اقتصاد مقاومتی غایب بزرگ لایحه بودجه ۹۳

به گزارش پارس به نقل از تسنیم, اکنون که به گفته مسئولان اجرایی کشور بحث از کاهش بخشی از تحریم ها و شکست سازمان تحریم ها همزمان با توافق ژنو مطرح شده است، این سؤال را باید پرسید که آیا با وجود این توافق، دیگر پرداختن به اقتصاد مقاومتی ضرورتی ندارد و از اولویت می افتد و یا باید بیش از گذشته به این موضوع توجه داشت تا در شرایط دیگری که معلوم نیست چه زمانی رخ می دهد از این اقتصاد مقاومتی و خودساخته بهره ببریم. خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم دراین باره با دکتر محمد نبوی عضو هیئت علمی دانشگاه و محقق و پژوهشگر اقتصاد اسلامی گفت وگو کرده است که در ادامه متن این گفت وگو را ملاحظه می کنید:

تسنیم: سالها است ایران از لحاظ سیاسی و اقتصادی مورد تحریم های شدید دشمنان قرار گرفته است اما در این اواخر با ادبیات اقتصاد مقاومتی آشنا می شویم که از سوی مقام معظم رهبری مطرح می شود، برای سؤال اول بفرمایید اقتصاد مقاومتی یعنی چه؟ و آیا این اقتصاد تنها در سالهای اخیر مطرح شده است و یا ریشه های تاریخی دارد؟

آنچه سبب طرح اقتصاد مقاومتی برای اولین بار توسط رهبری معظم انقلاب شد، مواجهه با جبهه استکبار در عرصه اقتصادی است که در سالهای مختلف پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شیوه های مختلف مورد تحریم قرار گرفته ایم.
دشمنان می دانند که اقتصاد مسئله ای است که می تواند مردم را در مقابل دولت و یا حتی حکومت قرار دهد به همین دلیل می توان گفت یکی از دلایل اصلی به زمین خوردن حکومت پهلوی دقیقاً در همین نکته پنهان است؛ یعنی وابستگی بیش از حد کشور به نفت که این سیاست از سوی کشورهای غربی است تا مردم را مصرف گرا کنند.
استفاده از درآمدهای نفتی در جهت مخارج مصرفی درباریان شاه به جای استفاده جهت رونق اقتصاد و تولید ملی و سرمایه گذاری های داخلی موجب شد تا پایه های حکومت پهلوی سست شود.
بنابراین می توان گفت که تحریم های اقتصادی تنها یکی از مؤلفه های نفوذ و یکی از حربه های استعمار جهت مواجهه اقتصادی با انقلاب اسلامی ایران نیز بوده است. البته کنار این مؤلفه، عناصر کلیدی تر و اساسی تری همچون وابسته نگاه داشتن اقتصاد به نفت و درآمدهای نفتی و مصرفی بار آوردن ملتها به جای پرداختن به تولید و ابتکار و نوآوری نیز وجود دارد که مسئولان دلسوز نظام پس از پی بردن به این موضوع همواره دنبال راهکاری هستند تا بتوان وابستگی به نفت را کاهش داد.

تسنیم: یعنی هنگامی که صحبت از اقتصاد مقاومتی می شود به این نکته توجه شده است که باید از نفت جدا شویم ویا اینکه می توان از نفت به عنوان یک عامل محرک اقتصاد استفاده کرد؟ به نظر می رسد تاکنون مسئولان اجرایی کشور چنین رویکردی را نداشته اند؟

رهبر معظم انقلاب در همین مورد صراحتاً می فرمایند: « یکى از بزرگ ترین بلیات اقتصاد ما و نه فقط اقتصاد ما، بلکه بلیات عمومى کشور، وابستگى ما به درآمد نفت است. » بنابراین این نکته که مشکلات اقتصادی کشور، که عمدتاً در سالهای اخیر به حد شدید و بحرانی رسیده است، ناشی از افزایش فشارها و تحریم های اقتصادی می باشد و با رفع تحریم ها درآمد کشور مثل سابق می شود و اقتصاد رونق می گیرد، قابل تأمل و تردید است؛ چرا که اقتصاد کشور از بدو انقلاب اسلامی تاکنون شاهد نابسامانی های اقتصادی متعددی بوده است؛ بنابراین همان طور که مطرح شد باید تکلیف نفت با اقتصاد را روشن کرد.
بنابراین باید دانست که مشکل اساسی و ریشه ای کشور با لغو تحریم ها، شاید اندکی تسکین یابد، اما این یک اثر مقطعی و محدود است و به عنوان یک راه حل قطعی و دائمی برای رفع مشکلات اقتصادی کشور محسوب نمی شود؛ چرا که این مسائل ریشه در ساختار اقتصادی مبتنی بر نفت دارد و تا زمانی که کشور همچنان بر مدار درآمدهای نفتی و نگاه درآمدی به نفت و منابع طبیعی به جای نگاه سرمایه ای بدان می چرخد، این مشکلات همچنان به حضور خود ادامه داده تهدیدی برای اقتصاد جامعه اسلامی به شمار می رود.

تسنیم: آیا لایحه بودجه سال ۹۳ را ملاحظه کرده اید، نسبت نفت به بودجه عمومی را چگونه ارزیابی می کنید؟

یک نگاه گذرا به آن انداخته ام و هم اکنون مشغول مطالعه دقیق روی این لایحه هستم. نکته ای که در این بودجه به چشم می خورد وابستگی بودجه جاری به درآمدهای نفتی است که به ظاهر سهم ۴۰درصدی درآمدهای نفتی را به خود اختصاص داده است اما نکته ای که در باطن باید به آن توجه کرد این مسئله است که قیمت هر بشکه نفت در لایحه ۱۰۰ دلار و قیمت دلار را نیز حدود ۲۶۰۰ تومان لحاظ کرده اند. در قانون بودجه سال گذشته یعنی سال ۹۲ هیچ رقم مشخصی برای نرخ ارز مطرح نبود اما می توان گفت دلار حدود ۲۴۰۰ تومان بوده است و از طرفی نیز نرخ هر بشکه نفت نیز ۹۵ دلار محاسبه شده بود.
بنابراین به نظر می رسد وابستگی بودجه سال ۹۳ به نفت بیش از سال ۹۲ است اما به ظاهر کمتر به نظر می رسد.

تسنیم: اگر از بحث خود خارج نشویم این سؤال مطرح می شود که با این شرایط آیا می توان امید داشت که بودجه جاری از نفت و درآمدهای نفتی جدا شود؟

رهبر معظم انقلاب بارها فرموده اند: « وقتی برنامه اقتصادی یک کشور به یک نقطه خاص متصل و وابسته باشد، دشمنان روی آن نقطه خاص تمرکز پیدا می کنند. » در سالهای اخیر این مضوع برای ما کاملاً شفاف است. اگر فرض کنیم تحریم های ایران در زمینه فروش نفت و همچنین تحریم های مربوط به سد و بلوکه کردن دارایی های ایران برداشته شود، اتفاقی که می افتد افزایش فروش و صادرات نفت و محصولات نفتی و افزایش درآمدهای حاصل از آن است که از سخنان وزیر نفت نیز چنین موضوعی برمی آید. این خود سبب تزریق بخش زیادی از نقدینگی به کشور می شود که با این وضعیت فعلی، موجب تورم بیشتر و وابستگی شدیدتر به منابع نفتی خواهد شد.

تسنیم: سخنگوی دولت اخیراً مطرح کرده اند که حجم صادرات نفت در لایحه سال ۹۳ همانند سال گذشته است یعنی حدود ۱.۳ میلیون بشکه در روز، نظر شما دراین باره چیست؟ آیا این حجم صادرات می تواند امیدبخش روزهای آینده باشد، ازاین رو که بتوان روزی صادرات نفت خام را به طور چشمگیری کاهش دهیم؟

اولاً باید بگویم با محاسبه ای که انجام دادم حجم صادرات نفت مقداری بیشتر از سال گذشته در بودجه لحاظ شده است بنابراین همانند سال گذشته نخواهد بود.
در ثانی باید گفت این درآمدها به شرطی برای کشور پرثمر است که با نگاه سرمایه ای به درآمدهای نفتی بنگریم و نه با نگاه درآمدی که این موضوع اصلاً در بودجه لحاظ نشده است، یعنی آن را صرف ایجاد اشتغال، گسترش تولید داخلی، توسعه صنایع ملی و افزایش بهره وری اقتصادی کنیم، نه اینکه این درآمدها را صرف پرداخت حقوق کارمندان دولت، یارانه های خانواده ها و به طور کلی هزینه های جاری دولت کنیم که در نتیجه، اثر تورمی بر اقتصاد داشته باشد.
از طرف دیگر نیز باید برنامه ریزی بلندمدت برای کاهش صادرات نفت به منظور ذخیره سازی آن برای مواقع ضرورت و نیاز تولید داخلی غیرنفتی به نفت داشته باشیم. این امر حتی در سیاست های کلی برنامه پنجم توسعه در بند ۲۲ ابلاغ شده از سال ۱۳۸۷ تصریح شده است؛ اما متأسفانه اهتمام جدی نه از سوی دولت گذشته و نه در این چند روز از فعالیت دولت جدید، دیده نشده است.

تسنیم: به نظر شما با این لایحه حماسه اقتصادی رخ خواهد داد؟

با این شرایطی که من می بینم وضعیت اقتصاد ایران همچنان در حالت شوک و آسیب پذیری به سر خواهد برد و حتی با تحریم دیگر که هرلحظه ممکن است رخ دهد دچار ضعف و نوسان مجدد خواهیم شد.

تسنیم: راه حل چیست؟

تنها راه علاج این آسیب پذیری نه کاهش تحریم ها، بلکه حرکت به سمت الگوی اقتصاد مقاومتی و ملزومات آن است.
متأسفانه آنچه مورد اهتمام دولت محترم کنونی از ابتدای فعالیت خویش در حوزه اقتصاد بوده است، مبتنی بر این دید خوشبینانه به مذاکره و غفلت از نگاه به درون و اقتصاد مقاومتی و فقدان یک نگاه کلان و ریشه ای به مشکلات ساختاری اقتصاد است.
به اذعان عمده اقتصاددانان داخلی و خارجی، کشور ما از نبود یک دید بلندمدت و ساختاری برای حل مشکلات اقتصادی خود رنج می برد. در واقع وضعیت دولت نسبت به اقتصاد فعلی کشور، مانند وضعیت کسی است که خودرویی با موتور معیوب در اختیار دارد و به جای اصلاح اساسی و ریشه ای و تعویض و تعمیر موتور آن، به روغن کاری می پردازد.
دولت کنونی نیز همچون دولت های گذشته، در صدد راهبری اقتصاد به صورت روزمرگی است و برای برون رفت از مشکلاتش، به جای تعمیر و اصلاح موتور معیوب آن، که عبارت است از وابستگی شدید به نفت، به راهکارهای موقتی و سطحی نظیر مذاکره برای کاهش تحریم و مانند آن متوسل می شود.