«کاسبان تحریم» اقتصادی ایران چه کسانی هستند؟

گروه اقتصادی : تحریم ها برای مردم ایران ضررهایی داشت و باعث شد تا سوء مدیریت های چند سال اخیر خود را به صورت پررنگ تری ظاهر کند.

به گزارش پارس ، درحالیکه آتش تحریم دامن اقتصاد را گرفت و دود سوء مدیریت دولت های قبلی تنها در چشم مردم فرو رفت، بودند افراد و کشورهایی که از این شرایط استفاده کرده و تحریم و سوء مدیریت ها را در اختیار اقتصاد خود درآوردند. این افراد می توان را در زمره « کاسبین تحریم» قلمداد کرد.

عربستان و کشورهای نگران رنسانس نفتی ایران
کشورهای نفتی خصوصاً همسایگانی نظیر عراق و امارات که دارای حوزه مشترک نفتی گازی با ایران هستند، توانسته اند با توجه به تحریم نفت ایران از میادین مشترک برداشت اضافه کنند و منابع ما را غارت کنند. از دو سال پیش به این طرف عراق تولید نفت خود را به طور مداوم افزایش داده است. این کشور از حوزه مشترک نفتی مجنون (آزادگان) ایران روزانه ۱۴۰ هزار بشکه نفت سنگین برداشت می کند در حالی که تولید روزانه ما ۵۰ هزار بشکه است و این کشور موفق شده است بسیاری از مشتریان ایران از جمله هند، کره و چین را جذب کند. همچنین در پارس جنوبی، قطر حداقل روزانه ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز (معادل چهار فاز پارس جنوبی) و ۱۶۰ هزار بشکه میعانات گازی بیش از ایران برداشت می کند.

در حال حاضر و مخصوصا پس از توافق هسته ای ژنو، ریاض به شدت نگران قدرت گرفتن توان نفتی تهران است. به برکت انزوای ایران بود که عربستان سعودی توانست به قدرت بلامنازع « اوپک» تبدیل شود. اوج گیری توان نفتی ایران چالشی بسیار جدی برای عربستان سعودی است و در همان حال می تواند وحدت درونی « اوپک» را که زیر لوای ریاض تامین شده، دچار تزلزل کند.

در این میان یک رویداد مهم دیگر هم امکان دارد اتفاق بیفتد و آن کاهش احتمالی تحریم نفت ایران است به دنبال توافق ژنو که پیامد آن می تواند بالا رفتن تولید روزانه نفت ایران باشد از دو میلیون و هفتصد هزار بشکه فعلی به بالای سه میلیون و پانصد هزار بشکه. این همان رویداد احتمالی است که در بعضی از رسانه های غربی از آن زیر عنوان « رنسانس نفتی ایران» یاد شده است که البته هنوز با موانع زیادی روبه رو است.

ریاض به شدت از موافقت نامه ژنو ناراضی است، از جمله به این دلیل که از بالا رفتن توان تولید نفت ایران می ترسد.

دکتر مهدی تقوی، کارشناس اقتصاد بین الملل و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی می گوید: در شرایط تحریم کالاهای ما را نمی خرند. بنابراین کشورهایی سود می برند که جایگاه ایران را گرفته و کشورهای دیگر به جای ما کالاهای آنها را می خرند. مثلا نفت ما تحریم است. این اواخر تولید ما به یک چهارم رسید. وقتی ما به طور مثال ۳میلیون بشکه کمتر صادر کنیم، قیمت نفت در بازار افزایش می یابد پس آنها علاوه بر اینکه از افزایش قیمت نفت در بازار سود می برند توانسته اند جایگاه نفتی ما را نیز تصاحب کنند. »

تحریم ایران، جیب چینی ها را پرتر کرد
چین بزرگترین مشتری نفت ایران و دومین صادرکننده کالا به ایران است و بزرگترین واردکننده کالاهای غیرنفتی ایران نیز هست.

طبق آمار گمرک چین، این کشور که به تازگی با پیشی گرفتن از ایالات متحده به بزرگترین واردکننده نفت جهان تبدیل شده است در نه ماه اول سال جاری میلادی ۱۶.۰۱ میلیون تن نفت از ایران وارد کرده است که برابر با ۴۲۸۱۶۰ بشکه نفت در روز است. با در نظر گرفتن این آمار، چین در این مدت ۱۲.۳ میلیارد دلار نفت از ایران وارد کرده است.

دولت ایران درآمد حاصل از فروش نفت را نزد دولت چین در اختیار این کشور می گذارد تا به عنوان پشتوانه ال سی های خرید کالای چینی برای ایران استفاده شود. هادی قوامی، نماینده مجلس و عضو کمیسیون برنامه و بودجه این موضوع را تایید می کند. به گفته این نماینده در حال حاضردارایی های بلوکه شده ایران را در چین ۲۲میلیارد یورو است، حدود ۵میلیارد یورو دارایی بلوکه شده در هند، کره جنوبی و ژاپن داریم که مجموع این دارایی های بلوکه شده خودش یک حساب صندوق توسعه ملی را تشکیل می دهد که متاسفانه با آن ها هیچ کاری نمی توان کرد.

قوامی می گوید: « چین با استفاده از این ۲۲میلیارد یورو دارایی بلوکه شده به دنبال آن است تا آن را فاینانس کرده و آنها را در پروژه های اقتصادی ایران هزینه کند. در واقع چین می خواهد با استفاده از پول بلوکه شده ما، پروژه های خود ما را تامین مالی کند که این موضوع در نوع خود در سطح بین الملل کم نظیر است. »

از سوی دیگر تحت فشار تحریم های آمریکا، مشتریان نفت ایران حق ندارند پول ناشی از خرید نفت از ایران از این کشورها خارج شود و تهران باید از دارایی های خود برای واردات کالا از این کشورها استفاده کند. همچنین شرکتهای بیمه چینی مجبور به رعایت تحریم اتحادیه اروپا نیستند و همین موضوع باعث شده تا آنها از بابت حمل نفت و محصولات پتروشیمی ایران نیز سود هنگفتی نصیب خود کنند.

گفته می شود که ایران در فاصله سال ۲۰۰۷ تا اواسط سال ۲۰۱۱، حدود ۲۵ میلیارد دلار از دارایی های خود را از بانک های اروپایی به بانک های چین انتقال داده است تا در اروپا بلوکه نشوند و این دارایی ها هنوز در بانک های چین باقی مانده است.

به نظر می رسد ۲۲ میلیارد دلاری که رفع بلوکه آنها از مهم ترین دستور کارهای لاریجانی در سفر به چین بوده است، جدای از ۲۵ میلیارد دلاری است که پیش از این به بانک های این کشور انتقال داده شده است.

هند، شریک دزد یا رفیق قافله؟
معاملات نفتی ناعادلانه ای که ایران به دلیل تحریم های کشورهای غربی مجبور است به آنها تن دهد، چنان برای شرکای آسیایی سودآور شده است که به نتیجه رسیدن گفتگوهای هسته ای و در پی آن برداشتن تحریم ها و وصول بدهی نفتی ایران، نه تنها اقتصاد ایران، بلکه اقتصاد آن کشورها را نیز متحول می کند. از میان خریداران و بدهکاران عمده نفت ایران، هند به علت بحران اقتصادی که در ماه های اخیر گرفتار آن شده، بیشتر به نفت ایران وابسته است.

هالک بانک ترکیه، آخرین بانکی بود که ایران برای دریافت پول نفتی که به هند می فروخت از آن می توانست استفاده کند. ایران ۵۵ درصد پول نفت را به صورت دلار و ۴۵ درصد را به صورت روپیه دریافت می کرد. افزایش تحریم ها موجب شد این بانک ترکیه ای، حاضر به واسطه گری نباشد و از ماه فوریه سال جاری (۲۰۱۳) پول نفت ایران در یوکو بانک شهر کلکته بماند. در طول این ماه ها ایران اجازه نداشته به هیچ صورتی، حتی برای مخارج کنسولگری و سازمان های خود در هند از این پول استفاده کند. ایران فقط می تواند در ازای پول نفت، جنس بخرد.

دکتر مهدی تقوی نیز این موضوع را تایید می کند. وی تاکید می کند: « چین و هند از طریق دیگری سود می برند مثلا اگر از ما نفت می گیرند در عوض به ما کالا می دهند. در حقیقت با آنها مبادله پایاپای کالا داریم. دامنه انتخاب ما در نتیجه تحریم ها کاهش یافته. کشورهایی نظیر چین و هند نیز سوء استفاده کرده و جنس خوب با قیمت مناسب نمی دهند بلکه اجناسی بی کیفیت با قیمت بالا می دهند. »

در این شرایط، هند به نفت ایران که آن را ارزانتر از نفت سایر کشورها می خرد و توانسته از فوریه گذشته آن را در یوکو بانک (UCO) خود ذخیره کند، به شدت نیازمند است. این در حالی است که ایران به علت کاهش ارزش روپیه، حدود ۳۰ درصد از ارزش پول ذخیره خود را از دست داده است. همین که هندی ها حاضر نشدند پول نفت ایران را به دلار یا یورو بپردازند خود دلیل دیگریست که این کشور با این اقدام خود تنها به دنبال مثبت کردن تراز تجاری خود است. علاوه بر این، ایران هر روز که می گذرد از دریافت نکردن سود این پول زیان می بیند. هیچ ضمانتی نیست که این پول از سوی هند مورد استفاده قرار نگیرد.

واردات ایران از هند تنها یک پنجم مبلغ نفتی است که به هند می فروشد. هند ۱۲ میلیارد دلار از ایران صادر و تنها ۲٫۵ میلیارد دلار وارد می کرده است. حالا با اجبار ایران به واردات برنج، دانه سویا، روغن و غیره از هند، این کسری موازنه تجاری تا حدود زیادی به نفع هند تغییر کرده است. کالاهایی که هند به ایران می فروشد از کیفیت بالایی برخوردار نیست. ماجراهایی که بر سر واردات برنج های آلوده از هند به ایران به وجود آمد، یکی از نمونه های اجبار ایران به خرید کالا و خدمات در ازای پول نفت است.

مهدی تقوی در این زمینه نیز می گوید: « با کاهش ارزش روپیه، واردات برای هندی ها گران تر و در نتیجه کاهش می یابد اما در مقابل صادرات ارزان تر و در نتیجه افزایش می یابد. » با این حساب می توان گفت تحریم ایران و مجبور شدن کشور برای واردات اجباری از هند، کمک زیادی به مثبت تر شدن تراز تجاری هند کرده است.

علاوه بر این، تحریم های آمریکا فروش هر گونه تجهیزات فناوری نظامی را به ایران ممنوع کرده است و ایران اجازه سرمایه گذاری در بخش اوراق بهادار یا قرضه را ندارد. به این ترتیب پول ایران در یوکو بانک انباشته شده است و گفته می شود که اکنون به حدود پنج میلیارد دلار رسیده است. هر چند رقم روشنی در این باره وجود ندارد.

هند هر چند ادعا می کند که روابط دوستانه اش با ایران ریشه در تاریخ دارد، اما در عمل نشان داده که از آب گل آلود روابط ایران و آمریکا ماهی می گیرد.

با بهبود روابط ایران و غرب، ممکن است صادرات هند و ایران به همان کسری موازنه سابق برگردد و هند باید حساب ایران را تسویه کند؛ حسابی که در طول چند سال گذشته هیچگاه صفر نشده است. هند در سال جاری بیشترین استفاده را از شرایط دشوار ایران برده است. به طوری که برخی اقتصاددانان ایرانی همچون حسین راغفر معتقدند که هندی ها، چینی ها و روسی ها، در پروژه های مختلف رفتارهای استعماری و استثماری مشابه آمریکا داشته اند با این همه، دو کشور ایران و هند، دستکم بدلیل مجاورت جغرافیایی، همیشه به هم نیازمند بوده اند و پشت پرده روابط آنها هر چه باشد، روی صحنه باید با لبخند دست داده اند.