی احتمالا درحال بررسی دوباره استراتژی خود است.

تغییر استراتژی عربستان
«جف دیتریت» مدیر تحقیقات در شرکت «سیمونز‌اند کمپانی» (یک بانک سرمایه‌گذاری مستقل) می‌گوید: اظهارنظرهای سعودی‌ها نشان می‌دهد که این کشور استراتژی خود برای نگه داشتن بهای نفت روی صد دلار را تغییر داده تا روی سهم خود از بازار بیشتر تمرکز کند. این روایت غربی‌ها یعنی آن‌که در آینده نزدیک هیچ سطح مشخصی برای بهای نفت تعیین نخواهد شد و عربستان با این کار به هدف دیگر خود می‌رسد که همانا کندی رشد تولید نفت شیل در آمریکاست. این فرضیه‌سازی به نفع عربستان برای موجه‌سازی اقدام کنونی این کشور صورت گرفته و در کنارش از قدرت آمریکا یاد می‌شود و به مخاطب القا می‌شود که تولید داخلی آمریکا اکنون به ٨,٧‌میلیون بشکه در روز رسیده که یک‌میلیون بشکه بیشتر از میزان تولید‌ سال قبل و بیشترین میزان در ٢٥‌سال اخیر است و این یعنی عرب‌ها اقدام درستی داشته‌اند.

حال آن‌که بازار جهان روزانه ٩٠‌میلیون بشکه نفت مصرف می‌کند و اکنون تنها یک‌میلیون بشکه نفت مازاد دارد. از سویی هم تروریست‌های داعش به سرزمین‌های نفت‌خیز جنوب این کشور نزدیک می‌شوند و شورش‌های شبه‌نظامی لیبی وجود دارد که این وضع را تغییر خواهد داد و هیچ‌کدام از این فرضیه‌سازی‌ها درست نخواهد بود زیرا اوپک در گزارش ماهانه خود به تازگی ذکر کرد که اعضا باید روزانه ٤٠٠‌هزار بشکه بیشتر تولید کنند.

در گزارش رسانه‌های غرب هم بر این موضوع تأکید شده که مصرف نفت در کشورهای صنعتی روزانه ٢٠٠‌هزار بشکه کاسته شده و دولت آمریکا نیز پیش‌بینی می‌کند مصرف نفت که در ٢٠١٣ حدود ٥٠٠هزار بشکه افزوده شده بود، در سال‌جاری ٤٠٠‌هزار بشکه کاهش یابد.

کابوس عربستان بار دیگر تکرار می‌شود
حال در این میان نقش عربستان‌سعودی به‌عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان پررنگ‌تر جلوه می‌کند و اگر با این اعداد و ارقام پشت پرده‌ای با آمریکا چیده شود، بحث اندکی متفاوت خواهد شد. در این خصوص رویترز با توجیه رفتار عربستان می‌نویسد: سعودی‌ها هنوز هم کابوس خود درباره تلاش بی‌فرجام در منع سقوط شدید قیمت نفت در دهه ٨٠ میلادی را فراموش نکرده‌اند و به نظر می‌رسد این‌بار تصمیم گرفته این اشتباه را تکرار نکند و همزمان مقامات سعودی و تحلیلگران کارآزموده آن را نقطه عطفی در فرآیند تغییر استراتژی نفت این کشور می‌دانند.

آخرین کاهش ٢٥‌درصدی قیمت نفت به زیر بشکه‌ای ٩٠ دلار در مقایسه با رکود دهه ٨٠ میلادی بسیار کم به نظر می‌رسد. در آن زمان رکود، قیمت نفت را از بشکه‌ای ٣٥ به ١٠ دلار رساند. سه دهه قبل افزایش بهای نفت در ‌سال ١٩٧٣ و انقلاب اسلامی ایران در ١٩٧٩ بهای نفت را به شدت کاست و همزمان اکتشاف نفت در دریای شمال نیز دردسرساز شد. درحالی‌که بازارهای جهان مملو از نفت شده بود، عربستان‌سعودی استراتژی دفاع از قیمت را انتخاب کرد. این کشور تولید نفت خود را از ١٠‌میلیون بشکه در روز در ١٩٨٠ به کمتر از ٢,٥‌میلیون بشکه طی سال‌های ٨٦-١٩٨٥ رساند.

فرصت ایران برای محوریت در اوپک
حال با این رویه عربستان و غرب باید منتظر رفتار ایران و کشورهای دیگر اوپک باشیم و ببینیم در ادامه داستان چه تدبیری در پیش خواهد بود زیرا در گذشته نه چندان دور، ایران محور ثقل کشورهای اوپک در بازار جهانی بوده و اثرگذاری ایران باعث شده بود تا نفت با قیمت تک‌رقمی خداحافظی کند و دورقمی شود. حال باید دید سبد نفتی اوپک متشکل از نفت صحرای الجزایر، نفت گیراسول آنگولا، نفت اورینت اکوادور، نفت سنگین ایران، نفت سبک بصره عراق، نفت صادراتی کویت، سیدر لیبی، بونی لایت نیجریه، نفت مارین قطر، نفت سبک عربستان، نفت موربان امارات و مِرِی ونزوئلا چه سرنوشتی با تدبیر دولت ایران پیش خواهد گرفت؛ آن‌جا که ایران با قیمت نفت ١٠٠دلاری بودجه‌اش را بسته اما حالا با کسری بودجه‌ای مشهود مواجه است و باید با همکاری دیگر کشورها کاری صورت دهد.