پرسشنامه کاربرد های رایج آن

در بسیاری از علوم،  جمع اوری آوری اطلاعات و داده ها پژوهش بر اساس پرسشنامه صورت می گیرد. طراحی یک پرسشنامه ایده آل نیازمند تجربه و شناخت چهار چوب استاندارد پرسشنامه می باشد.

تهیه پرسشنامه و سایر ابزارهای سنجش، نقش مهمی در پژوهش‌های علوم اجتماعی،مدیریت و علوم رفتاری ایفا می‌نمایند.مقایس و پرسشنامه از جمله ابزارهای سنجش هستند که گاه مترادف‌ و یکسان در نظر گرفته می‌شوند.

طبقه بندی بر اساس ماهیت پرسشنامه

پرسشنامه باز

در این نوع پرسشنامه، سؤال هایی مطرح و از پاسخ دهنده ها خواسته می شود که جواب آنها را بنویسد. در این نوع پرسشنامه، جواب سؤال، مشخص و محدود نیست و پاسخ دهنده برابر پرسش مطرح شده، به نوشتن پاسخ مبادرت می کند. مثل سؤال های زیر:

-در روز چند ساعت مطالعه دارید؟

-ایا از خرید کردن در فروشگاه  گروه پژوهشی مدیریت ایران راضی هستید؟

پرسشنامه بسته:

سوال بسته سوالی است که پاسخ‌های آن در چند حالت پیش‌بینی شده باشد، به صورت چند جوابی درآمده و پاسخگو ملزم به انتخاب یکی از آنها باشد. نمونه بارز و متداول سوال بسته، تست های چهار جوابی است که امتحان دهنده می‌باید یکی از چهارجواب را علامت بگذارد.

به هنگام طرح سوال بسته باید به این نکته توجه داشت که پاسخ باید به اندازه کافی گزینه داشته باشد تا بتواند کلیه پاسخ‌های ممکن پاسخگویان را بپوشاند. . مثل سؤال های زیر:

-در روز چند ساعت مطالعه دارید؟

* 1ساعت                   *2ساعت                * 3 ساعت                * 4 ساعت

نکاتی قبل از تدوین پرسشنامه استاندارد

قبل از تدوین پرسشنامه استاندارد باید بدانیم به دنبال چه نوع اطلاعاتی هستیم و پرسش هایی متناسب با آن محتوا را تدوین کنیم. به طور کلی به لحاظ محتوایی در یک پرسشنامه، پنج نوع پرسش وجود دارد.

1ـ پرسش های زمینه ای یا خصیصه ها: این پرسش ها  برای کسب اطلاع از خصوصیات پاسخگو است، پرسش هایی در مورد جنسیت، سن، شغل، قومیت، مذهب و ... در این گروه جای می گیرند. این پرسش ها در پرسشنامه بیشتر در نقش متغیرهای مستقل ظاهر می­شوند.

2ـ پرسش های رفتاری: این پرسش­ها برای اطلاع از رفتارها و فعالیت­های پاسخگویان مناسب است،  چراکه رفتار پاسخگو مد نظر است و در صدد کشف فعالیت­های آنها هستیم. پرسش هایی نظیر (روزی چند ساعت از برنامه  های تلویزیونی استفاده  می کنید؟، آیا در فعالیت های محلی شرکت می کنید؟ و ...)

3ـ پرسش های اعتقادی: کانون توجه این پرسش ها تعیین چیزی است که پاسخگو آن را درست می داند. مثلاً (به نظر شما مشارکت محلی تا چه اندازه بر توسعه محلی تاثیر دارد؟، تا چه حد موافق هستید: مسئولین در توسعه محلی نقشی ندارند؟ و ...) در این پرسش ها به دنبال سنجش اعتقادات و باورهای شخصی پاسخگو می باشیم، باورهایی که ذهن پاسخگو وجود دارد و با آنها زندگی می کند.

4ـ پرسش های نگرشی: کانون توجه این پرسش ها تعیین چیزی است که پاسخگو آن را مطلوب می داند. مثلاً (به نظر شما شهروندان محله باید در فعالیت های محلی شرکت کنند؟، آیا مسئولین محلی موظف به تشویق مشارکت محلی شهروندان هستند؟     و ...) در این پرسش ها از پاسخگو درخواست می شود شرایط مطلوب و آرمانی را تعیین کنند و و به دنبال تعیین میزان  اعتقادات و باورهای شخصی آنها نیستیم.

5ـ پرسش های دانشی: این پرسش­ها به دنبال ارزیابی و سنجش دانش و آگاهی پاسخگو می باشد. در مطالعاتی نظیر سواد رسانه ای، سواد انرژی، مطالعات فرهنگ سازمانی بیشتر از این نوع پرسش ها استفاده می کنیم.

نکته مهم! با سنجش رفتار و دانش نمی­توان به نگرش ها و اعتقادات پاسخگویان رسید. حالا با یک مثال در حوزه دینداری به بررسی پرسش ها می پردازیم.

برخی از رایج ترین کاربردهای پرسشنامه

کاربردهای پرسشنامه ها، محدود و مشخص نیست و مجموعه گسترده ای از کاربردها را می‌توان برای پرسشنامه ها تصور کرد.

رشته علوم مدیریت

پرسشنامه مدیریت با انتخاب جامعه آماری و سپس اهداف مورد نظر پژوهش،لیستی را تهیه نمود. معمولا اهداف پروژه های مدیریتی بر طرف کردن یک چالش در میان یک سازمان یا یک موضوع است. گاها پیش می آید که موضوع پژوهش در حوزه های مختلفی می باشد.پژوهش گر با توجه به تسلط در حوزه های مختلف به جمع آوری اطلاعات از طریق طراحی پرسشنامه مدیریت می پردازد.

رشته علوم روانشناسی

پرسشنامه علوم روانشناسی با هدف سنجش گویه های پرسشنامه به منظور شناخت حالات روحی و روانی و همچنین رفتار ها پنهان در ضمیر ناخوداگاه  می باشد.

رشته مدیریت ورزشی:

در این گونه پرسشنامه ها برای سنجش متغیر ها حوزه ورزشی کاربرد دارد مثال( آزمون های فعالیت جسمانی، کیفیت زندگی کاری و عملکرد روسای فدراسیون های ورزشی ، کیفیت زندگی کاری و ابعاد آن وتعهد سازمانی وابعاد آن در معلمان تربیت بدنی و غیره ...)