قهر ایرانیان با اکسیر سلامتی

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، دکتر زهرا عبداللهی رییس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در حالی این خبر را می دهد که با تاکید بر اهمیت مصرف کافی شیر و لبنیات از سوی آحاد جامعه به کاهش مصرف" شیر" به دنبال افزایش قیمت آن اشاره می کند و می گوید: بررسی های انجام شده در سال گذشته حاکی از آن است که به دنبال افزایش قیمت شیر خرید آن از سوی مردم به میزان ۱۴ درصد کاهش یافته است.

در همین ارتباط « هومان امیری» مدیرعامل اتحادیه صنایع لبنی پاستوریزه استان اصفهان نیز با اشاره به ریزش مشتری پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و گران شدن شیر در طول سالهای اخیر می گوید: هنوز آماری از ریزش مشتری در سال جاری نداریم و این کاهش شامل حدود ۲۲ درصد افت فروش شیر برای کارخانه ها رقم خورده است.

دکتر مجید حاجی فرجی رییس انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور هم با ابراز نگرانی از حذف تدریجی شیر و مواد لبنی از سبد غذایی اقشار کم درآمد در پی افزایش قیمت این اقلام ضروری به سیاستگذاران و مردم توصیه می کند: پیش از آن که کاهش مصرف این مواد، مشکل ساز شود با مدیریت صحیح برای تامین این اقلام اقدام و توجه کنند که سلامتی، اصل اول زندگی است؛ از این رو لازم است رویکرد سیاستگذاران به این مقوله به گونه ای باشد که شیر، لبنیات و پروتئین های مورد نیاز تامین شود تا جامعه به سمت حذف این اقلام از سبد غذایی و در نتیجه جایگزین کردن مواد غذایی نامناسب حرکت نکند.

متاسفانه اگر بازار این اقلام غذایی ضروری کنترل نشود، باید انتظار داشته باشیم در آینده عوارضی نظیر سونامی بیماری پوکی استخوان، عدم رشد کافی کودکان، بروز اختلالات خلقی و جسمی به سراغ ما بیاید.

رییس انجمن علمی تغذیه ضمن تاکید بر اینکه شیر جزو اقلام غذایی بسیار مهم است، می گوید: با توجه به مباحثی نظیر مشکلات استخوانی در میان مردم، رشد کودکان و نوجوانان، پوکی استخوان در میانسالان و سالمندان و از سویی مشکل کاهش شدید ویتامین « د» می توان گفت کاهش مصرف شیر موجبات شیوع عوارض بالینی را فراهم می کند.

رییس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور اضافه می کند: در اجرای قانون هدفمندسازی یارانه ها که قانونی مترقی است، نباید اقلام اساسی که نیاز افراد را تامین می کنند از سبد غذایی خانوار حذف شوند.

دکتر حاجی فرجی با اشاره به این که لازم است تمهیدات دیگری در این باره اندیشید، می افزاید: باید توجه داشت که علاوه بر کلسیم، بخشی از نیاز روزانه افراد به پروتئین از طریق لبنیات تامین می شود که متاسفانه قیمت این مواد غذایی هم بالا رفته است؛ از این رو باید هرچه زودتر تدابیر لازم اتخاذ شود تا مانع از حذف این اقلام از سبد غذایی خانوار شد.

از دیگر سو، بر اساس یک اصلی اقتصادی افزایش قیمت با کاهش تقاضا برای خرید همراه است که به کاهش مصرف منجر می شود. افزایش قیمت یا تغییر رژیم های غذایی مردم هر یک ممکن است دلیل اصلی کاهش مصرف این ماده ارزشمند باشد اما نکته ای که در این میان جلب نظر می کند قربانی شدن کیفیت تغذیه و سلامتی بخشی از جامعه است.

چرا باید شیر مصرف کنیم؟

شیر یکی از منابع با ارزش و اصلی در هرم غذایی است و بدن انسان پس از گروه غلات، میوه و سبزیجات به این منبع غذایی نیاز دارد. متخصصان تغذیعه پیشنهاد می کنند حداقل یک و نیم واحد و به طور متوسط ۴ واحد از شیر و لبنیات استفاده شود که البته منظور از هر واحد ۲۴۰ سی سی است که معادل یک لیوان شیر، یک لیوان ماست، دو لیوان دوغ و ۴۵ گرم پنیر برای تامین کلسیم، ریبو فلابین و پروتئین های ارزشمند است.

در همین راستا دکتر زهرا عبداللهی، رییس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، شیر را منبعی مهم در تامین کلسیم و پروتئین مورد نیاز بدن می خواند و می گوید: مصرف این ماده غذایی مهم جهت جلوگیری از پوکی استخوان مطرح است. در شرایطی که اکنون هم در زمینه پوکی استخوان با مشکلاتی مواجهیم، ادامه روند کنونی کاهش مصرف شیر می تواند بار بیماری ها و شکستگی های استخوانی را افزایش دهد و هزینه های مراقبتی زیادی را به دنبال داشته باشد.

مصرف نکردن شیر اگر جبران نشود، در اولین قدم به تامین نشدن کلسیم و بروز ضعف اسکلتی منجر می شود. کلسیم به همراه فسفر و ویتامین های ب و ث از منابع اصلی تشکیل اسکلت هستند.

از طرف دیگر به گفته کارشناسان تغذیه اگر فردی شیر را برای مدتی از برنامه غذایی خود حذف کند، پس از نوشیدن آن ممکن است نسبت به قند شیر یا لاکتوز حساسیت احساس کنند که به بروز اسهال، استفراغ و مشکلات گوارشی هم منجر می شود.

همچنین علاوه بر مشکلاتی که کمبود کلسیم برای اسکلت و دندان ها ایجاد می کند، نقصان در دریافت این ماده می تواند به بروز تحریکات عصبی و گرفتگی عضلات منجر شود و ضربان قلب را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

دکتر محراب مرزبان، یک جراح و فوق تخصص قلب نیز به مصرف برخی از مواد غذایی برای کاهش اثرات نامطلوب ریزگردها اشاره می کند و می گوید: خوردن شیر کم چرب می تواند اثرات منفی ریزگردها را کاهش دهد و از ورود آنها به خون جلوگیری کند.

البته کیفیت نامطلوب تغذیه در بلندمدت باعث بروزبیماریهای عفونی و همین طور تضعیف ژن می شود.

اهمیت شیر برای زنان

اما اهمیت شیر وقتی به قشر مهمی از جامعه یعنی زنان می رسیم دوچندان می شود.

دکتر سیدضیاء الدین مظهری، متخصص تغذیه به دوره های خاص نیاز به شیر در زنان اشاره می کند و می گوید: نیاز به شیر زنان در دوران بارداری و شیردهی دوبرابر دیگران است؛ چرا که بخش عمده ای از مواد مغذی شیر برای تشکیل ساختار اسکلت جنین و دخیره شیردهی و ترکیباتی انتقالی مادر به فرزند دخیره می شود و اگر مادر مصرف شیر را تا ۲۰۰ درصد بالاتر نبرد و کلسیم مصرفی خود را متناسب با افزایش نیاز تامین نکند در آینده از تحلیل استخوان ها و بیماری های پس از پوکی استخوان رنج خواهد برد.

مسعود نصیری، یک کارشناس دیگر نیز خاطرنشان می کند: زنان باید از سن ۲۵ تا ۴۵ سال مصرف شیر را قطع نکنند تا در دوران یائسگی با عوارض پوکی استخوان مواجه نشوند.

به گفته این کارشناس تغذیه، مصرف شیر برای هر گروه سنی لازم است؛ چنان که در نوجوانان و کودکان باعث رشد می شود و در بزرگسالان از پوکی استخوان پیشگیری می کند.

مصرف سرانه شیر در ایران

اما مصرف سرانه شیر در ایران چقدر است؟

مهرنوش امجدی دبیر فدراسیون بین المللی شیر ایران با اشاره به این که آمار و اطلاعاتی از میزان دقیق تولید شیر در ایران وجود ندارد، می گوید: براساس برخی گزارش های منتشر شده سرانه مصرف شیر در ایران کمتر از ۱۰۰ کیلوگرم است.

امجدی با اشاره به این که میانگین سرانه مصرف شیر در برخی کشورها به ۵۰۰ کیلوگرم نیز رسیده است، اضافه می کند: سرانه مصرف شیر در ایران زیر ۱۰۰ کیلوگرم است؛ در حالی که سرانه مصرف شیر در دنیا از ۱۶۰ به ۱۹۵ کیلوگرم رسیده است.

وی با اشاره به این که ایران با وجود سابقه بیش از سه دهه ای عضویت در فدراسیون بین المللی شیر هنوز « خانه شیر» ندارد، می گوید: طرح ایجاد خانه شیر در ایران از چند سال پیش در مجلس مطرح شده اما هنوز به نتیجه ای نرسیده است.

او با اشاره به این که تمامی کشورهای مطرح در تولید شیر دارای خانه شیر هستند، می گوید: متاسفانه در زمینه آمار مربوط به تولید شیرهیچ مرجع دقیقی وجود ندارد؛ به طوری که مرکز آمار ایران یک عدد درباره تولید شیراعلام کرده و وزارت جهاد با اختلاف چند میلیون تنی عدد دیگری را به عنوان میزان تولید شیر کشور اعلام می کند.

سلامتی جامعه، سرمایه دولت

نکته حائز اهمیت دیگر این است که هر اختلال اقتصادی در قالب کاهش درآمد خانوار و یا افزایش مواد غذایی بر کیفیت تغذیه اثر می گذارد و دلیل این مساله نیز باور نادرست افراد جامعه درباره تغذیه است. بیشتر مردم نقش تغذیه را تنها رفع گرسنگی می دانند و از بخش حفظ سلامتی غفلت می کنند؛ از این رو شاید توجه چندانی به جابجایی برخی اقلام خوراکی یا حذف آنها از سبد کالای خود نکنند.

به اعتقاد کارشناسان، با حذف یارانه های مواد غذایی اولین قربانی، افت کیفی این مواد در چرخه تولید و دیگری حذف موادی است که ظاهرا تاثیری بر گرسنگی یا سیری ندارند اما حذف آنها به دیل هزینه هایی که از حذف یارانه ها ناشی می شود، نه تنها موجب بروز بیماریهای فراوان می شود بلکه عملا صرفه جویی ظاهری ناشی از آن انجام نمی شود و درآمد حاصله عمدتا خرج هزینه های بیماریهای حاصل افت کیفیت تغذیه و عدم تامین نیاز ساختاری بدن می شود.

گرچه ممکن است این استدلال مطرح شود که خانواده ها با دریافت یارانه نقدی خود تصمصم می گیرند که آن را کجا هزینه کنند و این تصمیم می تواند شامل مواد غذایی چون شیر باشد اما تجربه واقعی نشان داده که افزایش تصاعدی قیمتها موجب ناکارآمدی یارانه ها خواهد شد؛ بنابراین به نظر می رسد در مورد مواد غذایی مهم در سبد خانوارهمچون شیر، دولتها نه تنها نباید یارانه را قطع کنند بلکه به دلیل اهمیت استراتژیک سلامت جامعه در درازمدت در برخی سنین این ماده غذایی را حتی به شکل رایگان در اختبار مردم قرار دهند.

در واقع این یک سرمایه گذاری بلندمدت است که بی توجهی به آن نیز در بلندمدت خود را نشان می دهد؛ زمانی که بروز بیماری ها در سالهای آینده موجب ایراد خسارات اقتصادی به جامعه می شود.

در همین ارتباط مسعود نصیری کارشناس تغذیه، مصرف شیر را سرمایه گذاری برای سلامت آینده افراد عنوان می کند و می گوید: امروز لبنیات تا حدودی از سبد غذایی خانواده ها حذف شده است و اکثر خانوارها اولویت خود را تهیه نان و مواد غذایی دیگر قرار داده اند و فقط گاهی به لبنیات، گوشت و میوه گریز می زنند؛ در حالی که اگر امروز دولت برای شیر یارانه در نظر نگیرد مجبور است در آینده هزینه های بیشتری را برای درمان و تامین داروی افراد صرف کند.

شیر جایگزینی ندارد

نکته مهم دیگرغیرقابل جایگزین بودن برخی مواد غذایی مانند شیر است.

دکتر علی اکبر سهیلی آزاد، متخصص تغذیه به منابع مهم حاوی کلسیم اشاره می کند و می گوید: شیر و لبنیات، از جمله مواد غذایی هستند که سرشار از کلسیم هستند؛ به طوری که در هر ۱۰۰ میلی لیتر شیر ۱۲۰ میلی گرم و در هر ۱۰۰ گرم پنیر، ۳۵۰ میلی گرم کلسیم وجود دارد. همچنین کشک یکی از منابع بسیار مهم و غنی از کلسیم و فسفر است که برای رشد استخوان ها بسیار مفید است.

دکتر مظهری نیز شیر را بهترین منبع برای تامین مواد مغزی می داند. وی در این رابطه اظهار می کند: مواد غذایی مثل کنجد، بادام، سبزی های خانواده کلم و مقدار ناچیزی که در آبهای معدنی وجود دارد حاوی کلسیم هستند اما به هیچ عنوان نمی توانند نظیر شیر نقش پر رنگی درتامین این ماده داشته باشند؛ به طور مثال در کنجد از هر ۱۰۰ گرم، ۶۷۰ میلی گرم کلسیم وجود دارد که ۲ برابر کلسیم موجود در شیر است اما به دلیل گران تر بودن قیمت و نیز دارا بودن اسیدهای چرب اشباع نشده که انرژی بسیار بیش تری دارد به نسبت شیر کمتر مصرف می شود.

وی ادامه می دهد: مصرف سبزی های خانواده کلم نیز می تواند به کم کاری تیروئید دامن بزند چرا که مانع جذب ید در بدن می شود.

چرا گران شد؟

اما چرا اکسیر سلامتی گران شد؟

عباس پشم فروش، معاون بازرگانی داخلی شرکت پشتیبانی امور دام در پاسخ به این پرسش به افزایش قیمت نهاده های دامی اشاره می کند و می گوید: تا پیش از افزایش ۱۵ درصدی قیمت لبنیات در کشور، قیمت نهاده (علوفه و… ) گران نشده بود ولی براساس مصوبه تنظیم بازار که پیش از افزایش ۱۵ درصدی تصویب شده بود، با افزایش قیمت تحویل ذرت ۶۰۰، جو ۹۵۰ و سویا ۱۰۵۰ تومان، امروز مجبور به افزایش قیمت های علوفه هستیم. اگر برای واردات نهاده های دامی ارز مرجع اختصاص داده نشود و این محصولات با ارز آزاد وارد شود قیمت شیر خام و لبنیات بیشتر می شود.

ابراهیم نکو، یک عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس هم می گوید: دولت برای جلوگیری از ضرر تولیدکنندگان و مقابله با تعطیلی واحد های تولید چراغ سبز افزایش قیمت را به تولیدکنندگان نشان می دهد تا آنها به نسبتی قیمت محصولات خود را افزایش دهند اما مسئولان نباید از مردم نیز غافل شوند؛ چرا که مردم باید درآمدهای کافی برای خرید کالا متناسب با این قیمت ها داشته باشند؛ بنابراین راهکار اصلی در این رابطه افزایش قدرت خرید مردم و بعد از آن افزایش قیمت محصولات است.

سرانه مصرف شیر در ایران بسیار کمتر از کشورهای دیگر است و با افزایش هزینه های تولید شیر که افزایش قیمت شیر برای مصرف کننده را به دنبال دارد در آینده نزدیک شاهد کاهش بیشتر مصرف این ماده با اهمیت و گسترش بیماریهای استخوانی خواهیم بود. اما گذشته از بحث توان مالی و قیمت شیر نمی توان تغییر سبک زندگی افراد جامعه را هم نادیده گرفت؛ چرا که افراد تمایل بیشتری به نوشیدنی های قندی غیرمفید نظیر نوشابه، آبمیوه و. . نشان می دهند و آمار مصرف این مواد در سالهای اخیر از کاهش مصرف با وجود افزایش قیمت ها خبر می دهد.