نقد و بررسی کتاب قلعه حیوانات

-همیشه خوک‌ها تصمیم می‌گرفتند، سایر حیوانات هرگز نمی‌توانستند تصمیمی اتخاذ کنند. ولی رأی دادن را یاد گرفته بودند.

جورج‌ اورول داستان‌نویس، روزنامه‌نگار، منتقد ادبی، شاعر و نویسندۀ افسانه­ای بریتانیایی، رمان ثمثیلی و طنز قلعه حیوانات که در ایران به نام قلعه حیوانات نیز شناخته می‌شود را برای اولین بار در 17 آگوست سال 1945 در انگلستان منتشر کرد. عمدۀ شهرت او بیشتر برای دو رمان قلعه حیوانات و نیز رمان ۱۹۸۴ است. این دو کتاب بر روی هم بیش از هر کتابِ دیگری از یک نویسندۀ قرن بیستمی، فروش رفته‌اند.

قلعه حیوانات داستان گروهی از حیوانات مزرعه را روایت می‌کند که علیه کشاورز مزرعه‌شان شورش می‌کنند و امیدوارند جامعه‌ای بسازند که در آن حیوانات بتوانند برابر، آزاد و شاد باشند. درگیری اصلی قلعه حیوانات زمانی به وجود می‌آید که میل حیوانات به آزادی و برابری، با تثبیت قدرت سیاسی در میان خوک‌ها از بین می‌رود. در نهایت این شورش به خیانت ختم می‌شود و حیوانات و مزرعه تحت دیکتاتوری خوکی به نام ناپلئون به همان فلاکت سابق می‌افتند.

قلعه حیوانات ساده‌ترین و روان‌ترین کتابی‌ست که می‌خوانید و جملاتش حتی برای کودکان هم قابل فهم است. در ادامه قلعه حیوانات وارد فهرست مطالعۀ بسیاری از مدارس شد و به عنوان رمان برتر انگلیسی زبان (1923 تا 2005) در 100 فهرست برتر انتشارات Library و TIME جای گرفت. همچنین این کتاب در سال 1996 جایزۀ  Retrospective Hugo Award را از آن خود کرد و جزو بهترین کتاب‌های بزرگ دنیای غرب شد. بسیاری از انتشارات­های بزرگ در ابتدا با چاپ این کتاب موافقت نمی­کردند و این کتاب بر روی نویسندگان بزرگی مثل کلایو استیپلز لوئیس خالق مشهور ایرلندی «سرگذشت نارنیا» و مارگارت اتوود نویسندۀ رمان مشهور «سرگذشت ندیمه» تأثیر عمیقی گذاشته است.

نظر کلایو استیپلز لوئیس در مورد قلعه حیوانات:

   «جملۀ مهم کتاب «همۀ حیوانات برابرند اما برخی از دیگران برابرترند» عمیق‌تر از کل کتاب 1984 است.»

مارگارت اتوود که اولین بار قلعه حیوانات را وقتی 9 ساله بود خوانده است در ستون روزنامۀ مشهور «تورنتو استار» در سال 1993 عنوان کرد:

    «چون کوچک بودم مرگ آن اسب بیچاره در مزرعۀ حیوانات خیلی به من آسیب زد و ناراحتم کرد... چون فکر می­کردم این اسب هم مثل «قصۀ پیتر خرگوشه» شخصیت رمان مشهور بیاتریکس پاتر است.»

معرفی کتاب قلعه حیوانات اثر جورج اورول  

رمان قلعه حیوانات اثر جورج اورول نویسندۀ مشهور انگلیسی است و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. به گفتۀ خود نویسنده قلعه حیوانات در واقع وقایع منتهی به انقلاب روسیه در سال 1917 را منعکس کرده و همچنین به دوران استالینیسمی اتحاد جماهیر شوروی اشاره دارد. اورول یک سوسیالیست دموکرات، منتقد جوزف استالین و دشمن استالینیسم بود. اورول نامه‌ای به ایوان داوت نوشت و گفت قلعه حیوانات داستانی طنزآمیز علیه استالین است و در مقالۀ «چرا می‌نویسم» که در سال 1946 منتشر شد نوشت که قلعه حیوانات اولین کتابی بود که در آن کاملاً از کاری که انجام می‌دادم آگاه بودم و سعی کردم اهداف سیاسی و هنری را با هم ترکیب کنم.

اورول کتاب قلعه حیوانات را بین نوامبر 1943 و فوریۀ 1944 نوشت، درست زمانی که بریتانیا با اتحاد جماهیر شوروی متحد شده و علیه آلمان نازی می‌جنگید. روشنفکران بریتانیا به استالین احترام می‌گذاشتند، چیزی که اورول به شدت از آن متنفر بود. در ابتدا بسیاری از ناشران بریتانیایی و آمریکایی حاضر به چاپ قلعه حیوانات نشدند و یکی از ناشران خود اورول چاپ آن را به تأخیر اندخت. اما زمان انتشار، کتاب تا حدی به خاطر تغییر روابط بین‌الملل تبدیل به یک موفقیت تجاری بزرگ شد.

هدف اصلی قلعه حیوانات در فصل اول و در آموزش‌های میجر و به ویژه در سرود «حیوانات انگلیس» که به سرود قلعه حیوانات تبدیل می‌شود بیان شده است. در ابتدای رمان قدرت سیاسی دست آقای جونز است، در حالی‌که حیوانات از گرسنگی می‌میرند سرش گرم میخوارگی است. حیوانات وقتی علیه آقای جونز شورش می‌کنند به راحتی پیروز می‌شوند و در نتیجه این اشتباه را مرتکب می‌شوند که فکر می‌کنند بر خودِ قدرت سیاسی غلبه کرده‌اند. در واقع آن‌ها تنها بر یکی از اشکال قدرت سیاسی غلبه کرده‌اند. نویسنده در پایان فصل دوم قلعه حیوانات وقتی ناپلئون شیر گاوها را می‌دزد نشان داده که حالا قدرت سیاسی دست خوک‌هاست.

مزرعۀ توصیف شده در قلعه حیوانات از یک محیط واقعی الگوبرداری شده است. بین دهه­های 40-1930، اورول و همسر اولش «آیلین» (که در سال 1945 درگذشت) در کلبه­ای واقع در دهکدۀ والینگتون زندگی می­کردند که اورول در آن­جا فروشگاهی داشت و هم­زمان داستان می­نوشت. در سال 1999، برایان ادواردز مورخ مشهور، اظهار داشت که احتمالاً این مزرعه الهام­بخش رمان اورول بوده است: انبارها، برکه­ها، تپه­ها و باغ­های اطراف آن­جا به شدت شبیه کتاب است.

در اتحاد جماهیر شوروی و برخی از کشورهای کمونیستی تقریباً تا پایان جنگ سرد چاپ کتاب قلعه حیوانات ممنوع بود. به­غیر از اتحاد جماهیر شوروی، کشورهایی مثل کوبا، کرۀ شمالی، امارات متحدۀ عربی و برخی کشورها در آمریکا نیز کتاب را ممنوع کردند و در کشور کوبا، دولت دستور داد برخی نسخه‌های این کتاب را بسوزانند. در مالاوی (کشوری درجنوب خاوری قارۀ آفریقا)، آلبرت مووالو وقتی وزیر دولت را به خیانت محکوم کردند و در سال 1977 اعدام شد؛ یکی از شواهد ادعایی علیه او این بود که این وزیر یک کتاب ممنوعه یعنی قلعه حیوانات را داشته است.

قلعه حیوانات الهام­بخش گروه­های موسیقی مثل کُلدپلی، بیتلز و پینک فلوید بوده است. خرید کتاب قلعه حیوانات پس از آن دوره به شدت افزایش یافت . موزیک ویدیوی «دردسر در شهر» سال 2020 کُلدپلی، فرد بی­خانمانی را با یک ماسک آهو نشان می­دهد که کتاب مزرعۀ حیوانات را می­خواند. آهنگ «خوک‌ها» که جورج هریسون برای آلبوم سفید بیتلز در سال 1968 نوشت، تا حدی از رمان اورول الهام گرفته شده است. آلبوم حیوانات پینک فلوید در سال 1977، که روی جلد آن یک خوک در حال پرواز را نشان می­دهد، نیز بر اساس این کتاب ساخته شده است.

خلاصۀ داستان

بعد از این­که آقای جونز، کشاورز غیرمسئول و صاحب الکلی مزرعۀ مانِر در حالت مستی به خواب می­رود؛ تمام حیواناتش در انبار بزرگ مزرعۀ قدیمی به درخواست مِیجر پیر -خوکی 12 ساله- دور هم جمع می­شوند. مزرعه وضعیت چندان مناسبی ندارد. مِیجر سخنرانی­ سیاسی مهیجی در مورد بدی­هایی که نگهبانان انسانی­شان به آن­ها تحمیل کرده­اند ایراد می­کند و به آن­ها می­گوید لازم است دست به شورش علیه ظلم انسانی بزنند. مِیجر بعد از شرح دادن روش­های استعمار و آسیب انسان به حیوانات، در مورد رؤیای عجیبش حرف می­زند و می­گوید خوابِ زمینی بدون انسان را دیده است. این خوک به بقیۀ حیوانات خواندن سرودی را یاد می­دهد که آن­ها تا بیدار شدن آقای جونز به خواندن این سرود ادامه می­دهند.

وقتی میجر پیر می‌میرد دو خوک جوان به نام‌های اسنوبال و ناپلئون فرماندهی را برعهده می‌گیرند و شورشی به راه می‌اندازند و آقای جونز را از مزرعه بیرون می‌کنند و نام ملک را به «مزرعۀ حیوانات» تغییر می‌دهند. آن‌ها هفت شعار می‌نویسند که مهم‌ترین آن‌ها این است: «همۀ حیوانات برابرند.» این شعار را با حروف درشت در یک طرف انبار می‌نویسند. غذا فراوان است و وضعیت مزرعه چندان بد نیست. خوک‌ها رهبر مزرعه می‌شوند و ظاهراً برای منافع شخصی‌شان بعضی اقلام غذایی را برای خودشان برمی‌دارند. بعد از تلاش ناموفق آقای جونز برای پس گرفتن مزرعه اسنوبال اعلام می‌کند که می‌خواهد یک آسیاب بادی بسازد. ناپلئون با این ایده مخالفت می‌کند و مشکلات شروع می‌شود و سگ‌های ناپلئون به جان اسنوبال می‌افتند و ناپلئون فرماندۀ عالی مزرعه می‌شود و ...

شخصیت‌های کتاب قلعه حیوانات

اورول ویژگی­های غالب کاراکترهایش را با رویدادهایی ناگهانی به تصویر می­کشد. مثلاً آقای جونز را به صورت مردی دائم­الخمر نشان می­دهد که بسیار بی­احتیاط است و عادت نوشیدنش باعث می­شود آرزوی ساختن مزرعه­ای بی­مانند برباد برود. بعلاوه نام جونز اسمی بسیار معمول است و نویسنده این نام را انتخاب کرده تا بگوید کشاورز هم مثل دیگر انسان­هاست چون که ظلم و ستم تمام بشریت موضوع مهم سخنرانی میجر است.

به همین ترتیب اورول دلیل جمع شدن حیوانات در مزرعه گرد یکدیگر را نیز خیلی سریع برملا می­کند. خوک‌های مزرعه نیز جایگاه ویژه‌ای در قلعه حیوانات دارند مثلا میجر پیر و داناست. ویژگی­های تمام کاراکترها با پیش­روی داستان خیلی بهتر مشخص می­شود. با این وجود سخنرانی میجر یکی از مهم­ترین بخش­های داستان است.

دربارۀ نویسندۀ کتاب قلعه حیوانات 

اریک آرتور بلر (زادۀ 25 ژوئن 1903) با نام مستعار جورج اورول، رمان‌نویس، مقاله‌نویس، روزنامه‌نگار و منتقد انگلیسی بود. وی نام اصلی‌اش را هیچ‌گاه عوض نکرد اما اولین کتابش آس و پاس‌ها در پاریس و لندن (1933) با نام جورج اورول به چاپ رسید (نام مستعاری که از روی رودی زبیا برداشته بود). با گذشت زمان او آن‌قدر به این نام مستعار وابسته شد که فقط افراد کمی به جز نزدیکانش نام اصلی او را می‌دانستند. اتفاقاً این تغییر نام با تغییر عمیق سبک زندگی اورول مطابقت داشت، تغییری که به واسطۀ آن تبدیل به یک شورشی ادبی و سیاسی شد.

او متولد بنگال است. پدرش مقام رسمی بریتانیایی در خدمت دولت هند بود. مادرش اهل فرانسه و دختر یک تاجر ناموفق بود. پس از بازگشت به همراه والدینش به انگلستان در سال 1911 به یک مدرسۀ شبانه‌روزی در ساسکس فرستاد شد. آن‌جا به دلیل درخشش فکری‌اش خوش درخشید. او پسری عبوس، گوشه‌گیر و عجیب‌وغریب بود و بعداً قرار بود در مقاله‌ای با عنوان «شادی‌ها چنین بودند» از بدبختی آن سال‌های زندگی‌اش بگوید.

اورول از دو مدرسۀ برجستۀ انگلستان ولینگتون و ایتون بورسیۀ تحصیلی گرفت و برای مدت کوتاهی در ولینگتون تحصیل کرد و بعد به مدرسۀ دوم رفت. آلدوس هاکسلی که یکی از استادانش در ایتون بود اولین نوشتۀ اورول را در نشریات دانشگاهی منتشر کرد. اورول به جای ادامه تحصیل تصمیم گرفت از سنت خانواده‌اش پیروی کند و در سال 1922 به پلیس امپراتوری هند پیوست و به برمه رفت. در چند تا از ایستگاه‌های آن‌جا خدمت کرد با این‌حال از کودکی دلش می‌خواست نویسنده شود و وقتی متوجه شد برمه برخلاف انتظارش تحت کنترل بریتانیایی‌هاست نسبت به وظیفه‌اش احساس شرمندگی کرد.

ویژگی کارهایش نثر شفاف، انتقادی، مخالفت با تمامیت خواهی و حمایت صریح از سوسیالیسم دموکراتیک است. اورول روزنامه‌نگار جنجالی‌ای بود و ادبیات و شعر را نقد می‌کرد. او را بیشتر به‌خاطر رمان تمثیلی قلعۀ حیوانات (1945) می‌شناسند. منتقدان به آثار غیرداستانی‌اش مثل جاده‌ای به ویگان پیر (1937) - شرح زندگی طبقۀ کارگر در شمال انگلستان-  و ادای احترام به کاتالونیا (1938) -گزارشی از تجریبات سربازی خودش برای جناح جمهوری‌خواه در جنگ داخلی اسپانیا- به اندازۀ مقاله‌هایش در مورد سیاست، ادبیات، زبان و فرهنگ احترام گذاشته‌اند.

در سال 2008 جورج اورول بین 50 نویسندۀ بزرگ بریتانیایی (1945) مجلۀ تایمز رتبۀ دوم را کسب کرد. جورج اورول هفت ماه بعد از چاپ کتاب معروفش 1984 و بر اثر بیماری سل در 21 ژانویۀ سال 1950 و در 46 سالگی در لندن، انگلستان درگذشت. دو اثر معروفش قلعه حیوانات و 1984 برای همیشه در تاریخ ادبیات جهان ماندگار شدند.

تحلیل کتاب قلعه حیوانات

موضوع اصلی رمان قلعه حیوانات میل به قدرت است. این میل ارتباط نزدیکی با فساد دارد. حیوانات داستان به ویژه ناپلئون مدام پی قدرتند. ایدۀ کتاب با انقلاب شروع می‌شود اما در نهایت خوک‌ها به سمت قدرت و نابرابری بیشتر پیش می‌روند. هر چیز کوچکی در این کتاب به موضوع اصلی‌اش مرتبط است برای همین دائماً اخلاقیات زیربنای داستان را به ما یادآوری می‌کند. مزرعه یا قلعه حیوانات واقعاً مظهر ادبیات تمثیلی است!

این کتاب امتیاز خوبی از سایت goodreads کسب کرده است که میتوانید اینجا مشاهده کنید . 

قلعه حیوانات یکی از ساده­ترین کتاب­هایی­ست که تابه­حال خوانده­اید. جملات کوچک و فصل­های کوتاهش باعث شده خواندن آن برای خوانندگانی با طیف سنی 9 تا 99 سال به یک اندازه آسان و شیرین شود. همین سادگی کتاب تضمین می­کند که خوانندگان پیام کتاب را بدون هیچ مشکلی درک کنند. حجم کتاب عامل دیگری است که رمان اورول را از دیگر آثار کلاسیک متمایز می­کند.

مترجم این کتاب امیر امیرشاهی (متولد ۱۲۹۰) است. اولین بار این  کتاب را در سال ۱۳۴۸ برای انتشارات کتاب‌های جیبی موسسه انتشارات فرانکلین ترجمه کرد و بعد از این چاپ کتاب را حتی با ناشران دیگری پیش برد. چاپ بیست و چهارم قلعۀ حیوانات اخیرا در ۱60 صفحه و قطع رقعی از سوی نشر جامی به بازار آمده است. انتشارات علمی و فرهنگی هم این کتاب را با همین ترجمه و همین عنوان به چاپ رسانده است.

فروشگاه اینترنتی سی­ بوک فعالیتش را از اواسط سال 1393 آغاز کرده و شما می­توانید این رمان جذاب و کلاسیک را با ترجمۀ آقای امیر امیرشاهی و با تخفیف ویژه از فروشگاه اینترنتی سی­ بوک تهیه کنید.