خدایا مرا بر مقدراتم صابر گردان

خدایا در این روز مرا از پلیدیها و ناپاکیها پاک گردان و در این روز به آنچه برایم مقدر است صبور دار و مرا در آن به تقوی و هم نشینی با نیکان توفیق ده به حق یاریت ای روشنی چشم مستمندان.

شرح دعای روز سیزدهم رمضان

مرحوم آیت الله مجتهدی در شرح دعای روز سیزدهم ماه رمضان بر تأثیر غذاهای حلال در استجابت دعا تأکید کرده و می گوید: « اللَّهُمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الدَّنَسِ وَالْأَقْذَارِ» ؛ در این دعا از خدا می خواهیم ما را از کثافات پاک کند. منظور از « کثافات» ، چرک گناه و معصیت است. انسان اگر اهل معصیت باشد، بوی بدی به خود می گیرد و اگر مؤمن باشد، خوش بو خواهد بود. « اویس قرن» هنگامی که به ملاقات پیامبر (ص) آمده بود، فضای خانه رسول الله (ص) را معطر کرده بود و فردای آن روز که پیامبر (ص) به خانه خویش بازگشت، فرمود: « إِنِّی لَأَجِدُ نَفَسَ الرَّحْمَنِ مِنْ جَانِبِ الْیمَن» ، یعنی پیامبر (ص) رایحه خوش اویس را استشمام کرده بود.

وی یادآور می شود: هنگامی که انسان گناه و معصیت پروردگار خویش را انجام می دهد به تحقیق که آن گناه و معصیت اثر سویی بر ظاهر و باطن آن انسان می گذارد به طوری که در روایات است که با انجام هر گناهی لکه سیاهی بر قلب انسان می نشیند که آن لکه سیاه با مرور زمان و انجام گناهان بیشتر، افزوده می گردد و باعث سیاه شدن دل انسان می شود به طوری که دیگر حقایق الهی را نمی تواند بشنود و به مخالفت با آنان می پردازد.

این استاد اخلاق تأکید می کند: پس انسان برای آنکه از آلودگی های گناهان پاک و طاهر گردد باید از یگانه پروردگار عالم مدد بجوید و از او بخواهد که گناهان او را بیامرزد تا از آلودگی ها نیز خلاصی یابد چرا که تنها با آمرزش و غفران الهی است که انسان از پلیدی ها و زشتی های گناه پاک می گردد و خداوند متعال نیز در قرآن به بندگان خود این گونه بشارت می دهد: ” قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ” (زمر، ۵۳) یعنی ” بگو از رحمت خداوند نومید نشوید، به راستی که خداوند همه گناهان را می بخشد، همانا او آمرزنده و مهربان است. ” پس ما نیز در این روز از خداوند می خواهیم که ما را جزو توبه کنندگان واقعی از گناهان قرار داده تا از پلیدی ها و زشتی های گناه که ما را روسیاه درگاهش نموده است، پاک گرداند.

برطرف کردن بوی تعفن روح/قرائت قرآن در هنگام سحر زنگار دل را از بین می برد

مرحوم آیت الله مجتهدی در شرح فراز دوم دعای روز سیزدهم رمضان در مورد راهکار برطرف کردن بوی تعفن روح می گوید: « الدَّنَسِ وَالْأَقْذَارِ» ؛ مراد از این عبارت « کثافات و پلیدی گناه» است، گناه آدمی را کثیف می کند و دل را زنگار می گیرد. برای اینکه زنگار قلب را از بین ببریم باید سحرها قرآن بخوانیم. در روایت آمده است که قلب انسان زنگ می زند، همان طوری که آهن زنگ می زند، پس قلبتان را با استغفار و قرائت قرآن جلا بدهید. همچنین کمک کردن و دستگیری از یتیمان هم زنگار دل را از بین می برد.

صبر در مقابل امتحان الهی

وی در ادامه می گوید: « وَصَبِّرْنِی فِیهِ عَلَی کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ» ؛ در این بخش از دعا از خدا می خواهیم که ما را در برابر قضا و قدر خویش راضی کند. بنابراین از خدا درخواست می کنیم که خدایا مرا بر تقدیر خودت صابر قرار بده! مراد از « کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ» ، قضا و قدر حتمی الهی است. هرکس در لوح محفوظ قضا و قدری دارد که نمی داند صلاح او در آن امر است. خداوند در قرآن می فرماید: « و لبنلونکم بشیِ من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشران» یعنی: " و امتحان می کنیم شما را به وسیله ای از ترس و گرسنگی و نقصان و ضرر از اموال و خودتان و میوه هایتان (در باغ ها) و بشارت باد بر صابران” که این آیه نشان دهنده آن است که انسان در تمام مراحل زندگی برای رشد و ترقی و ارزیابی عملکردش امتحان می گردد و کسانی در این امتحان پیروز می گردند که بر تقدیرات الهی راضی بوده و بر مشکلات و مصائب صبر نمایند.

این استاد اخلاق با اشاره به توصیه روایات بر صبر در مصیبتها تأکید می کند: هنگامی که مصیبتی بر آنان وارد شد، بگویند: ” انا لله وانا الیه راجعون” یعنی همه ما برای خداییم و به سوی او باز می گردیم” که خداوند نیز در عوض صبر و ایمان آن ها در قرآن می فرماید: ” أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ” (بقره، ۱۵۷) یعنی ” آنان گروهی هستند مخصوص به درود و الطاف الهی و رحمت خاص پروردگار و آنان خود هدایت یافتگانند" . در این دنیا هر شخصی به میزان خود دارای غم و مشکل است. استادم (مرحوم شیخ علی اکبر برهان) می گفت: اگر یک روز گفتی که من غصه ای ندارم، بدان که اجلت نزدیک است! سید بن طاووس به فرزندش می گوید: پسرم خانه که می سازی، بگذار گوشه ای از آن خرابه باشد تا بدون غصه و دغدغه نمانی.

تقوا؛ یکی از فلسفه های روزه

مرحوم آیت الله مجتهدی در مورد فراز « وَوَفِّقْنِی فِیهِ لِلتُّقَی» می گوید: در این بخش از دعا از خدا می خواهیم که ما را موفق به تقوی کند. تقوا به معنی این هست که اگر کسی از اعمال ما با خبر شود، طوری زندگی کرده باشیم که ناراحت نشویم. ماه مبارک رمضان فرصتی برای تمرین تقوا است. ” ان اکرمکم عندالله اتقکم” یعنی ” به درستی که گرامی ترین شما نزد خداوند تقوا پیشه ترین شماست” و برای آنکه ما نزد پروردگار خویش دارای اجر و قربی باشیم باید تقوای الهی را پیشه کنیم که تقوا یک کلام به مفهوم انجام واجبات و ترک محرمات الهی می باشد که انسان را به مقام های والای دنیوی و اخروی می رساند که یکی از آن مقامات این است که انسان تقوا پیشه و پرهیزگار طبق آیه قرآن نزد پروردگار خویش دارای حرمت می گردد چنانچه خداوند در تمام امور در دنیا و آخرت او را کفایت می کند.

رابطه تقوا و مصاحبت با نیکان

وی در مورد فراز « وَصُحْبَةِ الْأَبْرَارِ» در دعای روز سیزدهم رمضان یادآور می شود: در این بخش از دعا از خدا می خواهیم که خدایا ما را با خوبان و ابرار هم نشین کند. باید به این نکته توجه داشت که با چه کسی هم نشین می شویم چنانچه در شعری داریم: « با بدان کم نشین که صحبت بد/ گر چه پاکی تو را پلید کند» . رابطه تنگاتنگی بین تقوا و مصاحبت با نیکان می باشد چرا که انسان تقواپیشه هیچ گاه با بدکرداران و کسانی که معصیت پروردگار خویش را انجام می دهند مصاحبت و معاشرت نمی کند چراکه خود خداوند نیز در قرآن می فرماید: « قل لایستوی الخبیث والطیب» : ” بگو که خبیث و آلوده به کثافات و طاهر و پاکیزه مساوی نمی باشند” تنها مصاحبت تقواپیشگان با نیکان و ابرار است چرا که خود نیز از نیکان و ابرار هستند. زیرا کسی به درجه ابرار و نیکان نرسد مگر اینکه تقوای الهی را پیشه سازد. « بعَوْنِکَ یا قُرَّةَ عَینِ الْمَسَاکِین» ؛ خدایا به کمک و یاری خودت این چهار دعای من را مستجاب کن، ای کسی که روشنی چشم فقرا هستی.

قرائت دعای مجیر در نیمه رمضان

مرحوم آیت الله مجتهدی بر قرائت دعای مجیر در روزهای ۱۳،۱۴ و ۱۵ ماه مبارک رمضان تأکید کرده و می گوید: این نکته را نباید فراموش کرد که دعا تنها برای دست یابی به ثواب نیست، بلکه اصل دعا خواندن برای رسیدن به کمال است.

نماز شب چهاردهم ماه مبارک رمضان

نمازهای مخصوصی برای هر شب ماه مبارک رمضان از حضرت علی (ع) روایت شده و ثوابهای زیادی برای هر شبی ذکر فرموده اند. این نمازهای مستحبی تماما دو رکعت دو رکعت خوانده می شود و خواندن آن در حالت نشسته هم جایز است، لکن ایستاده افضل است.

نماز شب چهاردهم شش رکعت (سه تا دو رکعتی) است که در هر رکعت بعد از حمد ۳۰ مرتبه سوره زلزلت خوانده می شود و حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در ثواب این نماز فرمود: هر کس بخواند، خدای تعالی آسان گرداند برای او جان کندن را و سؤال نکیر و منکر را.