تئاتر دولتی جلوی جریان تئاتری را می‌گیرد

به گزارش پارس به نقل از تسنیم، برنامه چهارشنبه شب « مجله تئاتر» با حضور رضا کیانیان و آتیلا پسیانی هنرمندان پیشکسوت تئاتر کشور به مسئله اقتصاد تئاتر و چگونگی خصوصی سازی این هنر پرداخت.

در ابتدای برنامه آتیلا پسیانی در پاسخ به سوال منوچهر اکبرلو مبنی بر اینکه در تئاتر خصوصی مباحثی که امروزه مطرح است چقدر درست و چقدر غلط است؛ گفت: تصور من این است که ما در حال حاضر اصلا تئاتر خصوصی نداریم ولی دورخیزهایی برای داشتن تئاتر خصوصی انجام شده است. در حال حاضر تئاتر دولتی داریم که تنها از نظر اقتصادی برخورد خصوصی می کند که این کاملا بی منطق است. یعنی اصلا متوجه نیستند اگر تئاترمان دولتی است چرا حمایتش نمی کنیم. اگر هم خصوصی است چرا اشکال دیگرش حالت دولتی دارد.

وی تصریح کرد: داشتن تئاتر خصوصی به چیزهایی دیگری نیاز دارد که اولین آن نیاز به یک مکان مشخص و ثابت است. در حال حاضر گروه های فعال تئاتری در ایران وجود دارد که دائم تولید، تحقیق و تمرین بدون تولید انجام می دهند، اما متاسفانه مکان مشخص و ثابتی ندارند و وقتی سالن دولتی در اختیارشان قرار می دهند که ۲۰ درصد از فروش گیشه آن ها را به بخش دولتی برگردانند. در حال حاضر تنها تولیدکننده تئاتر در ایران مرکز هنرهای نمایشی است و ما کارگردان ها مثل مجری طرح عمل می کنیم. کار را به دست می گیریم و تولید انجام شده را در اختیارشان قرار می دهیم اما اینکه ۲۰ درصد از اجرا حذف می شود بازهم بسیار بی منطق است. به نظر من این روند باید هرچه زودتر جلویش گرفته شود و اینکه این ها عادت کرده اند اجاره سالن و پورسانت فروش را بگیرند باید ترک عادت شود.

رضا کیانیان دیگر مهمان برنامه نیز در ادامه اظهار داشت: وقتی هیچ رقابتی وجود ندارد مطمئن باشید هیچ رشد و هیچ معنایی پیدا نمی کند. اگر تئاتر خصوصی باشد گروهی که سرمایه زندگیشان را در آن می گذارند باید از آن درآمد داشته باشند و این درآمد وابسته به پرورش یک تماشاگر خاص است. انواع مخاطبین تئاتر در جامعه به وجود می آید که هر کسی مثل جریان های تئاتری که قبل از انقلاب وجود داشته اند و همه هم تماشاگر خود را داشتند. این تماشاگرها با هم دیالوگ داشتند و همچنین گروه های تئاتری نیز با هم دیالوگ داشتند، در نتیجه اتفاقی که رخ می داد این بود که تئاتر رشد می کرد. وقتی که تئاتر دولتی باشد جریان تئاتری وجود نخواهد داشت که بخواهد رشد کند. دیالوگی که وجود ندارد و تنها منولوگ دائمی است که گفته می شود و این بسیار غلط است.

وی با بیان اینکه یک گروه تئاتری باید برای خودش یک مکان مشخص داشته باشد، گفت: مکان مشخص با تمام امکاناتش باعث رشد یک گروه تئاتری می شود. در حال حاضر گروه های تئاتری در کشور ما وجود دارد که ۲۰ سال است که در حوزه تئاتر کار می کنند اما متاسفانه مکان مشخص و ثابتی ندارند و وقتی گروه های خارج از کشور این را متوجه می شوند باورشان نمی شود و این سوال را می پرسند که شما چطور دوام آورده اید. مشکل ما این است که قواعدمان بین خصوصی و دولتی گیر کرده است. تئاتر خصوصی بندی از قانون اساسی کشورمان است که سال هاست قرار است آن را اجرا کنند که تئاتر، سینما و هنر جز آن است.

این هنرمند پیشکسوت افزود: ما وزارتی داریم به نام وزارت ارشاد که زیرمجموعه آن مرکز هنرهای نمایشی است، اما این دو نهاد برای چه وجود دارند؟ علت وجودی این دو در این است که عده ای هنرمند هستند که در کشور مشغول کار هنری هستند. برای مدیریت این هنرمندان و برای آسان تر شدن کار این هنرمندان و برای اینکه مشکل های اداری گریبان گیرشان نشود در واقع قرار است این دو مرکز مشکلات را حل و فصل کنند اما در تئاتر دولتی کاملا برعکس شده است. در تئاتر دولتی وزارت ارشادی وجود دارد و یک سری هنرمندانی که باید به وزارت ارشاد خدمت کنند.

منوچهر اکبرلو، مجری و کارشناس برنامه با بیان این مطلب که در مورد کالاهای فرهنگی بحث خصوصی معنا و تعریف مشخص ندارد و برعکس امور صنعتی مصداقی در حوزه فرهنگ از خصوصی وجود ندارد، این سوال را مطرح کرد که آیا چنین دیدگاهی درست است که آتیلا پسیانی در پاسخ گفت: ما تعریفی برای این بحث نداریم. تئاتر به هر حال یک محصول وارداتی است، زمانی تئاتر را با تمام اجزاء و اشکالش وارد کردیم و کم کم شکل بومی به آن دادیم اما هنوز این تئاتر شکل ملی به خودش نگرفته است. باید حداقل قوانین، مناسبات و ارتباطاتی را هم که تئاتر از خارج از ایران داشته است را مدنظر داشته باشیم.

وی تصریح کرد: تعریف این گونه بوجود می آید که تبدیلش کنیم به مناسبات اقلیمی و فرهنگی خودمان و اینها را تطبیق می دهیم با سنت های ایرانی خودمان و ما تابه حال همچنین کاری نکرده ایم؛ چراکه ظرافتی در این بحث وجود دارد که ما آن را در نظر نمی گیریم که برای بوجود آمدن تئاتر خصوصی هم دولت حمایت می کند. یعنی دولت کاملا امکاناتی را در اختیار گروه هایی که تمایل دارند زندگی تئاتری داشته باشند و تماشاگر خاص خود را دارند در اختیار این گروه ها قرار می دهد و آن ها این مایه حیاتی تئاترشان می شود و شروع می کنند به کار کردن.

پسیانی با بیان اینکه در دیگر کشور دولت مکان هایی از قبیل ملک های متروکه مثل خانه سالمندان، کارخانه ها و… را به مکان های نمایشی تبدیل می کند، گفت: در اختیار قراردادن موقت مکان هایی که قرار است نوع دیگری از تئاتر را عرضه کنند و همه این ها غیر از سالن های تئاتری که وجود دارد همیشه در دست شهرداری ها است؛ تئاتر ملی آن ها از این طریق است که رشد می کند و گروه های ثابت دعوت کننده گروه هایی هستند که حالت ثابتی ندارند. همه این ها با کمک های دولتی و ایالتی، استانی، وزارت هنر هر کشور است و غیر از این ها صاحبان صنایعی وجود دارد که تشویق می شوند بخشی از بودجه تئاترها را فراهم کنند، از قبیل خرید چند شب اجرای تئاتر مثل خریدن یک صندلی برای یک شب در سالن؛ مثل پرداخت بخشی از مالیات است. چیزی که ما هم این مصوبه را داریم اما اجرا نمی شود.

این کارگردان تئاتر افزود: تمامی این مشکلات به کمک تئاتر خصوصی می آید تا یک نوع همت اساسی و عمومی در سطح مملکت اتفاق نیفتد و ما به تئاتر خصوصی نمی رسیم. درست است که تلاش های کوچک انجام می شود ولی همه این ها بدون کمک امکان پذیر نیست. همه می دانند اقتصاد تئاتر آنقدر ضعیف است که امکان ندارد یک نفر فقط از راه تئاتر بتواند زندگی کند که هیچ که بتواند جایی را برای خودش بسازد. این کمک ها اگر اتفاق بیفتد همان اجرای اصل ۱۴۴ خواهد بود. ما به گذرهای فرهنگی نیاز داریم، ما نیاز داریم که درست در جاهایی که تصور می کنیم هجوم بی فرهنگی دارد اتفاق می افتد مکان را به یک مکان فرهنگی تبدیل کنیم.

کیانیان درباره وظیفه هنرمندان در راستای اقتصاد تئاتر و خصوصی سازی این هنر گفت: من پیش از انقلاب در گروه تئاتری بزرگ شدم که هیچ وقت متکی به کمک های دولتی نبودیم. همیشه کار خودمان را کرده ایم. سال هاست که مرکز هنرهای نمایشی چند سالن در اختیار دارد و این سالن ها را به نوبت به گروه ها می دهد. من بارها و بارها به خیلی از گروه ها گفته ام شما اصلا نباید به مرکز هنرهای نمایشی فکر کنید. به این فکر کنید که اگر مرکز هنرهای نمایشی و سالن هایش وجود نداشت چه کار می کردید. آیا شغلتان را عوض می کردید، نه! بلکه کار دیگری انجام می دهید و مکان های دیگر را به صحنه تئاتر تبدیل می کردید. تنها راه ساده اش مثل برج های مسکونی و لابی هایشان است که می توان آن ها را به صحنه تئاتر تبدیل کرد. من همیشه به دانشجویان گفته ام از اول به فکر تئاترهای دولتی نباشید؛ در واقع این ها آینده تئاتر را فراهم نمی کنند اما در حال حاضر سهم هنرمند این است که جاهای دیگر را به غیر از سالن مرکز هنرهای نمایشی را به صحنه تئاتر تبدیل کند. حرف ما همیشه خصوصی بودن و دولتی نبودن تئاتر است.

وی همچنین در مورد وظیفه مدیران در این زمینه اظهار داشت: سال هاست که ارگان های دولتی اجازه دارند درآمد داشته باشند در حالی که این ها بودجه هم دارند و درآمد برای این ها نباید معنایی داشته باشد. در واقع این ارگان های دولتی پا در کفش خصوصی کرده اند. درآمد برای بخش خصوصی است و این کار دولت اجازه نمی دهد که بخش خصوصی رشد کند. تئاترشهر وقتی بودجه دارد چرا باید سالنش را اجاره دهد؟

پسیانی نیز در ادامه صحبت های کیانیان گفت: سال های گذشته بودجه فیکسی برای تولید تئاتر داشتیم. این چند حُسن داشت؛ اول اینکه هنرمند دغدغه اینکه به هر شکلی که برای پرکردن سالنش دست به کاری انجام نمی داد. دوم اینکه وضعیت پیشاپیش مشخص بود ولی ریسک پذیری کار را پایین می آورد. بودجه ای که برای تولید تئاتر باید صرف می شد و درآمد حاصله سود انجمن هنرهای نمایشی می شد که از آن استفاده می کرد؛ در واقع الان وضعیت برعکس شده است. الان بودجه کمک را کم کرده اند و شورای حمایتی داریم که تنها کاری که نمی کند همان حمایت است.

برنامه تخصصی « مجله تئاتر» به تهیه کنندگی نیما دهقان و اجرا و کارشناسی منوچهر اکبرلو چهارشنبه شب ها ساعت ۲۳: ۱۵ دقیقه از بکه چهار سیما پخش می شود.