شوخی‌های مبتذل در بسته‌بندی تئاتر فاخر

به گزارش پارس به نقل از جوان، تماشاگری که پا به سالن های تئاتر آزاد می گذارد، به خوبی می داند در چنین نمایش هایی قرار است حرف ها و صحنه هایی را بشنود و ببیند که برخاسته از واقعیت جامعه است، بی آنکه داعیه فرهیختگی، فاخربودن و روشنفکری داشته باشند. بنابراین اگر در چنین آثاری، گاهی شوخی ناپسندی می بیند یا اصطلاح نادرستی به گوشش می خورد، چندان به آن وقعی نمی نهد و از قضا به آن می خندد، زیرا می داند اگر بخواهد نگاه جدی تری به آن مسئله داشته باشد یا در گویش عامیانه، به آن گیر بدهد، باید ابتدا به خود یادآوری کند که روزانه گفتارها و رفتارهای بدتر از این را در سطح شهر و جامعه می شنود و می بیند و نمی تواند به همه آنها واکنش نشان بدهد.

پس چه بهتر که برای مدت دو ساعت، چشم بر واقعیات ببندد و در چنین فرصتی، بر این شایعات نمایشی بخندد، ولی وقتی جمعی از ستارگان و هنرمندانی که در کارنامه آنها، فهرست بلندبالایی از آثار فاخر، جدی، حرفه ای و دارای ارزش های هنری به چشم می آید، نمایشی روی صحنه می برند که نه تنها فرق چندانی با تئاترهای آزاد ندارند که حتی چند پله از آنها در سطح نازل تر و وقیح تری قرار دارند، چه باید گفت؟ تکلیف آن تماشاگر چیست که به اعتبار یک سالن نمایش حرفه ای (گیرم خصوصی) و مُشتی از بهترین بازیگران سال های اخیر، پا به تالار نمایش می گذارد تا شبی را در کنار خانواده، نمایشی کمدی و سرگرم کننده ببینند اما با اثری مواجه می شود که از شدت بی نزاکتی و کاربرد شوخی های جنسی، غیراخلاقی و بالای ۱۸ سال! ) ، پدر خانواده را مجبور می کند تمام مدت در تاریکی سالن عرق شرم بریزد یا به زیر صندلی پناه ببرد و در طول مسیر بازگشت به خانه کلمه ای به زبان نیاورد و از نگاه سنگین اعضای خانواده بگریزد؟ !

نمایش « شایعات» به نویسندگی « نیل سایمون» و کارگردانی « رحمان سیفی آزاد» (کارگردانی که پس از ۱۲ سال دوری از این عرصه، حالا با نمایشی عجیب و نامتعارف بازگشته) ، دقیقاً یکی از همین آثار است. این روزها گویا تب « نیل سایمون» بدجوری کارگردان های ما را فرا گرفته است. « جواد عزتی» یکی از بازیگران این نمایش، به تازگی از بازی در « پسران آفتاب» (نمایشنامه دیگر این نویسنده امریکایی) فارغ شده و به این گروه پیوسته است. اپیدمی اجرای متون سایمون به خودی خود ایرادی ندارد، به شرطی که بدانیم آن را برای چه مخاطبی، در چه جامعه ای و با چه هدفی اجرا می کنیم.

نمایشنامه های نیل سایمون با دیالوگ های فراوان و شوخی های بامزه کلامی اش معروف است. با این حال، جای پرسش است وقتی کارگردانی پس از وقفه ای طولانی در سابقه کارگردانی به صحنه می آید، چرا مشخصاً از میان انبوه نوشته های سایمون، متنی را برمی گزیند که نه به لحاظ موضوعی و نه از منظر شوخی های موجود در نوشته، کمترین خط و ربطی به جامعه و موازین اخلاقی، ایرانی و اسلامی ما ندارند؟ ! آیا قوانین و سیاست های هنری و تئاتری کشور تغییر کرده و ما بی خبریم یا برای عده ای از کارگردانان مسیر و شرایط انتخاب و تولید نمایش هموارتر است که می توانند هر نمایشی را به هر مضمون و محتوایی و با هر ادبیات دور از شأن جامعه ایران روی صحنه ببرند؟ نخستین پرسشی که مخاطب نمایش شایعات از خود می پرسد، آن است که این متن چگونه مجوز اجرا گرفته است؟

از کدام فیلترهای قانونی و چگونه گذشته؟ آیا شورای محترم بازبینی و نظارت و ارزشیابی که برخی نمایش های بسیار محترم تر، بی مسئله و بی حاشیه را بیش از یک بار بازبینی و بررسی می کنند، یا در طول اجراهای نمایش بی نظیری مانند « سیندرلا» که حتی یک کلمه نامربوط در طول آن به گوش نمی رسد، هر شب خود یا نمایندگان شان در سالن حاضر می شوند و مراقب محتوای نمایش هستند، یک بار نمایش « شایعات» را بازبینی کرده اند، و اگر بله، چگونه دیده اند که این همه شوخی های رکیک و جنسی از نگاهشان جا مانده؟ ! « شایعات» به لحاظ بازی بازیگران، کمدی بانمکی است، ولی این کمدی برای کدام دسته از مخاطبین ایرانی تولید و اجرا شده است؟ نمایشی که در آن با منظوری خاص، راجع به رأی « دادن» یا « ندادن» صحبت می شود یا به بهانه های بریدن انگشت، پایین کشیدن شیشه اتومبیل، بلندکردن صدای موسیقی و نشنیدن صدای زنگ در، تقلید صدای « مایرا» (یکی از کاراکترها) و شکستن لگن پدر یکی از شخصیت ها، بدترین شوخی های ناموسی و جنسی به کار می رود، چقدر می تواند برای تماشاگر جذابیت داشته باشد؟

شاید برخی بگویند « شایعات» نمایشی کاملاً مردانه است و باید ورود خانم ها را به سالن این نمایش قدغن اعلام کرد. البته اگر مردان جامعه ما نیز به این بی ادبی باشند و شنیدن این همه الفاظ رکیک آنها را غیرتی نکند! شاید شوخی های موجود در این نمایش برای مخاطب امریکایی، موضوعی رایج و پیش پا افتاده باشد اما تاکنون در کدام نمایشی این همه شوخی جنسی سراغ داشته اید که « شایعات» دومین مورد آن باشد؟ ! کمدی سوء تفاهم و بازی با جملات، همیشه برای گرفتن خنده از مخاطب، دستمایه ای قوی و مناسب بوده، ولی جالب است که در جامعه ما، تماشاگر دقیقاً به آن دسته از سوء تفاهم هایی می خندد که موضوعات غیراخلاقی را تداعی می کند و متأسفانه همیشه هستند کسانی که از آب گل آلود ماهی بگیرند و این ویژگی مخاطب ایرانی را در بوق و کرنا کنند و به رخ عالم و آدم بکشند.

با این همه، بهتر است دست از شایعه پراکنی برداریم و برای درمان این آسیب جدی که به جان تئاتر ما افتاده، چاره ای بیندیشیم. فراموش نکنیم که برای خنداندن تماشاگر، همیشه راه های بهتری هست و لازم نیست به سخیف ترین و زشت ترین دایره واژگان متوسل بشویم. ما در عرصه تئاتر ایرانی، گونه ای از نمایش های شریف و کهن را به نام « سیاه بازی» و تخته حوضی داریم. مرحوم سعدی افشار بدون کاربرد طنزهای غیراخلاقی، سال های طولانی مردم را خنداند و همیشه در اوج بود. افسوس امروز برای خنداندن تماشاگر، گروهی از تئاتری های ما، آثار مستهجن و غیراخلاقی خود را در بسته بندی های شیک و فاخر عرضه می کنند تا وقاحت و زشتی کارهای شان کمتر به چشم آید.

به نظر می رسد شورای نظارت باید پیش از آنکه خیلی دیر شود و قبح این موضوع در هنر ایرانی شکسته شود، دست به کار شده و مانع از گسترش و ادامه فعالیت و اجرای چنین گروه ها و نمایش هایی شود. شاید این گونه تئاتر ما به روزهای احترام برانگیز خود بازگردد. شاید…