پايگاه خبري تحليلي «پارس»- بالا گرفتن بحران تروریستی داعش در عراق، اندک‌اندک تاثیر‌هایش را بر اقتصاد منطقه روشن‌تر نشان می‌دهد و آن‌طور که انتظار می‌رود، کاهش امنیت کشور عراق تحولات اقتصادی را هم به بیراهه هدایت کرده است.

تأثیر این کشور بر اقتصاد ترکیه و کشورهای همسایه (چون ایران) بر هیچ کارشناسی پوشیده نیست اما تشدید بحران این کشور می‌تواند تبعات بدتر اقتصادی را در پی داشته باشد. 

به تازگی از تحولات این منطقه خبر می‌رسد که گروه تروریستی داعش به صدور نفت اقدام کرده و خود این موضوع آغازگر تحولات اقتصادی منطقه خواهد شد. انتشار خبر صادرات نخستین محموله نفتی توسط این گروه تروریستی از ناحیه «عجیل» نشان داد که خطر تسلط «داعشی»‌ها بر میدان‌های نفتی عراق که شاهرگ حیاتی اقتصاد آن کشور محسوب می‌شوند هر روز درحال افزایش است. 

نشان این مدعی هم این بود که پس از انتشار اخبار ضد و نقیض درباره اشغال پالایشگاه «بیجی» (بزرگترین پالایشگاه نفتی عراق) توسط تروریست‌های وابسته به داعش، نگرانی بازارهای بین‌المللی نفتی از تأثیر این موضوع بر قیمت جهانی نفت را افزایش داد. 

فروش نفت به یک‌چهارم قیمت واقعی 
در خصوص روش نفت‌فروشی داعش که مبادلات اقتصادی منطقه را بر هم زده است، «میدل ایست مانیتور» گزارش داد که نفت‌فروشی این گروه زیر قیمت بازار جهانی بوده و کسانی از این گروه خرید کرده‌اند که از طریق راه‌های تحت کنترل این گروه نفت را به پالایشگاه‌های اقلیم کردستان رسانده‌اند. 

رسانه‌های کردستان عراق هم در این زمینه اعلام کردند که تروریست‌ها نفت را با کامیون‌های نفتکش به شهر طوز خرماطو در ۱۷۵ کیلومتری شمال بغداد می‌رسانند تا به قیمت ۲۵ دلار در هر بشکه (یک‌چهارم قیمت واقعی ) به تاجران کرد بفروشند. 

روزنامه دیلی‌تلگراف پیشتر گزارش داد که گروه داعش از فروش نفت میادین نفتی جنوب موصل و قاچاق آن به ترکیه روزانه یک‌میلیون دلار درآمد دارد. 

این روزنامه افزود: واسطه‌های مستقر در کردستان عراق سود هنگفتی را از فروش نفت به خارج از کشور به دست می‌آورند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، شوآن زلال، یک تحلیلگر صنعت نفت عراق گفت: داعش از مناطق تحت کنترل خود برای غارت نفت عراق استفاده می‌کند. 

تجارت تازه بومیان مرز ایران و عراق
گروه تروریستی داعش ماه گذشته شهر موصل را تصرف کرد و خط لوله نفت کرکوک – جیحان (بزرگترین خط لوله نفت عراق) و همچنین پالایشگاه نفت بیجی را تحت کنترل خود درآورد و به نوعی بر حوزه انرژی این کشور تأثیر گذاشته است. 

هم‌اکنون در این کشور کمبود شدید سوخت برای خودرو‌ها و تعطیلی مجتمع‌های پالایشگاهی و پتروشیمی نیز بر تولید و نیازهای مردم تأثیرگذار شده و مردم عراق را برای تأمین نیازها به سمت کشورهای منطقه هدایت کرده است. 

در تازه‌ترین گزارش، خبر از رونق قاچاق بنزین ایران به عراق داده شده است و به نظر می‌رسد کمبود نظارت مسئولان ایرانی در کنترل مرزها، پدیده قاچاق سوخت به این کشور را بیش از گذشته تشدید کرده است. این درحالی است که تا پیش از این بحران پدیده قاچاق سوخت از کردستان عراق به ایران باعث اعتراض مسئولان این اقلیم شده بود. اما روزنامه ترک‌زبان دیلی‌صباح، روز گذشته در این خصوص نوشت: توقف فعالیت بزرگترین پالایشگاه عراق توسط تروریست‌های داعش موجب شده است که بومیان منطقه برای تأمین بنزین موردنیاز در شمال عراق، به قاچاق روی بیاورند.
 
بیاره؛ مرکز قاچاق سوخت ایران 
براساس گزارش رسانه‌های منطقه، اکنون شهر بیاره (در استان حلبچه) مرکز فروش بنزین قاچاق از ایران تبدیل شده است. تروریست‌ها تمام مسیرهای منتهی به پالایشگاه بیجی را مسدود کرده‌اند و موجب کمبود سوخت در منطقه شده‌اند و این به نفع قاچاقچیان نفت ایرانی و کرد تمام شده است. 

گفتنی است بررسی روند قاچاق هم نشان می‌دهد که هرکدام از ۲۰۰ قاچاقچی که بنزین را به خاک عراق قاچاق می‌کنند، از ۴۵۰ قاطر استفاده می‌کنند و روزانه حداقل ۱۰۰ دلار از محل این کار درآمد دارند. این بدان معنی است که در این منطقه قاچاقچیانی که قبلا مشروبات الکلی و لوازم الکترونیکی بین دو کشور قاچاق می‌کردند، به قاچاق بنزین روی آورده‌اند که بسیار پرسودتر است. 

سود ۱۸۰۰ تومانی هر لیتر از ایران تا عراق 
بر این اساس قاچاقچی‌ها هر شب ۳ نوبت بنزین ایران را به کردستان عراق قاچاق می‌کنند و توسط هر قاطر که قادر به حمل ۱۱۴ لیتر بنزین است حمل انبوهی بنزین را ساماندهی می‌کنند. بنزین به شهر بیاره می‌رسد و از آن‌جا به تانکرهای نفت دلالان انتقال می‌یابد و از آن‌جا به سایر نقاط عراق منتقل می‌شود. بنزینی که در ایران به قیمت ۴۵سنت (حدود ۱۴۰۰ تومان با دلار ۳۱۰۰ تومانی) خریده می‌شود، در منطقه کردستان به قیمت ۶۴ سنت (۱۹۰۰ تومان) به دلالان فروخته می‌شود. دلالان هم سوخت خریداری‌شده از قاچاقچیان را به قیمت ۹۰ سنت (۲۸۰۰تومان) در بازار عرضه می‌کنند. بدین‌ترتیب هر لیتر بنزین ‌هزارتومانی ایران تا عراق ۱۸۰۰ تومان در هر لیتر سود به قاچاقچی‌ها می‌رساند. تخمین لیتراژ قاچاق‌شده هم با همین اطلاعات محدود رسانه‌ها، گویای این حقیقت است که هزاران لیتر بنزین ایران توسط قاطرها با ظرفیت ۱۱۰ لیتر، به عراق می‌رسند. 

درخصوص حجم قاچاق هم اگر ۴۵۰ قاطر با ظرفیت ۱۱۰ لیتر را در نظر داشته باشیم حدود ۵۰‌هزار لیتر روزانه قاچاق بنزین ایرانی درحال وقوع است؛ چراکه گالیپ سلیم مصطفی، از دلال‌های بنزین عراق در این منطقه به روزنامه ترکیه‌ای ديلی‌صباح گفته است: ایران و کردستان عراق، از قاچاق بنزین اطلاع دارند؛ طی چند هفته اخیر به دلیل کمبود سوخت در عراق، آنها حسابی مشغول بوده‌اند. وی می‌افزاید: «ما هر شب ۴۰ تا ۶۰‌هزار لیتر بنزین قاچاق تحویل می‌گیریم. این کار شب هنگام آغاز می‌شود و تا صبح ادامه می‌یابد.» 

یک مرد جوان ایرانی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «۲۰۰ قاچاقچی هستند که از این کار پول درمی‌آورند.» وی افزود: آنها به دلیل بیکاری هر شب قاچاق می‌کنند. «من لیسانس دارم، اما نمی‌توانم کاری پیدا کنم. چون شهر ما در نزدیکی مرز قرار دارد، من به قاچاق سوخت روی آورده‌ام. 

برخي قاچاقچيان ايراني به اين روزنامه گفته‌اند: برخی مواقع پلیس مرزی قاطرها را می‌گیرند و بنزین‌ها را می‌سوزانند. نوقسا نایت،  فرماندار شهر بیاره گفت: «پس از بروز بحران سوخت در منطقه کردستان، این منطقه مرزی به جایی برای امرار معاش مردم تبدیل شده است. مهم‌ترین محل تأمین درآمد مردم منطقه قاچاق است.»

وی افزود: «قبلا شروبات الکلی و لوازم الکترونیکی قاچاق می‌شد. اما اکنون قاچاقچیان به بنزین روی آورده‌اند که پرسودتر است.» فرماندار بیاره با اشاره به مجاز بودن قاچاق بنزین از نظر دولت کردستان عراق گفت: «ما از بنزین قاچاقی نمونه‌گیری و کیفیت آن را ارزیابی می‌کنیم. اگر نتیجه خوب بود، اجازه فروش آن را صادر می‌کنیم. اما اگر کیفیت بنزین قاچاقی خوب نبود، به قاچاقچیان هشدار می‌دهیم که آن را نابود کنند.»

اختلال توافق‌های مهم 
اما سوی دیگر ماجرای داعش در اقتصاد منطقه به ایران هم مربوط می‌شود و برخی تبادلات منطقه‌ای میان دو کشور هم‌اکنون دچار ابهام و مشکل شده است. از اخلال در رفت و آمد مردم میان دو کشور و سفر زائران به خاک عراق گرفته تا بحث قاچاق سوخت ایران به عراق. اما موضوع مهم‌تر تبالات اقتصادی و تفاهم‌های منطقه‌ای میان دو کشور است که ممکن است با شرایط کنونی تعلیق یا تعویق داشته باشد. در همین حوزه، علی ماجدی معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت درباره تأثیر بحران امنیتی عراق و فعالیت‌های گروه تروریستی داعش در تبادلات انرژی دو کشور ایران و عراق، خبر از احتمال صادرات گاز به عراق داد و گفت: انتظار داریم که در صورت حل معضل داعش، از اوایل فروردین ‌سال ۱۳۹۴ صادرات گاز به عراق آغاز شود. 

او با بیان این‌که ایران دو قرارداد صادرات گاز به عراق از دو مسیر بصره و بغداد امضا کرده است، تأکید داشت که قرارداد مربوط به صدور گاز به بغداد از اوایل‌ سال آینده اجرایی خواهد شد.

ایران ایران و عراق بنزین خاک دلار رسانه صنعت نفت کارشناسی کردستان عراق معاون