۵۰ درصد نمک‌های بازار تقلبی است

به گزارش پارس به نقل از تسنیم، گفت وگوی پیش رو گرچه نمکی است اما شور نیست. با دبیر انجمن تولید کنندگان نمک تصفیه ایران درباره تولید و عرضه نمک سالم و با کیفیت به گپ و گفت نشستم. به هرحال ایرانیان بیش از سرانه جهانی نمک می خورند اما برخی از نمک هایی که می خورند، تقلبی است. پاسخ های محمد ابریشم کار می تواند هشداری برای مسوولان، مصرف کنندگان و شهروندان باشد.
نمک هم می گندد

*معروف است می گویند« هرچه بگندد نمکش می زنند وای به روزی که بگندد نمک» آیا نمک هم می گندد؟
بله. برخلاف تصور همگان که فکر می کنند در نمک هیچ موجود زنده ای وجود ندارد اما برخی از باکتری های نمک دوست در آن زندگی می کنند، به عنوان نمونه در دریاچه ارومیه به دلیل بر هم خوردن غلظت آب این نوع باکتری ها فعال شده اند. علاوه بر این در حوزچه های نمکی جنوب کشور هم چنین باکتری هایی پیدا شده اند. متاسفانه این نوع باکتری ها بیماری زا شده اند و باید تلاش کرد به مردم سرایت نکنند.

*چکار باید کرد؟
برای این منظور پس از تصفیه نمک و جداسازی ناخالصی ها و شست وشو و جوشاندن آب نمک، نمک ها را درخشک کن ها تا ۱۴۰ درجه حرارت می دهند طوری که همه آلودگی هایش از بین می رود.

*مصارف نمک چیست؟ آیا عمده مصرف نمک در صنعت غذاست؟
به جز مصرف خوراکی نمک که از آن به عنوان طعم دهنده استفاده می کنیم، مصارف صنعتی و پزشکی این ماده بسیار زیاد است. از نمک در تولید لوله های پی وی سی، مایع ظرفشویی، شامپو، سود سوزآور، رنگ پارچه، دباغی پوست، تولید شیشه و محصولات پزشکی استفاده می شود. درمجموع از ۲۵۰ میلیون تن نمک تولید شده درجهان در سال، ۶۰ درصد به مصارف شیمیایی، ۳۰ درصد صرف صنایع غذایی که در کارخانجات و منازل و در برخی کشورها به خاک کشاورزی افزوده می شود و ۱۰ درصد هم در موارد دیگر مانند جاده ها و دباغی ها به مصرف می رسد. چرا که در برخی کشورها به دلیل طولانی بودن دوره سرما و یخبندان، نمک در تسهیل حمل و نقل بسیار حیاتی است.

ایران می تواند تا ۲۰۰۰ سال نمک دنیا را تامین کند

* در ایران چه میزان نمک تولید می شود؟
میزان تولید سالانه نمک در ایران به حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تن می رسد.

*از چه مناطقی؟
از حوزچه های پتروشیمی در جنوب کشور و همچنین معادن مرکزی.

*آیا برآوردی از میزان منابع نمک در ایران صورت گرفته است؟
بنابر آنچه به عنوان معادن نمک و ذخایر خشکی در کشور شناخته شده به جز دریاها، ایران می تواند تا ۲ هزار سال نمک مصرفی دنیا را تامین کند.

*این ادعای بزرگی است؟
این یک ادعا نیست چراکه تعداد گنبدها و کوه های نمکی کشور و حتی معادنی که چه در کویر و چه در کوه های مرکزی هنوز کشف نشده اند، حکایت از ذخایر فراوانی در این زمینه دارند.

*معادن نمک بیشتر در کدام مناطق ایران قرار دارند؟
هم اکنون بیش از ۵۰ معدن فعال که به طور عمده سنگ نمک هستند، در کشور وجود دارد که معادن سهل الحصول نمک در استان سمنان قرار دارد طوری که اکنون در این استان کوه های نمکی زیادی وجود دارد. علاوه بر این در شهرستان خوی، استان لرستان و یزد و قشم هم معادن نمک در حال بهره برداری است. در بندر ماهشهر هم برای مصارف پتروشیمی، حوزچه های وسیعی ایجاد شده که در سال گذشته از این محل ۹۵۰ هزار تن نمک به دست آمده و پیش بینی می شود تا ۳ سال آینده این رقم به یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن برسد. این نشان می دهد که سهم برداشت نمک از آب از سهم خشکی در حال پیشی گرفتن است. اینکه ایران علاوه بر معادن خشکی به دریاهای آزاد هم راه دارد و با در اختیار داشتن ساحل و آفتاب از پتانسیل بالایی برای استحصال و فرآوری نمک برخوردار است.

*تولید نمک به روش صنعتی از چه زمان در ایران آغاز شد؟
تولید نمک به روش صنعتی از سال ۱۳۵۶ صورت گرفت؛ آن زمان که دولت وقت تصمیم گرفت به صورت پایلوت کارخانه کوچک تصفیه نمک به روش تبلور مجدد را برای مصارف دارویی به ایران بیاورد. این کارخانه از سوییس وارد شد اما کار به نتیجه نرسید تا اینکه در سال های پس از انقلاب آن کارخانه توسط بخش خصوصی خریداری و با هدف تامین نمک طبی برای مصارف پزشکی آغاز به کار کرد.

نعمت زاده تولید نمک صنعتی را کلید زد

*یادتان هست که این مهم در چه دوره ای از فعالیت وزارت صنایع اتفاق افتاد؟
بله. مهندس نعمت زاده، وزیر وقت صنایع در دهه ۶۰، پیگیر این صنعت شد و قصد داشت تولید نمک تصفیه در ایران افزایش پیدا کند اما چون در آن زمان صنف نمک بیشتر به صورت نمک کوبی و در کارگاه های کوچک و غیربهداشتی کار می کردند و از توان مالی و علمی مناسب برخوردار نبودند، از این روش استقبال نشد تا اینکه در دهه ۷۰ وزارتخانه های صنایع سنگین و فلزات وقت در تعامل دوجانبه، زمینه ساز ارتقای صنعت نمک تصفیه در ایران شدند.

*نتیجه چه شد؟
در دهه ۷۰ تعدادی از مدیران بخش خصوصی که در صنایع نزدیک به نمک کار می کردند از سوی این ۲ وزارتخانه دعوت شدند و از اوایل دهه ۸۰ این صنعت به طور رسمی در کشور پاگرفت.

*از همین زمان هم نمک به صورت بسته بندی به بازار عرضه شد؟
در دهه ۷۰، صنعتگران شیلات کشور با شست و شو دادن نمک های دریایی و بالا بردن کیفیت آن، نمک را در بسته های نایلونی عرضه کردند و درست از این زمان عرضه نمک های تصفیه به صورت بسته بندی آغاز شد.

*تولید نمک خوراکی در ایران به چه روشی انجام می شود؟
در حال حاضر حدود ۲۳ کارخانه تولید نمک در کشور فعال هستند که به ۲ روش کار می کنند؛ تعدادی از این کارخانه ها فقط شست وشوی نمک دارند و آن را پس از تصفیه عرضه می کنند که این روش اکنون منسوخ و تعدادی دیگر هم نمک را به صورت کریستاله که به آن تبلور مجدد می گویند، تولید و عرضه می کنند که ظرفیت آنها در حال حاضر ۵۰۰ هزار تن است.

*تفاوت این دو روش در چیست؟
در روش تبلور مجدد پس از تصفیه نمک و جداسازی خالصی از ناخالصی ها، مقداری از ناخالصی ها هستند که در درون کریستال های نمک باقی می مانند که برخی از آنها فلزات سنگین هستند بنابراین نمک ها را در آب حل می کنند و پس از تصفیه دوباره، آب را می جوشانند تا نمک از آن به دست آید. برای تولید یک کیلوگرم نمک میزان ۳.۵ کیلوگرم آب نمک را می جوشانند و در آخر هم نمک ها را در دمای۱۴۰ درجه در خشک کن ها، خشک می کنند. دقت داشته باشید که شوری در نمک وجود دارد اما چنانچه ناخالصی ها به طور کامل گرفته نشود، مزه آن تغییر می کند. به عنوان نمونه در صورت وجود یون کلسیم در نمک، مزه آن گس شده و چنانچه یون منیزیم در آن بالا باشد، نمک تلخ می شود.

*با این توضیح شما پس فقط باید نمک کریستاله خورد؟
حتماً. با پیگیری های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، همه کارخانجات تصفیه نمک باید خط تولید خود را به تولید نمک کریستاله تغییر دهند که در این صورت ظرفیت تولید نمک در مجموع به ۸۵۰ هزار تن می رسد. البته تکنولوژی های جدید استحصال نمک در راه است که قرار است تا ۲ سال آینده وارد کشور شود.

ید چینی هم آمد

*پس موضوع ید چه می شود؟
ید در مرحله پایان فرآوری نمک به آن اضافه می شود. ید دارای مارک های مختلف و وارداتی است. یدهای وارداتی از اروپا با کیفیت تر و گران تر است در حالی که اکنون ید چینی هم در بازار وجود دارد.

*چرا در دوره ای تأکید بر مصرف نمک یددار در کشور شدت گرفت؟
توجه داشته باشید که مصرف ید در بلندمدت روی سلامتی و تقویت ذهن و هوش فرزندان اثرگذار است. به دنبال فرآوری و تولید نمک کریستاله، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم ضوابط تولید نمک را تغییر داد و از همه تولیدکنندگان نمک خواست خطوط تولید خود را به نمک کریستاله تغییر دهند. علاوه بر این از ۲ دهه قبل و پس از گزارش کمیته آی دی سازمان ملل متحد درباره کمبود ید در کشورهای مختلف از جمله ایران، تلاش های زیادی از سوی وزارت بهداشت وقت در این باره صورت گرفت و سبب شد تمام نمک های تولیدی کشور یددار شوند که سبب شد شاخص های ایران را در این بخش ارتقا دهد.

۵۰درصد نمک بازار تقلبی است

*پس مردم با خیال راحت نمک مصرف کنند؟
متاسفانه مهم ترین مشکل و تهدید این صنعت عرضه نمک های تقلبی در بازار است که ۵۰ درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده.

*چطور؟
نمک هم مانند هر کالایی دارای استاندارد است. هم اکنون واحدهایی هستند که نمک های کوره ای را گردگیری و دانه بندی کرده و در بسته بندی های شیک و با جعل برندهای معروف به بازار عرضه می کنند. هیچ یک از مشخصات درج شده روی این بسته بندی ها، صحیح و قانونی نیست و از آنجا که قیمت تمام شده این نمک ها در مقایسه با نمک های استاندارد و صاحب نام و نشان، کمتر است بنابراین مغازه داران برای سود بیشتر آنها را خریداری کرده و در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهند. جالب است بدانید که قیمت این نمک ها از نمک های اصلی بیشتر است تا نفع بیشتری برای خرده فروشان داشته باشد.

*انجمن در این باره اقدامی انجام نداده است؟
خیر. البته سازمان ملی استاندارد سیستمی دارد که کار خود را انجام می دهد اما در این باره تا شاکی خصوصی نباشد، آن ها کار را پیگیری نمی کنند. یعنی تولیدکنندگان خوشنام و صاحب کفیت وبرند باید از متقلبان شکایت کنند. البته به تازگی انجمن ۲،۳ نیرو برای بازرسی در اختیار گرفته است.

*چه کار قرار است انجام بدهند؟
نمک های موجود را نمونه برداری کرده و مورد آزمایش قرار می دهند تا تقلبی ها شناسایی شوند.

*تکلیف مصرف کننده چیست؟
مصرف کنندگان نمی توانند نمک های تقلبی را از اصلی تشخیص دهند چون متقلبان نمک ها را در بسته بندی های برندهای معروف به بازار عرضه می کنند و میزان عرضه این گونه نمک ها در تهران از همه جا بیشتر است.
*حداقل برندهای برتر نمک را به خوانندگان مجله معرفی کنید.

تابان، نیکی، کریستال، بهمن، هدیه، پوسان، زرین دانه و…

*راهی برای تشخیص نمک کریستال از غیر کریستال وجود ندارد؟
دانه بندی نمک بهترین راه تشخیص است. نمک های کریستاله و باکیفیت دارای دانه بندی یکنواخت و سپید رنگ هستند. علاوه بر این رنگ نمک هرچه به آبی نزدیک تر باشد و مزه اش شورتر، خالص تر است.

ایرانی ها ۲برابر دنیا نمک می خورند

*ایرانی ها چقدر نمک مصرف می کنند؟
سرانه مصرف سالانه نمک در ایران ۶ کیلوگرم بوده در حالی که این رقم در دنیا ۳ کیلوگرم است.

*مصرف روزانه چطور؟
به طور متوسط روزانه ۸ تا ۱۰ گرم نمک مصرف می کنند در حالی که میزان استاندارد مصرف نمک بین ۴ تا ۵ گرم در روز است.

*قیمت گذاری نمک با کجاست؟
سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان. انجمن هم پیشنهادهای خود را داده است.

*بسته های نمک با چه وزنی به بازار عرضه می شوند؟
بسته بندی های استاندارد نیم کیلویی و یک کیلویی است اما برخی برندها با اوزان ۶۰۰ و ۷۰۰ گرم هم محصولات خود را به بازار عرضه می کنند.

ارزان ترین نمک دنیا را داریم

*قیمت هر کیلوگرم نمک چقدر است؟
قیمت هر کیلوگرم نمک کریستال مرغوب ۹۰۰ تومان است. اما شبکه توزیع پول بیشتری می برد چون برای هر کیلوگرم نمک ۲۰۰ تومان می گیرد. در حال حاضر ایران ارزان ترین نمک دنیا را دارد.

*چطور؟
شما نمی توانید در هیچ کجای دنیا یک کیلوگرم نمک ری کریستاله (تبلور مجدد) را با قیمت ۳۰ سنت (۹۰۰ تومان) پیدا کنید. اکنون قیمت این میزان نمک در دنیا حتی در افغانستان و پاکستان بین ۲ تا ۳ یورو است.

*کشوری در دنیا وجود دارد که وابسته به واردات نمک باشد؟
معمولاً آفریقایی ها دچار کمبود نمک هستند. کشورهای صنعتی مشکل وابستگی به واردات نمک را ندارند.

*چرا؟
درست پس از جنگ اول جهانی، صنایع اروپا نیازمند نمک بود بنابراین کشورهای اروپایی به دنبال راه چاره ای برای تامین نمک مورد نیاز خود افتادند. در این راه کشور هلند پیشتاز شد و به رغم داشتن زمین های باتلاقی و نداشتن منابع نمکی روباز با حفر چاه ها به گنبدهای نمکی دست پیدا کرد. به چاه ها آب بستند و با استخراج آب نمک، به استحصال نمک در کارخانجات پرداختند.

*به همین دلیل تجارت نمک راه افتاد؟
تجارت نمک در همه دوران بویژه در اروپا و آمریکا زمینه ساز قدرت بوده است و پادشاهان و حاکمان تاجر نمک بوده اند. اما در دوران پس از جنگ اول جهانی، اروپاییان با به کارگیری ماشین آلات، دانش فیزیک و شیمی و تکنولوژی های جدید، به خودکفایی در تولید و صادرات نمک رسیدند. و دیگر تجارت نمک وجود ندارد.