پایان دوره ارزان فروشی گاز

به گزارش پارس به نقل از مهر، وجود بیش از ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی یکی از برگ برنده های توسعه صنایع پتروشیمی و پلیمری در ایران است به طوری که وجود ذخایر گاز مطمئن، پایدار و ارزان قیمت منجر به توسعه کمی و کیفی صنعت پتروشیمی در ایران خواهد شد.

کاهش خام فروشی نفت و گاز، توسعه صنعتی در استان های محروم، اشتغال آفرینی پایدار، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و استفاده حداکثری از ظرفیت ذخایر گاز طبیعی مهمترین دستاوردهای توسعه صنعت پتروشیمی در ایران است.

با این وجود تعیین قیمت فروش گاز به پتروشیمی ها در طول یک دهه گذشته تاکنون همواره مورد انتقاد فعالان و سرمایه گذاران صنایع پتروشیمی ایران بوده است به طوری که برخی از کارشناسان فروش هر مترمکعب گاز ۲ تا ۳ سنتی به پتروشیمی ها را عاملی برای ایجاد رانت می دانند.

در این بین اخیرا شرکت ملی صنایع پتروشیمی به نمایندگی از دولت طرح افزایش قیمت هر مترمکعب گاز پتروشیمی از سه سنت فعلی به ۱۲ تا ۱۴ سنت را در قالب لایحه بودجه سال ۱۳۹۳ تقدیم مجلس شورای اسلامی کرده است.

همزمان با ارسال لایحه افزایش قیمت گاز پتروشیمی ها، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی، درباره آخرین وضعیت قیمت گذاری گاز پتروشیمی ها، اعلام کرد: عدم اجرای مصوبه تیرماه سال ۱۳۹۱ ستاد ویژه اقتصادی مبنی بر افزایش قیمت خوراک پتروشیمی های گازی و اصرار برخی از مسئولان و کارشناسان مبنی بر لزوم حفظ مزیت رقابتی پتروشیمی های گازی از طریق پایین نگهداشتن قیمت، باعث پیچیده شدن موضوع تعیین قیمت خوراک در صنعت پتروشیمی شده است.

صنایع پتروشیمی را می توان به سه بخش صنایع بالادستی، میانی و پایین دستی طبقه بندی کرد. نتایج مطالعات نشان می دهد که صنایع بالادستی شامل سرمایه گذاری بالا، اشتغال زایی پایین و ارزش افزوده کمتر است در صورتی که صنایع پایین دستی به لحاظ اندازه کوچکتر، حجم سرمایه گذاری کمتر، اشتغال زایی بیشتر و نرخ بازگشت سرمایه در این صنایع دو برابر صنایع بالا دستی است.

این در حالی است که غالب طرح های مصوب در صنعت پتروشیمی مربوط به اوره، آمونیاک و متانول است که جزء محصولات بالادستی طبقه بندی می شوند و دارای ارزش افزوده پایین در بین محصولات پتروشیمی هستند.

بررسی روند صادرات محصولات پتروشیمی نیز نشان می دهد که بیش از ۶۵ درصد از صادرات محصولات پتروشیمی کشور به صورت مواد اولیه صادر می شود. این در حالی است که کشورهای پیشرفته در حوزه صنایع پتروشیمی همچون سنگاپور، چین، هنگ کنگ و آلمان محصولات پتروشیمی ایران را به عنوان خوراک استفاده کرده محصولات نهایی را با ارزش تقریبا ۳ برابر ایران صادر می کنند.

سود پتروشیمی های ایران ۲ برابر عربستان است

بررسی وضعیت مالی شرکت های پتروشیمی گازی نشان دهنده سود نامتعارف در این صنعت است. برای نمونه حاشیه سود بک واحد متانول حدود ۶۳ درصد در سال ۱۳۹۱ بوده است که این میزان دو برابر سودی است که نصیب پتروشیمی های مشابه در کشور عربستان می شود. این سود نا متعارف حاصل تخفیف در قیمت خوراک گازی است که در اختیار این واحدها قرار می گیرد.

در صورتی که خوراک تحویلی واحد پتروشیمی و واحدهای مشابه به کشور ترکیه صادر شود، این قابلیت وجود دارد که از درآمد حاصل از آن علاوه بر پوشش هزینه های داخلی شرکت و پرداخت سود سهامداران، مبلغ ۱۵۰ میلیارد تومان نیز به حساب خزانه دولت واریز شود. در واقع این واحد پتروشیمی و واحدهای مشابه تولید کننده متانول در حال حاضر طلا را به مس تبدیل می کنند.

قیمت فعلی گاز تحویلی به مجتمع های پتروشیمی ۷۰ تومان است در حالی که طبق مصوبه ستاد تدابیر ویژه مقرر شده بود که قیمت خوراک گاز مجتمع های پتروشیمی از ابتدای مهرماه سال ۹۱ به ازای هر متر مکعب به ۳۲۵ تومان افزایش یابد.

تفاوت قیمت گاز در ایران و عربستان

دلیل اصلی مخالفان با افزایش قیمت خوراک پتروشیمی های گازی لزوم حفظ مزیت رقابتی این صنعت در رقابت با کشورهایی مانند عربستان و قطر و دیگر کشورهای رقیب است. که در پاسخ به این ایراد می توان به چند نکته اشاره کرد:

۱- در صورتی که قیمت خوراک ثابت بماند پتروشیمی های بالا دستی کنونی هیچ تمایلی به توسعه زنجیره ارزش محصولات خود نخواهند داشت یعنی محصول خود را صادر و هیچ اهمیتی به توسعه صنعت داخلی نمی دهند. از سوی دیگر سرمایه گذاران جدید نیز به دلیل رانت ایجاد شده حاصل از قیمت ناچیز گاز به سمت ایجاد پتروشیمی های پرسود بالادستی روی آورده و عملا کمتر توجهی به واحدهای با خوراک مایع، الفین و پایین دستی خواهد داشت و ناهمگونی صنعت پتروشیمی با نیاز داخلی ادامه می یابد.

۲- گاز تحویلی به پتروشیمی های عربستان گاز همراه با نفت است که ارزش منفی دارد و دولت عربستان این گاز با ارزش منفی را به قیمت حدود ۳ سنت به واحدهای پتروشیمی می فروشد. از سوی دیگر کشور عربستان از این نوع پتروشیمی ها مالیات سنگین می گیرد. در حالی که تولید فرآیند تبدیل به گاز از بنزین و مواد با ارزش دیگر (GTL) را به عنوان محور قرارداده است. ثانیا دولت قطر اعلام کرده است که تمامی امکان سنجی های اقتصادی برای طرح های پتروشیمی باید بر مبنای خوراک ۱۰ سنت (۳۷۰ تومان) انجام شود و قیمت خوراک گاز پتروشیمی های کود شیمیایی قطر در حال حاضر ۱۱ سنت است.

از اینرو مطابق با محاسبات انجام شده قیمت ۱۳ سنت (۳۲۵ تومان) نرخ مناسبی برای قیمت خوراک پتروشیمی های گازی است این قیمت می تواند سود پتروشیمی های گازی کنونی را تا حدی متعارف ساخته و نقطه عطفی در توسعه همگون صنعت پتروشیمی، توسعه زنجیره ارزش صنایع میانی و پایین دستی و جلوگیری از فروش مواد اولیه صنایع میان دست و پایین دست در صادرات محصولات پتروشیمی کشور باشد.