شبکه بهداشت، ناجی بیمارستان‌ها در بحران کرونا

دکتر علی اکبر سیاری همزمان با شش ساله شدن اجرای طرح تحول نظام سلامت در کشور، در خصوص این طرح و تحولات صورت گرفته در بهداشت و درمان کشور، گفت: این طرح دارای دو بعد درمان و سلامت است که با اختصاص اعتبارات لازم از سوی دولت به وزارت بهداشت در اسفند ۹۲، رسما کار خود را از تاریخ ۱۵ اردیبهشت سال ۹۳ در بخش درمان آغاز کرد.  

سلامت ۲۵ میلیون روستانشین در گرو فعالیت خانه‌های بهداشت

وی با تاکید بر اینکه اولویت اول در حوزه بهداشت به روستاها اختصاص یافت، افزود: علت این کار از آنجایی نشات می‌گرفت که دسترسی روستانشینان به خدمات بهداشتی و درمانی کمتر از ساکنین مناطق شهری بود. شبکه بهداشت و درمانی در روستاها با نام خانه‌های بهداشت و سپس مراکز بهداشتی درمانی روستایی با پزشک خانواده،  بهورز و ماما مسئولیت سلامت حدود ۲۵ میلیون جمعیت روستانشین و شهرهای زیر ۲۰هزار نفر را بر عهده داشتند. از آن جایی که تعداد روستاهای ما بیش از تعداد خانه‌های بهداشت بود، خدمات از طریق گردشگری پزشکان و تیم سلامت باید تامین می‌شد تا مردم از خدماتی شامل دریافت دارو، خدمات پیشگیری، واکسن و... برخوردار شوند.

وی افزود: البته مشکلاتی وجود داشت. مشکلاتی مانند مشکل کمبود خودرو نمود یافت و بنابراین با قراردادی که با بخش خصوصی انجام شد حدود ۲ هزار خودرو برای تامین خدمات روستاییان به کار گرفته شد و دسترسی برای مردم افزایش یافت. این اقدامات بدون آنکه هزینه‌ای برای خرید ماشین و استخدام راننده برای دولت تراشیده شود از طریق بخش خصوصی صورت گرفت و علاوه بر گسترش خدمات سلامت سبب ایجاد اشتغال برای افرادی شد.

افزایش اقلام دارویی و ارایه رایگان چند مکمل‌ در روستاها

وی با بیان اینکه حدود ۲۶۳ قلم دارو باید برای خدمات درمانی روستاییان تامین می‌شد، اظهار کرد: از آنجایی که بدهی بخش بهداشت زیاد بود، برای تامین دارو با مشکلاتی مواجه بودیم که با تامین اعتبار از سوی دولت از طریق اختصاص یک درصد از مالیات بر ارزش افزوده به حوزه بهداشت توانستیم در تمام مراکز بهداشتی_درمانی کشور دسترسی به دارو و مکمل‌ها را فراهم کنیم؛ بنابراین ما تعداد اقلام دارویی را افزایش دادیم و مکمل‌هایی مانند قطره آهن، قطره مولتی ویتامین و... که همگی باید در مراکز بهداشتی به صورت رایگان به مردم ارائه می‌شد در اختیارشان قرار گرفت.  

مکمل‌یاری ویتامین D

سیاری افزود: از سوی دیگر با بررسی‌های انجام شده مشخص شد کمبود ویتامین D در مدت ۱۰ سال در کشور ۶ برابر شده بود و در برخی مناطق تا ۹۰ درصد افراد با کمبود ویتامین D مواجه بودند. پس از آن این مکمل نیز به مکمل‌های کشوری اضافه شد. دستورالعمل‌ها اصلاح شد به شکلی که مقرر شد قطره ویتامین D که از ۱۵ روزگی به نوزادان داده می‌شد در ۳ تا ۵ روزگی به آنها خورانده شود. همچنین از آنجایی که پیش از این برنامه‌ای نبود که پس از دو سالگی ویتامین D به کودکان ارائه شود، تصمیمی اتخاذ شد از ۲ سالگی تا ۱۲ سالگی هر دو ماه یکبار، از ۱۲ سالگی تا ۶۰ سالگی هر ماه یک بار و از ۶۰ سالگی به بعد هر دو هفته یکبار یک مکمل ۵۰هزار واحدی ویتامین D به صورت رایگان در اختیار افراد قرار گیرد. این طرح ابتدا به صورت پایلوت در مشهد و سبزوار آغاز شد و سپس در مدارس دخترانه، میان سالمندان، مادران باردار و... دنبال شد.

ایجاد انگیزه برای حضور پزشکان در مناطق محروم

وی در ادامه خاطرنشان کرد: برای تحقق اهداف‌مان و حضور پزشک عمومی یا پزشک خانواده در مناطق روستایی لازم بود فرایندی اتخاذ شود که آنها ترغیب شوند شهرها را به مقصد روستاهای بعضا محروم و دوردست ترک کنند.   این موضوع در حالی مطرح بود که با کسری پزشک نیز مواجه بودیم که از طریق افزایش درآمد پزشکان جاذبه ایجاد کردیم که چندهزار پزشک به شبکه بهداشت روستایی اضافه شود. این پزشکان باید در روستاها بیتوته می‌کردند که متاسفانه محل‌هایی که برای اسکان و ارائه خدمت  این پزشکان در نظر گرفته شده بود بسیار کثیف، فرسوده و... بود و برای حل این معضل پروژه‌ای طراحی شد تا اقدام به  بهبود مراکز بهداشتی درمانی کنیم تا استانداردها و تجهزات را ارتقا دهیم. این پروژه هم باعث بهبود زیرساخت‌ها و هم باعث ایجاد جاذبه برای حضور پزشکان شد.

تجهیز روستاها به آزمایشگاه و مراکز تصویربرداری

معاون بهداشت سابق وزارت بهداشت با اشاره به اینکه در روستا دو مرکز مهم تصویربرداری و آزمایشگاه‌ها نیز جزوی از دغدغه‌ها بود، ادامه داد: از طریق تجهیز این دو مکان شبکه بهداشت و درمان در روستا را تقویت کردیم. در سال‌های ابتدایی طرح حدود ۲ هزار خانه بهداشت جدید ساختیم که کار بزرگی بود.

و اما حاشیه‌نشین‌ها...

سیاری ادامه داد: اولویت دوم ما پس از ارائه خدمات به روستاییان، ‌ حاشیه نشین‌ها بودند؛ حدود ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر افرادی بودند که در حاشیه شهرها زندگی می‌کردند. گسترش شهرها و جمعیتشان به سرعت افزایش یافته بودند اما ظرفیت شبکه بهداشتی متناسب با آن رشد نکرده بود و دسترسی مناسبی فراهم نشده بود. بنابراین اولویت اول در ورود به شهرها حاشیه نشین‌ها بودند. برای هر ۲۵۰۰ نفر یک مراقب سلامت تعریف شد و برای اولین بار در شبکه یک نفر به اسم کارشناس مراقب سلامت که معادل آن در روستا بهورز است به این سیستم اضافه شد و برای هر ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر یک پایگاه سلامت و برای هر ۳۰ تا ۵۰ هزار نفر یک مرکز جامع خدمات سلامت تعریف کردیم. از آنجایی که این واحدها را نداشتیم، ساختمان‌ها را از مردم اجاره کردیم و چون نیرو نداشتیم و بنا نبود کسی را استخدام کنیم باید از طریق بخش خصوصی این نیروها را تامین می‌کردیم.  

وی افزود: مراکز جامع خدمات سلامت همان مراکز شهری بودند که خدمات پزشکی، بهداشت محیط، خدمات مادر و کودک و... در این مراکز صورت می‌گرفت. سه نیرو در این مراکز فعالیت می‌کردند؛ کارشناس مراقبین سلامت فارغ‌التحصیل آموزش عالی در سه رشته بهداشت عمومی، ‌ مامایی و پرستای بودند و از آنجایی که با برنامه‌های شبکه آشنا نبودند ابتدا آموزش‌های لازم را فرا گرفتند و سپس آنها از طریق شرکت‌های خصوصی به کار گرفته شدند.

طراحی پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان

وی در خصوص تهیه برنامه جامع پس از تجهیز زیرساخت‌ها، تصریح کرد: یکی از اقدامات بزرگ این بود که برای تمام گروه‌های جنسی در هر دو جنس برنامه تهیه کردیم که هر کس وارد واحدهای بهداشتی شود، بر اساس آن برنامه مورد رسیدگی قرار گیرد. این کار باید در یک بستر الکترونیک انجام می‌شد که به همین مناسبت از طریق بخش خصوص سه سامانه طراحی کردیم؛ پرونده الکترونیک سلامت که از برنامه پنجم توسعه به آن اشاره شده بود، انجام شد و برای حدود ۷۲ میلیون ایرانی پرونده الکترونیک سلامت به اسم سامانه سیب طراحی شد.  دو سامانه مجزای دیگر در بخش دولتی به نام سینا در خراسان رضوی و ناب در استان گلستان با هدف ایجاد رقابت تهیه شد تا اگر سامانه در بخش خصوصی به مشکل خورد بتوانیم از دو سامانه‌مان در بخش دولتی استفاده کنیم.

گسترش شبکه بهداشت و پیگیری تلفنی بیماران

سیاری با اشاره به اینکه خدمات شبکه بهداشت و پایگاه‌های سلامت روزبروز گسترش یافت، اظهار کرد: این سیستم در تمام کشور فراگیر شد؛ خدمات برای تمام گروه‌های سنی به شکل فعال اجرا می‌شد و پیگیری تلفنی بیماران از این طریق صورت می‌گرفت. از سوی دیگر راستی‌آزمایی خدمات نیز به شکل پیامکی انجام می‌شد تا از ارائه خدمات و رضایتمندی مردم مطلع شویم. خوشبختانه ۹۷ درصد مردم از خدمات رضایت داشتند. این سیستم نسبت به سایر ساختارها، روند مناسب‌تری بود که هم بستر الکترونیک داشت و هم به این وسیله در این مدت ۲۹ هزار نیروی جدید به شکل ۱۰ هزار نفر در روستا و ۱۹ هزار نفر در شهر بدون اینکه کارمند دولت باشند به شکل خرید خدمت به سیستم اضافه شدند.  

خدمات بهداشتی برای شهرها

وی با بیان اینکه در شهرها واحد بهداشتی به اندازه‌ای که بتوانیم سیستم ‌را گسترش دهیم نداشتیم، ‌ گفت: از این رو یک تفاهمنامه سه جانبه میان استانداران، ‌ وزارت بهداشت و هر دانشگاه علوم پزشکی که متولی امر بود به منظور توسعه واحدهای بهداشتی منعقد شد و بر اساس آن حدود ۶ هزار واحد جدید ساخته و تحویل داده شد. همچنین ۲۰ هزار واحد نیز تعمیر و تجهیز شد و این واحدها به کمک مردم، خیرین، دولت و... توسعه یافت.

شبکه بهداشت، ناجی بیمارستان‌ها در بحران کرونا

معاون بهداشت سابق وزارت بهداشت در خصوص مزایای پرونده الکترونیک سلامت در بحران کرونا، بیان کرد: اکنون غربالگری کرونا در بستر سایت Salamat.gov.ir با استفاده از پرونده الکترونیک سلامت انجام می‌شود و همین غربالگری در بستر شبکه‌های بهداشتی سبب شد تا بیمارستان‌ها بر اثر بیماری کرونا سقوط نکردند.

طرح تحول به داد مردم رسید

وی تاکید کرد: اقدامات بخش درمان در طرح تحول سلامت نیز سبب بهبود بخش‌های مراقبت ویژه شد که در این بحران به داد مردم رسید. در اپیدمی کرونا نیروهای بسیجی نیز در قالب همین برنامه به کمک سیستم بهداشتی آمدند. خرسندیم که این طرح پس از رفتن دکتر هاشمی از وزارت بهداشت نیز دنبال شد و اقداماتی برای تقویت آن صورت گرفت.

سیاری درباره زیرساخت‌های بهداشتی در کلانشهر تهران نیز گفت: در شهر تهران میزان مراجعه مردم به واحدهای بهداشتی کم است؛ چراکه بیشتر به بخش خصوصی مراجعه می‌کنند؛ شاید اعتقادی ندارند که بخش بهداشت به جز در واکسیناسیون می‌تواند کمک‌شان کند؛ اما ارائه خدمات فعال در بحران کرونا سبب شد اعتماد این دسته افراد جلب شود، فلذا عامل موفقیت شبکه‌های بهداشتی در کلانشهرها را اعتماد مردم برای دریافت خدمات می‌دانم.

معاون بهداشت سابق وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه علت ۷۶ درصد از مرگ و میرها چهار بیماری سرطان، بیماری قلبی_عروقی، ‌ تنفسی و دیابت است، ‌ افزود: این بیماری‌ها نتیجه هشت عامل خطر است که برخی بیولوژیک شامل فشارخون، ‌ قند خون بالا، چربی خون و اضافه وزن و برخی دیگر عامل رفتاری شامل کم‌تحرکی، مصرف دخانیات، مصرف قند و شکر و غذای ناسالم و مصرف الکل است. طرح تحول سلامت آغاز شد که بتواند پاسخگوی این نیاز باشد اما به شرطی پاسخگو خواهد بود که مردم هم به فکر سلامت خود باشند. بی‌تردید سیستم بهداشتی می‌تواند باعث افزایش آگاهی مردم شود.