حادثه‌ای بی‌نظیر در تاریخ بشریت

به گزارش پارس و به نقل از فارس، فتح آندلس، حادثه ای بی نظیر در تاریخ بشریت و بخشی از تاریخ صدر اسلام است که در سایه وجود تفکر گسترش فرهنگ نبوی در جهان به وجود آمد.

هر چند که امروز آندلس نام استانی در جنوب کشور اسپانیاست، اما درباره تاریخچه نام « آندلس» این گونه بیان می شود که این نام پس از فتح سراسری شبه جزیره « ایبری» (اسپانیا و پرتغال) در جنوب اروپا بر این جزیره اطلاق شد.

در واقع، فتح آندلس، نتیجه استمرار و توسعه فتوحات اسلامی در غرب جهان اسلام است، هنگامی که والی افریقیه « موسی بن نصیر» فرمان فتح را در ۲۱ شوال سال ۹۲ هجری مطابق با ۷۱۴ میلادی صادر کرد و « طارق بن زیاد» به دستور موسی وارد آندلس شد، مسلمانان با انجام عملیاتی که بخش کوچکی از فتوحات اسلامی در سراسر جهان بود، به آسانی وارد اندلس شدند.

به منظور آشنایی بیش تر درباره ماهیت این فتح بزرگ اسلامی پای صحبت کارشناسان تاریخ اسلام نشسته ایم که در ادامه می آید:

*گستره آندلس تا کجا بود/ آندلس نام اسلامی است

حجت الاسلام حمیدرضا مطهری رئیس انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه فتح آندلس به مراتب بسیار راحت تر از سایر مناطق دیگر انجام شد، ابراز داشت: با وجود اینکه مدت زمان حضور مسلمانان در منطقه آندلس، سابقه بسیار طولانی دارد، اما متأسفانه، نه تنها تلاش زیادی برای ریشه دواندن اسلام در این منطقه صورت نگرفت، بلکه مسلمانان و فاتحان نخستین، اقدام به موقعی را هم انجام نداده اند.

وی درباره گستردگی سرزمینی آندلس در زمان فتح به دست مسلمانان، افزود: منطقه آ ندلس با گستردگی فراوان، اسپانیا و پرتقال امروزی و حتی فراتر از آن نیز جنوب فرانسه را هم در بر می گرفت، نام آندلس یک نام اسلامی بود که مسلمانان این عنوان را بر آن گذاشته بودند و در واقع، آندلس نام یک قسمتی از شبه جزیره ای است که اسپانیا و پرتقال را در بر می گرفت و مسلمانان در آن زمان، هر قسمتی را که تحت قلمرو خودشان بود را آندلس می نامیدند، از این رو در برخی از دوره ها آندلس اسلامی تا جنوب فرانسه نیز رسیده بود.

حجت الاسلام مطهری با اشاره به اختلاف میان رهبران اسلامی و سوء استفاده مسیحیان از این نقطه ضعف، خاطرنشان کرد: اگر چه باز پس گیری سرزمین های تحت عنوان آندلس در طی قرن های بسیاری صورت گرفت، اما به هر حال نکته اساسی آن است که مسیحیان از اختلاف مسلمانان به نحو احسن استفاده کردند که این موضوع باید در همه جا مورد توجه مسلمانان قرار گیرد.

*اندیشه های شیعی چه زمانی وارد آندلس شد

وی با اشاره به اینکه فتح آندلس در عصر امویان اتفاق افتاد و ورود اسلام به آنجا نیز با گرایش اموی بود، ادامه داد: بعد از گرایش اسلام در سرزمین آندلس، از سال ۹۲ تا ۱۳۸ هجری، دوره کوتاهی میان ورود مسلمانان تا شکل گیری حکومت مستقل اموی در آندلس بود و از آنجایی که امویان در ضدیت با اهل بیت (ع) زبانزد بودند لذا حضور امویان در آندلس باعث شد تا اگر چه اندیشه شیعی در آنجا وجود داشت اما در ادامه، این گرایش ها کمرنگ و یا سرکوب شود.

رئیس انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم درباره زمان ورود اندیشه های شیعی در آندلس، بیان داشت: نمود گرایش به مکتب اهل بیت (ع) را آنجا می توان دید که وقتی حکومت امویان به دست یکی از بازماندگان ادریسیان و مؤسس حکومت حمودیان در آندلس به نام « علی بن حمّود» ساقط می شود، حکومت علوی در آنجا برپا می شود، بنابراین با سقوط حکومت امویان بلافاصله شاهد آن هستیم که شاعران بسیاری، اشعار خویش را در مدح اهل بیت (ع) و علویان در دربار « علی بن حمود» می خوانند.

*نظریه های مطرح شده درباره علت فتح آندلس به دست مسلمانان

محمد رضا شهیدی پاک نویسنده کتاب « تاریخ تحلیلی آندلس» درباره نظریاتی که درباره علل فتح آندلس وجود دارد، این گونه بیان می کند: « نظریه کلاسیک فتح آندلس» نظریه ای تک عاملی و یک علتی است، فتح آندلس با نیروی شمشیر و تدبیر نظامی مسلمانانی است که از عصر پیامبر (ص) تا هنگام فتح آندلس تقریباً ۷ دهه کار نظامی در سطح جهانی، ایران، شبه قاره هند، ماورالنهر، مصر و افریقیه را تجربه کرده بودند و به وسیله سردارانی بزرگ و با تجربه صورت گرفته است.

وی ادامه داد: این نظریه مشهور منابع معاصر فتح (مانند ابن گوتیه) و منابع اصلی و کلاسیک تاریخ آندلس مانند کتاب المعجب» عبدالواحد مراکشی» در قرن هفتم هجری است که وی داستان نظامی فتح آندلس را با ذکر جزئیات آن آورده است، این داستان حاکی از همکاری نظامی مسلمانان با « کنت ژولیان» حاکم سبته (Ceuta) ، « طارق بن زیاد» ، « طریف بن مالک معافری» و « موسی بن نصیر» در تأمین و تهیه نقشه راه فتح آندلس است.

شهیدی پاک اظهار داشت: بنابر این دیدگاه، موسی بن نُصیر پس از فتح آندلس « اشبیلیه» را به جای « طُلیطله» که پایتخت چند صد ساله پادشاهی گوت بود، اعلام کرد او در صدد استمرار حاکمیت اسلام بر جهان برآمد و می خواست از شبه جزیره « ایبری» که دروازه ورود به اروپا بود، آنجا را تسخیر کرده و به قسطنطنیه و سپس به پایتخت خلافت وقت، در دمشق بازگردد.

وی افزود: اما خلافت اموی که در صدد بهره برداری از قدرت فتوحات نظامی بود، موسی را به دمشق فراخواند و امر فتوحات را به والیانی از امویان داد که از مخالفان سرسخت افراد متمایل به تشیع بودند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به « نظریه فتح فرهنگی آندلس» ، خاطرنشان کرد: برخی از محققان داخلی و اروپایی از پذیرش فتح نظامی آندلس که مشهور منابع سنتی آندلس است، ابا داشته و مدعی هستند که پیش از فتح آندلس، کلیسای اسپانیا با اندیشه اسلام آشنا شده است و حتی برخی از سران کلیسا به طور خاص از افکار پیامبر اسلام (ص) آگاهی حاصل کرده بودند.

وی با بیان اینکه برخی محققان علت علاقه مردم اسپانیا به اسلام را آشنایی آنان با نوعی حکمت که منجر به یکتاپرستی می شود، می دانند، ادامه داد: با این وصف، نخستین مبلغان مسلمان به راحتی توانستند عقاید اسلامی را در آندلس تبلیغ کنند به طوری که نیروهای اسلامی وارد سرزمینی شدند که آماده بهره گیری از تعالیم متعالی و انسان ساز اسلام را داشت، بنابراین، فتح آندلس مبتنی بر نوعی پیوند فرهنگی بین دو ملت ساکن در شبه جزیره « ایبری» و ملل مسلمان ساکن در افرقیه، مصر و مغرب بوده است که چند دهه از پذیرش اسلام از سوی آن ها می گذشت.