نشانه قبولی ماه مبارک رمضان چیست؟

به گزارش پارس به نقل از تسنیم، آیت الله قرهی، رئیس حوزه علمیه امام مهدی (عج) در شب های ماه مبارک رمضان امسال به تفسیر و شرح دعای نورانی ابوحمزه ثمالی می پردازد. متن کامل جلسه بیست و پنجم ایشان که در شب ۲۸ ماه مبارک رمضان سال ۱۴۳۴ در مهدیه القائم المنتظر (عج) حکیمیه برگزار شده، بدین شرح است:

« وَ لَیْسَ مِنْ صِفَاتک یَا سَیِّدِی أَنْ تَأْمُرَ بِالسُّؤَالِ وَ تَمْنَعَ الْعَطِیَّة وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْعَطِیَّاتِ عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِک‏ » ؛ یکی از نشانه های عطیّه الهی، این است که هیچ گاه آن که عطا می کند و بخشش او هم زیاد است که بیان کردیم: « منّان» به عنوان بخشش زیاد است - انقطاعی در نعمت او نیست و نعمتش همیشگی است.

لذا معمولاً هم این طور نیست که فکر کنیم متعلّق به ماه مبارک رمضان است. نکته ای را می خواهم عرض کنم که بسیار مهم است و چطور در ماه مبارک بیان می کنند: خیرات و برکات زیادی در آن است که نفس کشیدن، تسبیح است؛ دعایتان، مستجاب است و یک آیه، ختم قرآن است و… ؛ دلیل این همه برکات، این همه مغفرت و این همه رحمت، این است که در ماه مبارک رمضان، آمادگی ما زیادتر می شود و روح ما آماده پذیرش می شود.

لذا دلیل، آن است که وقتی در حال صیام هستیم، حداقل ما در این ماه مبارک و در آن ساعت صیام ظاهری، اعضاء و جوارح را کنترل می کنیم و همین کنترل کردن عامل برای بیشتر بهره برداری کردن از نعمت خدا می شود. یک مثال بزنم، در مثال مناقشه نیست، امواج در آسمان وجود دارد، اگر هوا آلوده نباشد و گیرنده شما گیرنده قوی و صافی باشد، راحت می تواند آن امواج را بگیرد، امّا اگر گیرنده، ضعیف باشد، نمی گیرد. در ماه مبارک رمضان، گیرنده مان قوی می شود، چون دیگر گناه نمی کند. دست، چشم، زبان و همه اعضاء و جوارح انسان، تحت کنترل است. لذا معلوم است برداشت و بهره برداری او از آن نعم، زیاد است.

یک مثال دیگر بزنم، وقتی شما در باغ یا کشتزار می روید و می خواهید محصولی مثل گندم را برداشت کنید، یک وقت با دست برداشت می کنید، یک وقت با داس و یک موقعی هم با دستگاه کمباین، این کار را می کنید که معلوم است با هم تفاوت دارد. لذا حدّ من و شما در زمان غیر ماه مبارک رمضان که کنترل نکرده بودیم، برداشت از این نعم، به اندازه یک داس زدن است، امّا وقتی طهارت به وجود آمد، برداشت زیاد می شود.

عطایای پروردگار عالم که دو دستی هم عطا می کند و « باسط الیدین بالعطیّة» است، انقطاع ندارد که فکر کنیم با وداع با مبارک رمضان تمام می شود. امّا مع الأسف بعد از ماه مبارک رمضان، آن حالات ماه مبارک که از ما بیرون می رود، ما هم بسط و گسترشمان برای بهره وری کم می شود و مبتلا می شویم. مانند این که وقتی جلوی این شریان ها و رگ ها، آلودگی به وجود بیاید، دیگر پمپاژ خون صورت نمی گیرد. خون همان خون است، ولی این آلودگی اجازه نمی دهد و لذا سکته به وجود می آید. پس در ماه مبارک رمضان هم از طرف ماست که نعم الهی بهتر برداشت می شود و إلّا پروردگار عالم همیشه در عطا است و همیشه هم نعمت های او زیاد است.

پروردگار عالم همیشه دارد عطا می کند. چه زمانی عطا نکرد؟ ! چه زمانی نعمش را به ما نداد؟ ! پروردگار عالم دائم دارد نعمت می دهد و آن کسی که نعمت می دهد، تغییر نمی دهد. لذا تغییر هم باز از ناحیه ماست؛ یعنی ما بعد از ماه مبارک تغییرش می دهیم، « إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ» و إلّا او که وقتی داد، دیگر داده است.

مستجاب الدّعوه بودن در تمامی ماه ها

عالم پر از نعمت است، امّا در این ماه مبارک رمضان، به واسطه این که گناه نمی کنیم و اعضاء و جوارح را کنترل می کنیم، دستگاه گیرایی ما قوی می شود؛ پس برداشتمان هم بیشتر می شود. لذا اگر واقعاً همان حال ماه مبارک رمضان در ماهای دیگر هم حفظ شود، ای بسا به این که - البته این طور است، امّا باز با احتیاط می­ گویم که یک موقعی إن قلت پیش نیاید، ولی اگر حقیقت آن را بخواهید همین است باز هم یک آیه خواندن، یک ختم قرآن بشود، باز هم « دعائکم فیه مستجاب» که در این ماه فرمودند، « دعائکم فی شعبان مستجاب» ، « دعائکم فی شوال مستجاب» و… باشد. این که می­ گویند: اولیاء خدا مستجاب الدّعوه هستند، یعنی چه؟ ! مگر فقط در ماه مبارک، دعایشان، مستجاب است؟ ! خیر، چون آن ها حالات ماه مبارک رمضان را همیشه دارند، این گونه است.

نعمت خدا تغییر نمی کند، دستگاه گیرنده ما خراب می شود

پس پروردگار عالم نعمت ها را تغییر نمی دهد، ما هستیم که دستگاه گیرنده مان خراب می شود و دیگر نمی گیریم و نمی توانیم از نعمت ها استفاده کنیم و به گناه مبتلا می شویم.

می خواهید شمّه ای از آن را بدانید، بعضی از جوان ها، با این که دل شب حالات خاصّی دارد، بیان کردند: در این بحث هایی که روزها راجع به خطبه شعبانیّه دارید، ما یک حال و صفای دیگری داریم. می دانید چرا؟ چون در روز حتّی خوردن هم شما ندارید. الآن که دل شب است و به این جا آمدید، افطار کردید و خوردید، ولو حلال باشد، امّا وقتی شکم پر شود، اثر می گذارد. لذا در روز به برکت صیام، حتّی گیرایی افراد هم فرق می کند و إلّا حرف های شب مثل همان حرف های روز است. البته مطالبش متفاوت است، امّا چون برای اولیاء الهی است، از این جهت عرض می کنم. تازه ای بسا باز نکاتی در شب ها بیان شود که در روز بیان نمی شود و همچنین نکاتی در روز بیان شود که در شب بیان نمی شود، امّا آن موقع که روزه ایم، گیرایی، قوی است و همین خود روزه، فضا را معطّر کرده است.

بیان می کنند: بوی دهان روزه دار عندالملائکه، مشک و بوی خوش است. امّا ما می دانیم بوی دهان روزه دار خوب نیست. البته حالا همه روزه ایم، متوجّه نمی شویم. امّا غیر از ماه مبارک رمضان، اگر کسی دوشنبه، پنج شنبه ها روزه بگیرد، یا در ماه سه روز بگیرد، بقیّه که روزه نیستند، این شخص که می آید حرف می زند، بوی دهان او می آید، امّا همین بو، عندالملائکه، مشک است. لذا چون در ماه مبارک رمضان، همه همین حال را دارند، فضا، معطّر می شود و گیرایی ها هم قوی است.

تنها مؤمن عطایای همگانی را درک می کند

پس پروردگار عالم همیشه می دهد، « وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْعَطِیَّاتِ» و به همه هم می دهد، « عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِک‏ » . همه، اهل مملکت پروردگار عالم هستند، کافر و مشرکش هم همین طور است، همه، مخلوق خدا هستند و پروردگار عالم به همه دارد عطا می کند. همیشه هم عطا می کند.

این هم بدانید و به ذهنتان بسپارید، بعد در مورد این نکته ای که عرض کردم، حتماً خودتان بروید، تحقیق و مطالعه کنید: پروردگار عالم در معنویاتش بیشتر هم عطا دارد می کند؛ پس چرا خبری نیست؟ ! پس چرا یک عده خاصّی، عارف بالله و اولیاء خدا هستند؟ ! برای اینکه دستگاه گیرنده ما، خراب است. ما آن را به گناه خراب کردیم و اتفاقاً این که فرمودند به استغفار، نگذارید گناه، خرابتان کند، همین است؛ چون اگر دستگاه تخریب شود، نمی تواند آن رزق های معنوی را بگیرد.

امّا در ماه مبارک رمضان، همه این آمادگی را دارند، به خصوص وقتی در صیام هستی و دهانت بسته است. لذا آن موقع است که احساس می کنی، درر و گوهر الهی که از روایات تبیین می­ شود و فرمایشات اولیاء الهی چقدر لذّت بخش است. عجب نکاتی است. چه فضایی؟ ! حتّی تفاوت فضا را خود انسان حس می کند و می گوید: فضای عجیبی است، فضای خیلی ملکوتی ای است. آدم دیگر نمی خواهد از مجلس برود! پس معلوم می شود فضا را هم خود ما می سازیم.

به تعبیر دیگر فضای معنوی همیشه هست، « وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْعَطِیَّاتِ عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِک‏ » و پروردگار عالم همیشه به اهل مملکتش دارد عطا می کند و نعمات فراروانی را هم دارد می دهد، منتها ما چه زمانی آن فضای معنوی را حس می کنیم؟ آن موقعی که حدّاقل طهارت ظاهری را پیدا کردیم که عرض کردیم طهارت اوّلیّه این است که وقتی می دانیم فلان عمل، گناه است، حدّاقل آن را انجام ندهیم. حالا بعضی اوقات بعضی چیزها را نمی دانیم، یک بحث جداست، امّا وقتی می دانم چشم چرانی حرام است، انجام ندهم. وقتی می دانم نستجیربالله، نعوذبالله فکر به دیگری، حرام است، انجام ندهم. وقتی می دانم زبان نیش بزند، حرام است، انجام ندهم. وقتی می دانم آبروی کسی بریزد، حرام است، انجام ندهم. لذا اگر این حدّاقل ها را ملاحظه کنیم، این طهارت اوّلیّه حاصل می شود.

در ماه مبارک رمضان این حدّاقل ها رعایت می شود، می گوییم: روزه ایم، غیبت نمی کنیم و غیبت هم نمی شنویم. شاید قبل از ماه مبارک، یک موقع، خدای ناکرده، نعوذبالله، نستجیربالله، دیگران را تشویق به غیبت گویی هم می کردی. مثلاً می گفتی: حالا مابقی اش چه؟ دیگر چه گفت؟ و… ؛ یعنی مدام می خواهی طرف ادامه بدهد و دروغ، تهمت یا هرچه را که هست، گوش بدهی. غیبت یعنی آنچه که طرف راضی نیست کسی بداند، بیان کنید.

امّا در ماه مبارک رمضان چون در حال صیامیم، می گوییم: آقا! رهایش کن. پس فضا را معطّر می کنیم. همان طور که فرمودند: « عطّروا اعمالکم بالاستغفار» پس وقتی این حالت را داریم، معطّر هستیم. لذا فضل خدا همیشه هست و او، دائم الفضل است، « یا دائم الفضل علی البریّه» . پس این طور نیست که فقط در ماه مبارک رمضان، فضل و کرم داشته باشد، منتها ما در این ماه مبارک این خصوصیّت را داریم که به واسطه مراقبه، بیشتر درک و بهره برداری می کنیم.

لذا شاید این که پیامبر هم فرمودند: اگر مؤمن می دانست ماه مبارک رمضان چیست، می گفت: همه سال ماه مبارک باشد؛ یک معنایش این باشد که چون انسان در ماه مبارک رمضان که فصل صیام است، فضل و عطای الهی را - که او هم با احترام و دو دستی دارد می دهد، « یا باسط الیدین بالعطیه» - درک می کند و می چشد، می خواهد که این حال در تمام سال برای او باشد. پس همیشگی است، منتها ما متأسفانه این را درک نمی کنیم.

لذا تبیین « عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِک‏ » یعنی همین، یعنی فقط برای مؤمنین نیست؛ چون نفرمود: « وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْعَطِیَّاتِ عَلَى أَهْلِ الایمان‏ » یا « علی المؤمنین» ، بلکه فرمود: « عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِک‏ » ؛ یعنی همه را بیان کرد. منتها خصوصیت مؤمن این است که چون در طهارت روحی است، آن فاز روحانی اش بیشتر است و آن ها را می گیرد، ولی ما نمی گیریم.

تقوا؛ دستگاه جذب نعم دائمی الهی

یک مثال بزنم، در مثال مناقشه نیست، به نظر شما آیا اتم در این به ظاهر صد سال اخیر به وجود آمد یا این که اصلاً اتم موجود بود و ما اطّلاع نداشتیم و حالا آن را کشف کردیم؟ موجودیّت اتم بود، خیلی چیزها در عالم از همان روز اوّل غارنشینی و از روز اوّل هبوط به زمین بوده و ما اطّلاع نداشتیم و به مرور بشر اینها را کشف می کند. لذا اختراع را هم گفتیم که اصلاً عنوان خارجی به این عنوان وجود ندارد، کشف است، خلقی نیست، خلق مِن ناحیه الله تبارک و تعالی است و ما کشف می کنیم، حالا طرق بهره برداری اش را هم خدا عنایت می کند و إلّا کشف است.

پس نعم الهی همیشه هست، ما در ماه مبارک رمضان آنها را کشف می کنیم و إلّا این طور نیست که نعمت ها در ماه مبارک رمضان به وجود آید. کما این که الآن اصوات در عالم هست، منتها من و شما این اصوات را نمی شنویم، این را اوّل از طریق دستگاه رادیو جذب می کنیم، بعد تقویت می­ شود که من و شما بشنویم و إلّا همه این ها در عالم موجود است، ولی من و شما نمی بینیم. حتّی گاهی با هم اشتباه می شود، گفتم: گاهی شما یک شماره ای را می گیرید، امّا اشتباه می شود.

البته این هم نکته مهمی است که ارتباط اعداد با حروف از لحاظ علمی چیست؟ ! حالا عدد را می گیری، می گویی: سلام علیکم - که خوب است اوّل همان سلام علیکم را به جای الو بگوییم، چون الو هم همانhello بوده است - او سلام می­ کند، ما هم سلام می کنیم؛ بعد یکدفعه می بینی قاطی می شود و به تعبیری خط روی خط می شود. شما یک شماره ای گرفتی، ولی روی یک شماره دیگری افتاد، اتّفاقاً می گویی: آقا! من شماره شما را گرفتم، امّا کس دیگری برداشت. او هم می گوید: اتّفاقاً من هم گوشی را برداشتم، کس دیگر داشت صحبت می کرد.

پس معلوم است اصوات موجود است و از اول هم بوده، ولی آن چیزی که توانست این را جذب کند، دستگاه است. دستگاه وجودی ما به تقواست که می تواند همه نعم الهی را جذب کند. می دانید علّتش چیست که فرمودند: « کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» شاید متقّی شوید؟ یعنی اگر این مقام تقوا در شما به وجود بیاید، گیرایی تان قوی می شود و براساس آن، نعم را می گیرید. برای پروردگارعالم، هیچ فرقی بین عرفای عظیم الشّأن، مثل آیت الله بهجت، آیت­ الله خوشوقت و امثالهم - که در زمان خودمان بودند و بیشتر با آنان مأنوسیم - با من که هیچ چیزی از این معارف درک نمی کنم، قائل نیست. خداوند می خواهد که همه ما، از آن نعم بهره برداری کنیم، منتها دستگاه طهارت روح و تقوای اولیاء خدا، گیرایی زیادی دارد و می تواند جذب کند، ولی برای من ضعیف است!

لذا « عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِکَ» یعنی همین. من امروز دارم به خصوص راجع به همین « مَمْلَکَتِکَ» بیان می کنم. « عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِکَ» یعنی همه. منتها پس چرا همه بهره برداری نمی کنند؟ چون مقام تقوا، کم است « لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‏ » . عزیز دلم! اگر به مقام تقوا برسیم و اگر درجات تقوا را هرچه بیشتر طی کنیم، به حسب آن تقوا، می توانیم بیشتر هم درک کنیم.

یک مثال بزنم؛ آب، آب است. امّا آب را شما در یک لیوان بریزید، به اندازه همان است. در یک پارچ یا سماور هم بریزید، همان است. در یک حوض بریزید هم همان است و بعد در دریا هم به اندازه همان است. یعنی آب، آب است. لذا بستگی به گنجایش من و شما دارد، « رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی» که این سعه صدر ما چقدر است و آن وجود ما، چقدر می تواند برداشت کند. یک وقت انبار، یک انبار کوچک است، امّا یک وقت یک انبار بزرگ و سیلویی است که قشنگ همه چیز در آن جا می گیرد.

ما چقدر این وجود خودمان را آماده کردیم؟ پروردگار عالم که لطف و محبّت دارد و فرموده است « عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِکَ» ، این من و شما هستیم که باید دید چقدر به این ظرف وجودی مان وسعت دادیم، چون به اندازه ظرف وجودی مان است که می توانیم برداشت کنیم و إلّا بیشتر از آن، سرازیر می شود؛ یعنی از آن بهره نمی بریم. هر قدر ظرف وجودی خود را گسترش دادیم، همان قدر می توانیم از این نعم الهی استفاده کنیم.

چگونه ظرف وجودی خود را گسترش دهیم؟

لذا اوّلاً این نعم الهی همیشگی است و برای همه اهل مملکتش می دهد « وَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْعَطِیَّاتِ عَلَى أَهْلِ مَمْلَکَتِکَ» ، ثانیاً دریافت آن، بستگی به ظرف وجودی خودمان دارد. چطور می شود ظرف وجودی را گسترش داد؟ با تقوا. هرکه تقوایش بیشتر شد، ظرف وجودی اش بیشتر می شود. لذا برای همین فرمود: « إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ‏ » متّقین عالم، گرامی ترین هستند. چون وقتی به این مقام رسیدند، بهره برداری شان هم بیشتر می شود.

یک کسی بهره برداری اش به این اندازه است که به او گفتند: واجب است و احساس می کند مجبور است انجام دهد و إلّا در جهنّم می افتد. لذا به تعبیری عذاب وجدان دارد که نماز می خواند. نمازش هم طوری است که همین که الله اکبر می گوید، خیلی سریع می خواند، تا رکوع می رود، می بینی خیلی سریع « سبحان ربی العظیم و بحمده» می گوید و سریع بلند می شود. در سجده هم همین طور است، هیچ معلوم نیست رکوع و سجده او چطور شد. تا سلام را هم می دهد، هنوز « السلام علیکم و رحمه اللّه… » نگفته، نیم خیز شده، مهر را برمی دارد و می دود. می گوید: نمازم را خواندم دیگر، تکلیفم را انجام دادم. این ظرف وجودی اش، این قدر است.

لذا این که حتّی دارد بعد از نماز دعا کنید و إلّا خدا نمازتان را به شما برمی گرداند، برای این است که خدا دوست دارد که شما دست به دعا بردارید و در آستان قدس ربوبی اظهار عجز و طلب کنید، امّا چنین کسی فقط بدو بدو می خواند و می دود. حتّی نشست و برخاست هایش یک جور خاص است، انگار که ورزش می کند، اصلاً انگار نه انگار که نماز است، ولی دارد نماز هم می خواند! این یک احساس عذاب وجدان دارد که انگار پروردگار عالم الآن منتظر است که او یک تکلیفی تحویل بدهد.

مرحوم ابوی (اعلی اللّه مقامه الشّریف) می فرمودند: بعضی قبل از اذان، نمازشان را خواندند و همین که اذان می گوید، تحویل خدا می دهند. یعنی این ها به سرعت تحویل خدا می دهند! این ظرف وجودی انسان به تقوا است که هرچه تقوا بالاتر برود، آن موقع می تواند از این عطایی که خداوند دارد می دهد و این عطا هم تمام شدنی نیست، بهره برداری کند. پس بستگی به ما دارد.

چطور یک کار نیک، عامل جذب حسنات دیگر می شود؟

اولیاء خدا می گویند: همان خصوصیّاتی که در ماه مبارک رمضان پیدا کردی، حدّاقل آن ها را بعد از ماه مبارک حفظ کن. یکی توانسته پنج، شش خصلت به دست آورد، یکی هم بیشتر و یکی هم کمتر، هرچه به دست آوردی، حدّاقل همان را حفظ کن. اگر همان را حفظ کردی، امیرالمؤمنین در باب خلق در روایتی در میزان الحکمه می فرمایند: هر کس مصر به این باشد که یک کار حسنه را ادامه دهد، پروردگار عالم راه های دیگر را برایش باز می کند و حسنات دیگر هم برایش به وجود می آید. فقط باید مصر باشد، « الحاح الملحّین» ؛ یعنی ترکش نکند.

برای همین است که در روایات آمده: اگر شما یک عمل کوچکی را ادامه بدهید که منقطع نشود، بهترین از این است که چندین عمل را پراکنده انجام بدهید. به یک کار نیک عادت کردید، این را همیشگی انجام بدهید. خود این، عامل برای جذب کارهای نیک دیگر می شود.

لذا انسان باید ببیند در ماه مبارک رمضان چه کار کرده است. فرض بگیریم من در ماه مبارک رمضان هر که آمد حرف بزند، گفتم: رهایش کن، غیبت می شود، روزه ام. خوب بعد از ماه مبارک رمضان هم این حال را حفظ کنم، چقدر قشنگ است. اصلاً فکر کنم روزه ام. چون فرمود اگر بدانید چیست، همیشه می خواهید ماه مبارک باشد. به واسطه همان بود که برکت مطالب داشتم، جذب می شد، حوصله داشتم، مناجات داشتم، لذّت می بردم، در درونم فرح ذاتی داشتم، حالا همان را حفظش کنم. فکر کنم اصلاً در صیامم، بعد، این، عامل برای مطالب دیگر می شود.

علّت تکرار ضیافت الله

پس فضل و رحمت الهی هست و دائم هم هست، فقط یک شب و دو شب و ماه مبارک رمضان نیست. ماه مبارک رمضان به واسطه این که جمع، در صیام، یعنی ترک فعل موفّق شدند، خودشان بیشتر فیوضات را بهره برداری می کنند که اگر همان حال در ماه های دیگر هم باشد، حدّاقل برای آن شخص - اگر عمومی باشد که دیگر نورٌ علی نور می شود - مثل این است که در ماه مبارک رمضان است.

لذا عرض کردم: اولیاء خدا می گویند: آغاز ضیافت الله، ماه مبارک رمضان است. یعنی اگر کسی جدّی در ضیافت الله وارد شد، « دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَةِ اللَّهِ» و مهمان پروردگار عالم شد، فکر می کنید دیگر خودش از این مهمانی بیرون می رود؟ ! پروردگار عالم هم که کریم است، در مهمانی را می بندد و می گوید: برو بیرون؟ ! خیر.
پس چرا هر سال تکرار می شود؟ عرض کردیم برای این که هر سال یک عدّه جدید در ضیافت الله ورود پیدا کنند. خوان کرم الهی زیاد است و فقط به این بندگان خالص خودش دلخوش نیست. چون عرض کردم در این فراز هم بیان می فرماید: « علی اهل مملکتک» . یعنی خدا می خواهد همه، آیت الله العظمی بهجت بشویم. خدا می خواهد همه شیخنا الاعظم، حضرت مفید عزیز (روحی له الفداء و سلام اللّه علیه) شویم، خدا می خواهد همه ما سلطان العارفین، سلطان آبادی بزرگ شویم، خدا می خواهد همه ما مثل امام راحل باشیم. امّا این، بستگی به جنبه های فردی خود طرف دارد که چقدر براساس تقوا توانسته آن سعه صدر را برای خودش به وجود بیاورد و شرح صدر داشته باشد که بتواند از این ها بهره برداری کند.

چگونه متّقی شویم؟

لذا ما دیگر باید دنبال این قضیه برویم که دیگر از این جا به بعد با تقوا باشیم. اولیاء خدا گفته اند: معنی ساده تقوا، این است که اگر گفتند: آقا این کار را انجام بده، بگوید: چشم. وقتی گفتند: این کار، خوب نیست و پروردگار عالم گفته: انجام نده، یا مکروه است و خیلی خوشایند خدا نیست و خیلی نمی پسندد؛ بگوید: چشم و انجام ندهد.

همان طور که مکروه را می گویند خدا خیلی نمی پسندد. مستحب هم از حبّ است؛ یعنی خدا این عمل را می پسندد و دوست دارد. لذا اولیاء خدا می گویند: مستحب برای ما مثل واجب می شود؛ چون خدا می پسندد. پسندم آنچه را جانان پسندد. پس چون خدا می پسندد، من هم انجام می دهم، امّا آن جا که مکروه است، خیلی خوشش نمی آید و خوشایند پروردگار عالم نیست، پس انجام نمی دهد و مثل حرام می شود.

اگر این حال در انسان به وجود بیاید، متقی می شود. خیلی سخت نیست، گرچه سخت است! سخت است؛ چون باید با نفس مبارزه کنیم. ابلیس و این نفس دون نمی گذارد که این حالات، درونت شکل بگیرد، امّا اگر واقعاً این حال بشود که ببینم خدا چه می خواهد، نه این که خودم چه می خواهم، به تقوا می رسیم.
البته این مطلب سخت است؛ چون امکان دارد مثلاً در یک مسئله ای خدا بگوید: آبرویت را خرج کن. همان طور که امام آبرویش را خرج کرد. امام در ابتدای جنگ می فرمود: برای چی می گویید: جنگ، جنگ، تا پیروزی، باید بگویید: جنگ، جنگ، تا رفع کل فتنه، « و قاتلوهم حتی لا تکون فتنه» . امّا همان امامی که درست در بحبوحه جنگ به مردم که می گفتند: جنگ، جنگ، تا پیروزی؛ یاد داد که این غلط است و فرمود: جنگ، جنگ، تا رفع کل فتنه؛ همان امام فرمود: من جام زهر را می نوشم! لذا آبروی خودش را گذاشت. حالا شاید کسی بگوید: چرا تا دیروز این حرف را می زدی و امروز این طور گفتی؟ ! چون اگر کار برای خداست، انسان آبرویش را هم کف دستش می گذارد و إلّا اگر بخواهد حرف خودش را بزند، این نفس دون می شود که من مطیع پروردگار عالم نیستم.

لذا می دانید معنا و مفهوم این که امام المسلمین در نماز جمعه در مناجات با حضرت حجّت (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) بیان فرمودند: ای سید ما! ای صاحب ما! تو صاحب این انقلابی، من با این جسم ناقصم و این اندک آبرویی که آن را هم شما به من دادید… چیست؟ یعنی اگر یک جایی باید بایستم، می ایستم، ولو به این که دیگران بگویند: دیکتاتور است! البته با درایت خود ایشان کار به آن جا نکشید، امّا اگر یک زمانی نستجیربالله، نعوذبالله همه هم برگردند و بگویند: آقا! بس است، دیگر حالا شما برو کنار، شما دست بکش؛ می گویند: نه من می ایستم و آبرویم را کف دست می گذارد؛ یعنی این دیگر برای خداست؛ چون آن کسی که مأمور به مطلب الهی است، دیگر نباید نگاه کند که مردم به او به به می گویند، یا نغوذبالله، نستجیربالله لعن و نفرین و مرگ می گویند. برای مردان الهی، هر دو یکسان است. می گوید: من می بینم خدا چه می گوید، مردم هر چه می خواهند بگویند، بگویند.

البته الحمدلله ملّت ایران نشان داد که این گونه نیست و وعده هم از ناحیه پیامبر آمده که ملّت ایران این گونه نیست. امّا اگر به فرض، فرض محال که دیگر اشکال ندارد - همین ملّت ایران که می گوید: ما اهل کوفه نیستیم، علی تنها بماند و این همه شعار می دهد و فریاد می زند و سینه سپر می کند؛ یک روزی نعوذبالله، نستجیربالله همه علیه شدند، امام المسلمین می گوید: خیر، من آبرو را کف دست می گذارم، امّا تن به خواسته غیر خدا نمی دهم، این تقوا می شود، چون برای خدا است.

البته همان که عرض کردم فقط برای خدا باشد، نه برای نفس دون. برای خدا باشد، حالا ولو به این که دیگران هم حرف و حدیث بزنند و بگویند: آقا! نستجیربالله مثلاً ریاست طلب، دیکتاتور و… است. بگذار بگویند، کسی که برای خدا کار می کند، اصلاً این حرف ها برایش ملاک نیست. اگر بخواهد این حرف ها را رعایت بکند، معلوم است برای خدا نیست و برای مردم است.

ماه مبارک آمد تا چه به ما یاد دهد؟

پس با این حال باید بدانیم که عطایای الهی برای همه هست و نعم خدا دائمی است. امّا ماه مبارک رمضان خصوصیّتش این است که گیرایی ما با آن پالس هایی که فرستاده می شود، قوی شده و به خوبی می گیریم و إلّا نعم همیشه هست. یکی از معانی « منّان» هم همین می شود که دائم نعمت می دهد و همیشه دارد مرحمت می کند. حالا این که من نمی توانم بگیرم، چون وضع من خراب است. وضعم را باید درست کنم، طهارت روح پیدا کنم تا بتوانم بهره ببرم.

ماه مبارک رمضان آمد که این را یادمان بدهد که وضعتان را درست کنید. حالا خوش به سعادت شما که درست است، امسال هم که دارد می رود. تمام شد. اگر یک فردا باشد و إلّا که هیچ. خیلی هم نمی­ شود با قاطعیت گفت که پس فردا عید است. چون ماه را باید دید. البته می گویند: احتمال قوی دیده نمی شود، امّا ای بسا دیده شد و حتّی پس فردا در روز اعلام کردند. البته معلوم نیست، امّا هر موقعی که ماه را دیدند، دیگر تمام است؛ یعنی باید واقعاً باور کنیم که فردا بیست و نهم است؟ ! یعنی تمام شده؟ ! چقدر بهره بردیم؟ ! چقدر طهارت روح ایجاد شده؟

نشانه قبولی ماه مبارک

یک نشانه این که حالاتی که عرض کردیم در ماه مبارک رمضان برای شما به وجود آمده، این است که تا حالا وقتی کسی می خواست غیبت کند، می گفتید: روزه ام، رها کن. یا چشم هایم می خواهد کار کند، می گویم: روزه ام، استغفرالله. زبانم می خواهد کار کند، استغفرالله. گوشم نشنود، استغفر الله. امّا یک نشانه خیلی بزرگ این است که انسان بعد از ماه مبارک، به خودی خود متنفّر می شود. تا حالا می گفت: روزه ام و مراعات می کرد که این صیام ظاهری بود، امّا صیام حقیقی این است که فکرت عوض می شود، « الصیام المرء عن الخطاء افضل من صیام المرء عن الطّعام» ، یا بیان شده: « الصّیام القلب من الخطاء افضل من صیام المرء من الطّعام» ، صیام قلب، افضل از صیام طعام است که نخوری، حالا تا دیروز می گفتی: روزه ام، امّا از این به بعد خودت بدت می آید، در این یک ماه حرف های رکیک و بی خود و دروغ و تهمت و کذب و مسائل دیگر را بیان نمی کنی، امّا حالا دیگر بدت می آید.

آن موقع می گفتی: روزه ام خراب میشود، حالا اصلاً خود به خود بدت می آید و این نشانه قبولی است. حالا بدت می آید خودت در مجلس گناه بروی، خودت بدت می آید ترانه و موسیقی های مبتذل و… گوش دهی. تا حالا به شوق این که یک آیه می خوانم، یک ختم قرآن می شود، می گفتم: پس بگذار که اینقدر بریز و بپاش کردند، من روزی یک جزء، دو جزء و… بخوانم، حالا دیگر اصلاً اشتیاق به قرائت قرآن داری، یعنی دیگر شوق به قرائت قرآن در تو به وجود می آید.

ماه مبارک تمام شد، اما اصلاً خودت یک گم کرده ای داری، نمی توانی رهایش کنی. یک بنده خدایی بچّه دار نمی شد، دستورالعملی را که در دعاهای معصومین وارد شده، به ایشان بیان کردیم، ایشان خودش به من گفت: ما هنوز داریم آن دستور العمل ها را انجام می دهیم، لذّتی در آن دعاها هست که نمی شود رهایش کرد، گفت: حتی آن مطالبی را که فقط مخصوص آن دوران است که به اصطلاح نطفه را پاک می کند، هم می خوانم. پس قبلش مجبور بودیم؛ چون می گفتیم صیام است، یا قبلش مجبور بود و برای بچّه دار شدن، صده را انجام داد، امّا می گوید: حالا دیگر این قدر من علقه پیدا کردم که نمی توانم رها کنم، عادت کردم و احساس می کنم گم شده ای دارم.

پس نشانه قبولی ماه مبارک این است که در ماه مبارک رمضان می گفتیم: می خواهم روزه بگیرم، دیگر انجام نمی دهم، حالا دیگر به خودی خود، از شنیدن غیبت، نگاه بد، دروغ و تهمت، رفتن به مجلس گناه، شنیدن ترانه چنین و چنان، زیاد خوردن، زیاد خوابیدن و… بدم می آید و به عکس از مناجات، قرائت قرآن و… خوشم می آید. حالا دیگر اصلاً خودم لذّت می برم، تا قبل برایم یک مقدار سنگین بود، حالا دیگر لذّت می برم که این خودش نشانه قبولی ماه مبارک رمضان است. اگر این حال را داشتیم، نشانه قبولی ماه مبارک اینست، چقدر قشنگ می شود، این زیبا نیست که حال انسان تغییر می کند؟ ! همان طوری که یک عمر در سال تحویل می خواندیم - که عرض کردم اولیاء خدا در شبهای قدر هم می خواندند که ما هم خواندیم: « یا مقلّب القلوب و الأبصار، یا مدبّر اللّیل و النّهار، یا محوّل الحول و الأحوال، حوّل حالنا إلی أحسن الحال» ، انسان به احسن الحال برسد.

لذا برای به دست آوردن همین حالات است که یک عدّه از این فضائل و نعمی که برای اهل مملکتش، همیشگی و دائم، است؛ خوب استفاده می کنند. حالا دیگر زمینه روز به روز گسترش پیدا می کند، در مسائل معنوی ثروتمند می شود، فقیر إلی الله می شود، ثروتمند از باب مطالب معنوی می شود، چون هر چه فقیر إلی الله شدی، ثروت معنوی ات هم بیشتر می شود، این طور پروردگار عالم عنایت می کند.

گذشت، خدایا! باورمان نمی شود امّا چه کنیم، البته عمر ماست که گذشت، ماه مبارک که می آید، امّا معلوم نیست سال دیگر ما باشیم، یا نباشیم؟ ! در همین ماه مبارک رمضان، خبر دارم از دوستان و رفقایی که بستگانشان غریق رحمت الهی شدند، اصلاً ناگهانی است، تمام می شود، « یا من بدنیا إشتغل قد غرّه طول الأمل، الموت یأتی بغتۀً، و القبر صندوق العمل» ، مرگ ناگهانی می آید، آیا ما سال دیگر هستیم؟ ! سال دیگر نه، روز عید فطر هستیم؟ ! واقعاً همین طور است، معلوم نیست روز عید فطر هم باشیم! باید از آن جبّار بخواهیم هر چه که ما غفلت کردیم و خواب بودیم، تو خودت برای ما جبران بفرما.