صنایع دستی و گردشگری راه نجات آینده ایران

مکمل های اقتصاد نفت و کشاورزی

مدت زمانی کوتاهی است که دیگر همه دانسته ایم درآمد نفتی گرچه اقتصاد کنونی ایران را کژدار و مریز اداره می کند ولی آنچنان که در گذشته گمان میبردیم درآمد پایداری در اوضاع سیاسی کنونی نیست. نوسانات قیمت جهانی نفت که به عوامل بسیار زیاد سیاسی و اقتصادی مربوط می­شود باعث شده تا بدانیم نباید تمامی تخم مرغ هایمان را در سبد درآمد نفتی بچینیم. از سویی دیگر با تغییر اقلیم و خشکسالی که سال هاست در ایران گریبانگیرش هستیم وضعیت کشاورزی و دامداری در کشور به هیچ عنوان مساعد نیست و عیان است که در حال حاضر اقتصاد خرد و کلان در کشور نابسامان است. نمی توان درآمد نفت، کشاورزی، دامداری و سایر مواردی از این قبیل را کنار گذاشت ولی می توان به دنبال اقتصاد مکمل بود.

پتانسیل گردشگری و صنایع دستی ایران

کشور ما به دلیل وسعت، تنوع آب و هوایی، وجود اقوام با زبان­های متفاوت، داشتن سابقه­ی بسیار زیاد تمدن، وجود آثار تاریخی، بناها و شهرهای دیدنی از مناطقی است که برای جذب توریست استعداد بسیار زیادی دارد. حال تصور کنیم که هر کدام از این فرهنگ ها صاحب گنجینه بزرگی از توان و دانش تولید صنایع دستی است که نسل به نسل به اهالی آن فرهنگ منتقل شده است.

تنوع زیاد تولیدات صنایع دستی

در ایران که کشت وگذاری کنیم هرگز فرهنگی را نخواهیم یافت که در آن تولید صنایع دستی رواج نداشته باشد. منظور از فرهنگ تنها روستاها و یا شهرهای شناخته شده در تولید صنایع دستی نیست، بلکه منظور تمام اقوام و فرهنگ های ایرانی است. نکته جالب تر اینکه می توان روستاهایی را یافت که کمتر از پنج کیلومتر با هم فاصله دارند ولی صنایع دستی کاملا متفاوتی در آن دو روستا تولید می شود.

ایران سومین تولیدکننده بزرگ صنایع دستی دنیا

ایران از نظر تنوع تولید صنایع دستی جزء سه کشور اول دنیاست. تعداد تولیدکنندگان در شاخه­های مختلف صنایع دستی به بیش از دو و نیم میلیون نفر می رسد. این آمار ارقام مناسبی را بازگو می کند اما چرا صنایع دستی به عنوان یک معیشت و درآمد پایدار هنوز در اقتصاد ما جایگاهی ندارد؟

صنایع دستی صنعتی است که نیاز به سرمایه گذاری های کلان ندارد. حتی نیاز به دوره های آموزشی گران قیمت و بسیار طولانی هم ندارد. اما نیاز دارد تا از پستوی خانه ها درآید و عرضه و شناخته شود.

ناشناخته بودن اکثر شاخه های صنایع دستی ایران

هرگاه نام صنایع دستی به میان می­آید تنها چند شاخه شناخته شده از آن به ذهن مردم متبادر می شود. اما گونه­های بسیاری از صنایع دستی ناب و اصیل ایرانی در مناطق دور افتاده و کمتر شناخته شده کشور تولید می شود که مردم از وجود آن اطلاعی ندارند و آن محصولات مانند ظروف سنتی ساخته شده با مس تنها برای کاربرد محلی استفاد می شوند. طبیعتا کاربردهای محلی نمی­تواند اقتصادی پویا ایجاد کند و مردم شهرهای دیگر هم با بی اطلاعی از وجود چنین محصولاتی نیاز به داشتن و استفاده از آن را در خود احساس نمی­کنند.

بازارهای آنلاین پنجره ای به رونق اقتصاد صنایع دستی و گردشگری

امروزه بازارهای آنلاین همچون فروشگاه تخصصی صنایع دستی آرانیک کمک بسیار بزرگی به اقتصادهای خرد و محلی کرده اند و در شناساندن این محصولات تا حد نسبتا خوبی موثر بوده اند. اما طبیعتا بخش مدیریتی کلان کشور و رسانه ها نیز باید به این حوزه کمک نموده و ایمان داشته باشند که اقتصاد صنایع خلاق، همانند گردشگری و صنایع دستی از راه­های ورود به دروازه های اقتصاد پایدار است.

بازیابی و توسعه بازارهای داخلی و خارجی صنایع دستی

گرچه جامعه ایران با جمعیتی بیشتر از هشتاد میلیون نفر که بیشتر آن را افراد زیر پنجاه سال تشکیل داده اند بازار مهمی برای صنایع دستی ایران محسوب می شود ولی نباید فراموش کرد که روزگاری صنایع دستی ایرانی، به خصوص در حوزه دستبافته ها در تمامی کشورهای دنیا طرفداران بسیاری داشته و این بازار پررونق ارز آوری بسیار زیادی را در پی داشته است. درست است که در نیم قرن اخیر رونق این بازار رفته رفته کمرنگ شده ولی با نگاهی اصولی و بلندمدت در این حوزه می توان بازارهای از دست رفته را تاحد زیادی بازگرداند. باید توجه کنیم که امروزه رقبای ما در دنیا بسیار جدی هستند. پس باید با معرفی اصولی محصولات، نظارت دقیق بر کیفیت تولید آن ها، به روز رسانی طرح ها و نقش ها و کاربردها و بسته بندی و نمایش صحیح کالاها در فضاهای نمایشگاهی و مجازی سعی در علاقمندسازی دوباره و جهت دهی سلایق آن ها به سمت صنایع دستی اصیل ایرانی نمود. اینگونه شاید بتوان مقام و جایگاه تولیدکننده صنایع دستی را از فردی با بضاعت کم و درآمد ناچیز به انسانی با اعتماد به نفس و متکی به خود تغییر داد.

راهکارهای مدرن توسعه اقتصادی پایدار

باید توجه داشت که بسیاری از کشورهای جهان که فاقد منابع طبیعی از قبیل نفت و گاز و معادن و یا امکان کشاورزی و دامداری هستند، به رونق اقتصادی خود از طریق توسعه صنعت گردشگری و صنایع دستی پرداخته اند. حتی کشورهایی با وجود منابع فوق، از طریق گردشگری به منابع درآمدی قابل مقایسه با درآمدهای نفتی و معدنی خود دست یافته اند که با صرف هزینه های اولیه کمتر و ریسک پایین تری حاصل شده است.

کشورهای امارات، ترکیه، گرجستان و ایتالیا را میتوان در شمار کشورهایی نام برد که تمرکز و نگاه ویژه ای به صنعت گردشگری و صنایع دستی داشته اند و به درآمدهای خوبی ازین بخش دست یافته اند.

کشور ما نیز با تغییر سیاست های اقتصادی کلان و نگاه ویژه مدیران به حوزه گردشگری و صنایع دستی می توانند افق اقتصادی روشن، پایدار و پررونق را پیش روی نسل آینده این سرزمین پدیدار سازند.