دستکاری در بازار جهانی طلا؟

به گزارش پارس به نقل از دنیای اقتصاد -برخی تحلیلگران پیش بینی می کردند ارزش اونس طلا تا سطح هزار دلار نیز سقوط کند و برخی بدبینانه از نزول به کانال قیمتی پایین تر خبر دادند. اما این روزها، ریسک بازارها به خصوص بازارهای نوظهور و افزایش تقاضای طلا، در کنار آمارهای ناامید کننده آمریکا از ابتدای سال ۲۰۱۴ همه به افزایش قیمت این فلز گرانبها دلالت دارند که این اتفاق نیز در واقعیت افتاده است. در کنار تحلیل های اقتصادی درخصوص این نوسانات یک رویکرد وجود دارد که بیش از دیگران خودنمایی می کند و معتقداست دست های پنهان بازی قیمتی طلا را رقم می زنند. در این رویکرد برخی نهادهای و شرکت های سرمایه گذاری متهم اصلی به حساب می آیند.   آیا تبانی در بازار باعث سقوط و صعود قیمت این فلز گرانبها شد یا اینکه تحولات قیمتی معطوف به شرایط دیگر بازار است. ؟

رفتار بازار طلا در یک سال گذشته شوک آورتر از آن بوده است که خیلی ها بتوانند باور کنند کالایی که روزی نگاهش به ۲۰۰۰ دلار در هر اونس بود، در وضعیتی قرار بگیرد که بسیاری از موسسات مالی، آینده آن را در سال ۲۰۱۴ در مرز ۱۰۰۰ دلار در هر اونس پیش بینی کنند.

از همان ابتدا خیلی ها به دست های پنهان در بازار طلا برای بازی با قیمت مشکوک بودند و این سقوط شدید را ساخته و پرداخته شرکت های سرمایه گذاری و موسسات مالی می دانستند. به همین دلیل بعد از هر افت قیمت طلا، عده زیادی اعتقاد داشتند که قیمت طلا دیگر به کف رسیده و از آنجا به بعد به سطوح بالاتر باز خواهدگشت، چون اصلا اعتقاد نداشتند که قیمت طلا باید کاهش یابد. مردم عادی در این برداشت که به زودی قیمت طلا دوباره بالا خواهد رفت، تنها نبودند و حتی می توان بانک مرکزی چند کشور از جمله تایلند و چند سرمایه گذار بزرگ را نیز به این گروه اضافه کرد که در میانه سقوط های طلا اعلام می کردند که این بهترین زمان برای خرید طلا است به این امید که به زودی بازار طلا باز خواهدگشت.

آمار خرید فیزیکی و تقاضای کشورهایی همچون چین و هند در فصل اول و دوم سال ۲۰۱۳ نیز نشان داد که بسیاری از خریداران آن قیمت های کاهش یافته اولیه را برای خرید طلا مناسب دیده بودند، اما طلا چند بار دیگر نیز کاهش های شدید را تجربه کرد و با شکستن سطوح مقاومت بسیاری، خیلی ها را از بازگشت سریع قیمت مایوس کرد، اما در بحبوحه احتمالات برای افت بیشتر قیمت به خصوص با کاهش بیشتر سیاست های انبساطی در آمریکا، حالا در یک ماه گذشته دوباره قیمت طلا رشد کرده و به کانال ۱۳۰۰ دلار در هر اونس وارد شده است. پس حالا سوال اصلی آن است که آیا واقعا افت و خیزهای طلا بر اساس دلایل واقعی و بنیادی است، یا بازار طلا توسط عده ای دستکاری می شود؟ اول از همه باید اشاره شود که دستکاری و تبانی بر سر قیمت در بازارها در اقتصادهای پیشرفته اصلا اتفاق عجیبی نیست.

در همین روزها یکی از بزرگ ترین برنامه های بازرسی بانک ها هم در آمریکا و هم در انگلیس علیه بانک هایی در جریان است که متهم هستند در تعیین نرخ بهره لایبور (LIBOR) و همین طور نرخ ارزها تبانی می کرده اند و بانک های بزرگی نیز محکوم به پرداخت صدها میلیون دلار جریمه شده اند. در ضمن این بازارهای دستکاری شده، تریلیون ها دلار را تحت مدیریت دارند که به مراتب از بازار طلا، پرعمق تر و حساس ترند. به همین دلیل شک به دستکاری در بازار طلا نیز بی دلیل نیست. علاوه بر این، واقعا دلیل عمده سقوط هم خروج شدید شرکت های سرمایه گذاری بود. یک اسم نیز قبل از سقوط های شدید قیمت طلا به خوبی درخشید و آن کسی نبود، جز سفته باز جنجالی؛ یعنی سوروس. سوروس جزو اولین اسامی بود که در ابتدای سال ۲۰۱۳ خروج ناگهانی او از بازار طلا بحث برانگیز شد؛ درحالی که فقط چند ماه قبل از آن، خبر سرمایه گذاری کلان او در بازار طلا منتشر شده بود. سوروس به تنهایی در بسیاری از موضوعات جنجالی از جمله خروج بریتانیا از واحد پولی یورو در سال ۱۹۹۲ تا بحران مالی شرق آسیا در دهه نود جای پایی دارد و بسیاری نیز ممکن است خروج او را با سقوط بازار طلا را در سال ۲۰۱۳ مرتبط بدانند.

نوک پیکان دستکاری بازار طلا حتی می تواند به سمت بانک مرکزی آمریکا یا فدرال رزرو نیز باشد. در حقیقت با از بین رفتن رابطه تبدیل ثابت طلا و دلار در سیستم برتون- وودز، طلا و دلار در یک رقابت قرار گرفته اند. البته ارزها و دارایی های دیگری به خصوص یورو نیز وارد این بازی شده است. این رقابت به این شکل است که سرمایه ها با فرار از یکی به دیگری پناه می برند و دلار به دلیل جایگاه ویژه خود به عنوان ارز عمده مبادلات دنیا، همیشه در این رقابت سعی داشته است که قدرت و جایگاه خود را به عنوان ارز ذخیره حفظ کند؛ اما طی سال های اخیر به خصوص بعد از بحران مالی، جایگاه دلار به عنوان ارز ذخیره به شدت آسیب دیده است. این روزها، اما در پی مشکلات یورو؛ یعنی مهم ترین ارز رقیب دلار آمریکا، طلا تنها رقیب عمده دلار می توانست باشد که آن نیز به شدت در سال ۲۰۱۳ سقوط کرده است و برای سرمایه گذاران راهی جز مراجعه دوباره به دلار باقی نگذاشته است.

پس می توان این را استدلال کرد که فدرال رزرو با دستکاری بازار طلا، سعی در بازگرداندن وجهه دوباره دلار به عنوان ارز ذخیره دنیا را داشته است. حال پس سوال اساسی آن است که آیا می توان ادعا کرد که شرایط امروز طلا محصول دستکاری موسسات مالی و فدرال رزرو است و اگر دستکاری آنها نبود بازار طلا آینده دیگری داشت؟ قبل از ورود به بحث لازم است اشاره شود که بازار طلا مثل هر بازار دیگری برای خود یک سری عوامل بنیادی دارد و آن عوامل بنیادی روند اصلی قیمت را تعیین می کنند که قیمت باید کاهش یا افزایش یابد یا در همین محدوده فعلی باقی بماند. در مورد طلا باید گفت که با اتفاقاتی که در سال ۲۰۱۳ افتاد و به خصوص با بهبود چشمگیر آمار بیکاری که در نهایت منجر به شروع کاهش سیاست های انبساطی بوده است، روند قیمت طلا مسلما کاهشی باید باشد، اما مسلما سرمایه گذاران منتظر اتفاقات نمی مانند و از قبل بر اساس انتظارات و پیش بینی های خود حرکت می کنند و اینکه سوروس زودتر از بقیه از بازار طلا بیرون می آید، شاید به دلیل تحلیل درست او از اتفاقات آتی یا حتی خوش شانسی او بوده است که در عمل نیز ثابت شد در مورد بازار طلا او واقعا فرد با تجربه یا خیلی خوش شانسی بوده است.

ولی اینکه طلا چقدر باید پایین می آمد جای بحث است. طلا کالای پیچیده ای برای قیمت گذاری است و بخش مهم قیمت آن در عرضه و تقاضا تعیین می شود و هر گونه دستکاری یا عکس العمل بیش از اندازه (overreaction) در این زمان امکان پذیر است، اما عمر آن کوتاه خواهد بود؛ زیرا بازار بعد از مدت کوتاهی با توجه به همان دلایل اصلی خود را اصلاح خواهد کرد. عدم هماهنگی قیمت طلا و همین دلایل بنیادی می توانست دلیلی بر ادعای دستکاری در بازار طلا باشد؛ به این ترتیب که شرکت های سرمایه گذاری بازار طلا را ترک می کردند و قیمت طلا به دنبال آن به شدت کاهش می یافت، ولی با وجود این، شاخص های اقتصادی آمریکا بهبود نداشتند و برنامه های انبساطی فدرال رزرو نیز کاهش نمی یافت، ولی دقیقا در واقعیت آنچه رخ داد برعکس این و در جهت کاهش قیمت طلا بود.

دلیل دیگری که نشان می دهد احتمال دستکاری قیمت طلا برای سقوط آن وجود ندارد هماهنگی بازارهای دیگر با این حرکت کاهشی شدید قیمت طلا است. مثلا بازار اوراق قرضه نیز که معمولا بیانگر انتظارات نرخ بهره است، با سقوط مواجه شد که مهر تایید دیگری بر منطقی بودن سقوط بازار طلا بود. بازار سهام آمریکا در سال ۲۰۱۳ نیز توانست رکوردهای تاریخی ثبت کند و علاوه بر این شاخص دلار آمریکا نیز تقویت شد. همه این رفتارها با کاهش قیمت طلا هماهنگ هستند. در حالی می شد ادعا کرد بازار طلا در حال حرکت غیرمعمول و دستکاری شده است که طلا استثنایی در میان این بازارها بود. در مورد خاص سوروس هم باید اشاره شود که درست است که سوروس شخصیت جنجالی در اتفاقات مختلف است، اما گذر زمان نشان داده است که او نه ایجاد کننده این اتفاقات که تسهیل کننده و تسریع کننده اتفاقات بوده است.

مثلا در مورد خاص پوند انگلیس بعدها ثابت شد که خود بانک مرکزی انگلیس تقریبا به این نتیجه رسیده بوده که باید از واحد پولی یورو خارج شود و ورود سوروس برای فروش وسیع پوند، فرصت طلبی او را نشان می داد و باعث شد تا این اتفاق زودتر بیفتد یا در بحران ارزی شرق آسیا، بعدها نشان داده شد که بخش عمده آن بحران نیز بر اثر سوءمدیریت بوده است وگرنه مثلا هنگ کنگ و دلار این کشور به دلیل مدیریت درست، توانست از این بحران عبور کند. خروج زودهنگام سوروس از بازار طلا نیز می تواند بیانگر همین توانایی او در پیش بینی رخدادهای اقتصادی قبل از دیگران باشد که این بار نیز در مورد طلا درست بوده است؛ البته موارد دیگری که او در پیش بینی خطا کرده است نیز بسیار وجود دارد. جالب است اتفاقی که برای طلا افتاد با یکی از مدل های محبوب او یعنی با مدل رونق- ورشکستگی (Boom- bust) همخوانی دارد.

در مدل رونق- ورشکستگی قیمت دارایی بر اساس اتفاقات بنیادی شروع به رشد می کند، اما بعد از مدتی این رشد زیاده از حد حبابی می شود و بازیگران بازار منتظر جرقه ای برای خروج از بازار هستند. بعد از آن جرقه، به یکباره روند بازار معکوس شده و روند اصلاحی شدیدی در آن ایجاد می شود. به این طریق چند سال رونق با یک دوره کوتاه سقوط همراه می شود. او در کتب متعدد مثال های زیادی از این رفتار در بازارها را نشان داده است که حالا بازار طلا در سال ۲۰۱۳، نمونه دیگری از همین مدل است. ۱۲ سال صعود مداوم قیمت طلا با یکسال سقوط وحشتناک در سال ۲۰۱۳، خاتمه یافت و جرقه این سقوط هم بحران بدهی های قبرس بود. پس حتی از قبل می شد تا حدودی پیش بینی کرد که اگر قرار است که قیمت طلا کاهش یابد، آن کاهش احتمالا شدید خواهد بود.

سوال بعدی آن است که علاوه بر موسسات مالی آیا خود فدرال رزرو نیز در حال دستکاری بازار طلا برای خرید اعتبار برای دلار است؟ دوباره این سوال را باید مانند مورد قبلی پاسخ گفت. در حقیقت فدرال رزرو تا به الان در مورد سیاست های انبساطی خود و رابطه آن با آمار بیکاری خلف وعده نکرده است و آنچه رخ داده تا حدود زیادی در جهت وعده های پیشین این بانک بوده است. آمار بیکاری کاهش یافت و این بانک نیز میزان خرید اوراق قرضه را کاهش داد و همین عمده دلیل کاهش قیمت طلا بوده است.

اگر فدرال رزرو به طور خاص می خواست بازاری را دستکاری کند، آن موقع باید دقیقا رفتاری برخلاف وعده هایش انجام می داد؛ مثلا بازار کار بهبود نمی یافت؛ اما این بانک سیاست های انبساطی خود را محدود می کرد و سبب سقوط بازار طلا می شد. علاوه بر این اگر فدرال رزرو به طور خاص فقط می خواست بازار طلا را تحت تاثیر قرار بدهد و دستکاری کند، آنگاه به طور ناخودآگاه بازارهای دیگری را نیز که به مراتب از بازار طلا حجم آنها بزرگ تر و نقش آنها در اقتصاد مهم تر است، به خصوص بازار اوراق قرضه را دستکاری کرده است. تبعات افزایش یا کاهش قیمت طلا در برابر تبعات شدید اقتصادی افزایش نرخ بازدهی اوراق قرضه قابل صرف نظر است. بعید است که فدرال رزرو فقط برای دستکاری بازار طلا و خرید اعتبار برای دلار، اینچنین ضربه محکمی به اقتصاد خود وارد کرده باشد، البته مسلما سیاست کلی فدرال رزرو، افزایش قدرت دلار و ارتقا و حفظ جایگاه دلار به عنوان ارز ذخیره هست، اما نه به هر قیمتی یا به این شکل که در دستکاری در بازار طلا فقط خود را نشان بدهد.

در نهایت، به رغم رد کردن دستکاری در کلیت سقوط قیمت طلا، قصد این نیست که دست بازیگران بازار طلا از دستکاری به طور کلی در این بازار، تطهیر شود. آنچه مهم است آن است که اگر از قبل از سال ۲۰۱۳ می دانستیم که چه اتفاقاتی در این سال خواهد افتاد، آن موقع قیمت طلا بی شک کاهشی و همراه با سقوط می شد، مشابه همین اتفاقی که افتاد و به همین دلیل رفتار کلی طلا منطقی بوده است، حتی روندهای این روزهای طلا برای رشد پس از افت های تاریخی نیز منطقی هستند. این روزها، ریسک بازارها به خصوص بازارهای نوظهور و افزایش تقاضای طلای ناشی از آن در کنار آمارهای ناامید کننده آمریکا از ابتدای سال ۲۰۱۴ همه به افزایش قیمت طلا دلالت دارند که این اتفاق نیز در واقعیت افتاده است. به همین دلایل هم اخیرا بانک یو بی اس (UBS) پیش بینی خود را از قیمت طلا برای سال ۲۰۱۴ افزایش داده است. مطمئنا اگر این افزایش قیمت بی دلیل بود، آنگاه سایه قدرتمند کاهش سیاست های انبساطی و نیز تورم پایین، این افزایش قیمت را سریع اصلاح می کرد. به هر حال اگرچه گاهی اوقات عکس العمل های شدید برای مدت کوتاهی طلا را از قیمت واقعی خود منحرف کند، اما هنوز بازار طلا این روزها منطقی رفتار می کند.

کاهش دامنه نوسانات در بازار داخل

قیمت هر اونس طلا به دلیل تعطیلی آخر هفته بازارهای جهانی، دیروز تغییری ثبت نکرد، با این وجود تصمیماتی که دیروز، در آخرین روز نشست گروه ۲۰ گرفته شد، احتمالا روزهای آتی فلز زرد رنگ را تحت تاثیر قرار خواهد داد. به گزارش « کیتکو نیوز» در دومین روز نشست گروه ۲۰ توافق شد که سیاست های پولی که می تواند تولید ناخالص جهانی را افزایش دهند، تقویت شود. رئیس بانک مرکزی هند نیز اظهار کرد که اقتصادهای نوظهوری که با مشکل خروج سرمایه مواجه شده اند، باید به حال خود رها شوند. این تصمیمات می توانند بازار طلا را در آینده تحت تاثیر قرار دهند. آخرین نظرسنجی کیتکو از رشد طلا در روزهای آتی حکایت دارد. با این وجود اظهارنظر قطعی در خصوص آینده طلا میسر نیست و باید دید واکنش فلز زرد رنگ به تصمیماتی که در نشست گروه ۲۰ گرفته شده اند، چه خواهد بود. قیمت سکه در بازار داخل نیز دیروز همراه با عدم تغییر قیمت اونس تغییر قابل توجهی را متحمل نشد. با این وجود همین تغییرات جزئی افزایشی بوده اند. این امر بنا به شواهد از تمایل بازار به افزایش قیمت سکه حکایت دارد.

سکه فروشان افزایش تقاضایی را که همراه با فرارسیدن سال نو در بازار مشاهده می شود نیز در تمایل قیمت سکه به صعود موثر عنوان می کنند. بازار ارز داخلی نیز، دیروز تغییر قیمت های قابل توجهی را تجربه نکرد. دامنه نوسانات یورو و پوند انگلیس هم که روزهای پیش قدری افزایش یافته بود، دیروز کاهش یافت و به سطح معمولی بازگشت. بازاری ها علت عمده این امر را عدم تغییر نرخ های برابری به دلیل تعطیلی آخر هفته بازارهای جهانی عنوان می کنند.