غلبه بر کووید-۱۹ با ارزیابی رفتار مورچه‌ها!

 یکی از پژوهشگران "دانشگاه بریستول"(University of Bristol) انگلستان، با آلوده کردن مورچه‌ها به پاتوژن‌های کشنده و بررسی نحوه واکنش مورچه‌ها به آنها، به بررسی همه‌گیری بیماری در جامعه مورچه‌ها پرداخته است.

"ناتالی استرویمیت"(Nathalie Stroeymeyt)، پژوهشگر بخش علوم زیستی دانشگاه بریستول طی بررسی‌های خود، به ارزیابی رفتار مورچه‌ها در آزمایشگاه پرداخت.

در دوره‌ای که دولت‌ها، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی را برای پیشگیری از شیوع کروناویروس پیشنهاد می‌کنند، استرویمیت نیز به بررسی رفتار مورچه‌های مورد مطالعه خود پرداخت. وی در این باره گفت: راهنمایی‌های کنونی در مورد فاصله‌گذاری اجتماعی، موثر به نظر می‌رسند زیرا من تاثیر آن را در مورچه‌ها دیده‌ام.

نتایج بررسی‌هایی از این دست می‌توانند به پژوهش‌هایی کمک کنند که دانشمندان در مورد حشرات انجام می‌دهند تا به مقاومت جامعه انسانی در برابر شیوع بیماری کمک کنند. برای بررسی چنین شرایطی، باید حشراتی مانند مورچه، موریانه و زنبور انتخاب شوند که زندگی اجتماعی دارند. معمولا در لانه این گونه از حشرات، سیلی از حشرات کارگر وجود دارند که بسیار نزدیک به هم حرکت می‌کنند. در شبکه اجتماعی این حشرات، جمعیت زیادی در درون و بیرون لانه در حال حرکت هستند. لانه برخی از مورچه‌ها مانند شهرهای بزرگی از جمله نیویورک، شلوغ و پرازدحام است.

"ربکا روزنگاس"(Rebeca Rosengaus)، از پژوهشگران "دانشگاه نورث ایسترن"(NEU) آمریکا که رفتار حشرات اجتماعی را بررسی می‌کند، گفت: این حشرات، در محیط‌های بسیار بسته‌ای زندگی می‌کنند که بار میکروبی بالایی دارند. بسیاری از این میکروب‌ها، پاتوژن‌هایی هستند که در سراسر قلمرو گسترش می‌یابند اما چنین شرایطی به ندرت پیش می‌آید و این گونه حشرات معمولا می‌توانند گسترش میکروب را محدود کنند.

پژوهشگران طی سه دهه گذشته تلاش کرده‌اند تا نحوه کنترل بیماری را در قلمرو حشرات ارزیابی کنند و به بررسی زندگی حشراتی بپردازند که می‌توانند از عهده کنترل شیوع میکروب‌ها برآیند. برخی از این گونه رفتارها، بیگانه به نظر می‌رسند اما رفتارهای دیگر از جمله فاصله‌گذاری اجتماعی، برای ما آشنا هستند. بررسی این رفتارها در کنار یکدیگر می‌تواند بینش‌هایی را برای کمک به جوامع انسانی فراهم کند که پیشتر در این حوزه، توجه زیادی به آنها نشده است.

روزنگاس و پژوهشگران دیگر در حال حاضر به بررسی این بینش‌ها پرداخته‌اند تا بدانند که چگونه یک نفر می‌تواند در معرض قارچ، باکتری، ویروس و یا هر پاتوژن دیگری قرار بگیرد و پس از بازگشت به جامعه، کسی را آلوده نکند.

اگرچه بیش از یک دهه است که حشرات اجتماعی، به موضوع پژوهش‌های علمی تبدیل شده‌اند اما اختصاص زمان بیشتری به بررسی پاتوژن‌ها و انگل‌ها نادیده گرفته شده است. "پاول اشمیت همپل"(Paul Schmid-Hempel)، از پژوهشگران "دانشگاه صنعتی زوریخ"(ETH Zurich) گفت: پژوهشگران در بررسی حشرات اجتماعی، انگل‌ها را برای مدت زیادی نادیده گرفته‌اند.

اشمیت همپل طی پژوهش‌های پیشین خود دریافت که زنبورهای مورد بررسی او، دائما توسط انگل‌ها آلوده می‌شوند.

پژوهش‌های صورت گرفته در مورد حشرات اجتماعی نشان داده‌اند که این موجودات خانه خود را پاک نگه می‌دارند. حشرات کارگر، ضایعات باقیمانده و اجساد را از لانه بیرون می‌برند تا آن را پاکسازی کنند. در هر حال، پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که این حشرات، اقدامات دیگری نیز برای مقابله با عفونت انجام می‌دهند. برای مثال، برخی از مورچه‌ها، صمغ ضدمیکروبی درختان را به لانه می‌آورند و آن را در سرتاسر لانه پخش می‌کنند. همچنین این حشرات می‌توانند ترکیباتی را به وجود بیاورند که میکروب‌ها را از بین می‌برند و آنها را هم روی بدن خود و هم روی سطوح به کار می‌گیرند.

"سیلویا کرمر"(Sylvia Cremer)، متخصص زیست‌شناسی در پژوهش جدیدی به این نتیجه رسید در حالی که برخی از مورچه‌ها به پاکسازی یکدیگر می‌پردازند، برخی دیگر مقدار بسیار کمی پاتوژن را در اطراف لانه پخش می‌کنند. این مقدار کم از پاتوژن، کشنده نیست و سطح پایینی از عفونت را ایجاد می‌کند که به ایمنی‌سازی محافظتی می‌انجامد. کرمر در پژوهش خود، این روش را با روشی مشابه در درمان انسان‌ها مقایسه می‌کند که طی آن، انسان را در معرض مقدار کمی از مایع عفونی خارج شده از بدن یک فرد بیمار قرار می‌دهند تا بدن او را ایمنی‌سازی کنند.

کرمر و همکارانش طی بررسی‌های خود، شواهدی را یافتند که نشان می‌داد برخی از مورچه‌ها می‌توانند هنگام رو به رو شدن با باکتری‌ها، واکنش ایمنی نشان دهند و این واکنش را با همنوعان خود نیز تقسیم کنند تا همه قلمرو مقاوم شود. این مورچه‌ها، واکنش سیستم ایمنی را به صورت دهان به دهان به همنوعان خود منتقل می‌کنند تا بدن آنها را در برابر عفونت احتمالی مقاوم سازند.

این یافته‌ها، فرضیاتی را که زندگی اجتماعی را یک عامل خودکار برای شیوع بیماری می‌دانند، به چالش می‌کشند. "نینا ففرمن"(Nina Fefferman)، استاد زیست‌شناسی تکاملی "دانشگاه تنسی" (UT) آمریکا گفت: خطر شیوع بیماری و امکان کاهش آن، هر دو از دل جامعه بیرون می‌آیند. بدین ترتیب افرادی که عامل بیماری ما هستند، می‌توانند به مراقبت، تامین غذا و حفظ زندگی ما نیز کمک کنند. همه چیز در همین مجموعه پیچیده محدودیت‌ها و اهداف قرار گرفته است.

یکی از سوالاتی که پژوهشگران هنگام بررسی حشرات اجتماعی از خود می‌پرسند، این است که آیا این موجودات هم مانند انسان‌ها، قوانینی در مورد محدودیت تجمع یا رفت و آمد دارند یا خیر. بررسی‌ها نشان می‌دهند که بیشتر حشرات اجتماعی، سیستم پیچیده‌ای برای تقسیم کار دارند. پژوهشگران طی دهه‌ها بررسی، این تقسیم کار را به عنوان عاملی برای افزایش کارآیی مورد ارزیابی قرار داده‌اند اما مدل‌های ریاضی که از اوایل سال ۲۰۰۰ ابداع شده‌اند، نشان می‌دهند که شاید این تقسیم کار بتواند سرعت شیوع عفونت را نیز کاهش دهد.

به گفته پژوهشگران، بررسی این نظریات در قلمروی واقعی حشرات، کار دشواری است اما سیستم‌های ردیابی خودکار، قابلیت‌های جدیدی را فراهم کرده‌اند و به پژوهشگران امکان می‌دهند تا تعامل حشراتی مانند مورچه‌ها را در قلمروی زندگی آنها بررسی کنند.

اگرچه یافته‌های پژوهشگرانی مانند استرویمیت هنوز مورد بحث و بررسی پژوهشگران دیگر قرار دارد اما او معتقد است که رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی میان مورچه‌ها به این معناست که انسان‌ها در رویارویی با همه‌گیری بیماری‌ها تنها نیستند.

استرویمیت افزود: موفقیت مورچه‌ها در مقابله با همه‌گیری بیماری‌ها می‌تواند اعتبار و منبع الهامی برای انسان‌ها در دوره درگیری با شیوع بیماری‌هایی مانند کووید- ۱۹ باشد. بخش‌های سلامت عمومی انسانی‌ در مقایسه با تکامل چند میلیون ساله جامعه مورچه‌ها، قدمت زیادی ندارند. به ندرت می‌توان قلمرویی از مورچه‌ها را یافت که تحت فشار ناشی از شیوع پاتوژن از هم بپاشد. ما می‌دانیم که مکانیسم‌های قلمرو مورچه‌ها، تاثیر قابل توجهی دارند.

پژوهشگران باور دارند که حشرات اجتماعی می‌توانند سیستم خوبی برای نمونه بررسی باشند. آنها جامعه کوچکی با محدودیت‌های اخلاقی مخصوص به خود هستند که می‌توان نحوه انتقال بیماری را در آنها بررسی کرد.