گرانی‌های گران‌بار

بعد از تلاطمات شدید اقتصادی از ابتدای سال که ارمغان نوسانات ارز، طلا و سکه بود و به بازارهای مسکن و خودرو و رفته‌رفته به بازار دیگر اقلام مصرفی تسری یافت، گرانی دست بردار نیست! مصرف کنندگان قدرت خریدشان کاهش یافته و تولیدکنندگان از گرانی‌هایی که هم قیمت تمام شده را افزایش داده و هم قدرت مصرف کننده را برای خرید کاهش داده، رضایت ندارند. حال پرسش این است که گران شدن ها چگونه شکل  می گیرد و چه کسی بر آن نظارت دارد؟ یکی از ناظران بر قیمت ها؛ اصناف و دیگری تعزیرات است.قاسم نوده فراهانی، رئیس اتاق اصناف تهران در این خصوص به «رسالت» می گوید: «گرانی ها ربطی به ما ندارد! اصناف چیزی دستش نیست نه گوشت و مرغ و برنج دستمان است نه بقیه اجناس. اصناف فقط کالا را از تولید کننده و وارد کننده تهیه و بعد برمبنای فاکتور خرید و اضافه کردن ضریب سودش عرضه می‌کند. گران بخرد گران می‌فروشد و ارزان بخرد ارزان می‌فروشد.» وی تاکید کرد: «گرانی ها دست اصناف نیست اما گران‌فروشی ها را در بازار با بازرسانی که  در اختیار داریم منهای بازرسان خود تعزیرات کنترل می‌کنیم.»

بازرسان برخورد می کنند؟!

وی عنوان می کند: «اگر سری به تعزیرات بزنید می‌بینید آن گران فروشی‌هایی که برخورد می‌کنیم به سازمان تعزیرات هم معرفی‌شان می‌کنیم. اصناف قانونا موظف است روی کالایش برچسب قیمت بزند و به مشتری فاکتور بدهد و سود متعارفی که براساس قانون برایشان در نظر گرفته شده رعایت کنند در غیر این صورت اگر تخلف کند مطمئن باشید بازرسان با آنها برخورد می کنند.»نوده فراهانی معتقد است: «گران‌فروشی به آن صورت در بازار وجود ندارد. کالا گران است و مردم آن را به حساب گران‌فروشی آن واحد صنفی عرضه کننده می‌گذارند در حالی‌که گرانی کالا دست واحد صنفی نیست. مرغ کیلویی 10 هزار تومان یهویی می‌شود 13 هزار تومان و مردم این را به حساب واحد صنفی عرضه کننده می‌گذارند؛ در حالی‌که این گرانی ها به بحث نرخ متلاطم ارز و مواد اولیه و ...  بر می‌گردد.»

رئیس اتاق اصناف می‌گوید: «حتما سازمان نظارت هم بر این‌ها نظارت دارد منتها باید با مردم شفاف صحبت کنیم و مثلا بگوییم دلایل گرانی مرغ این‌ها است و مردم را در جریان بگذاریم؛ مردم هم جز شفافیت و حقانیت چیزی نمی‌خواهند.»

با این حال در پس نظارت های انجام شده و نشده و تعلل شده، کالاها گران و گران‌تر می شود و اگر هر روز سری به بازار بزنید نرخ جدیدی بر محصولات می بینید و در این میان مردم هر روز قدرت خریدشان کاهش می یابد و شرایط اقتصادی بیشتر رویشان فشار 

می آورد. کارگری با حقوق و مزایای حداقلی یک میلیون و 500 هزار تومان بیش از گذشته در خرید کم توان شده و حالا اقلام مصرفی بیشتری را از سبد خانوارش حذف کرده است.

اما آیا قرار است این گرانی ها باقی بمانند و هرروز بیشتر شوند؟ یا شرایط به شکل دیگری رقم خواهد خورد و باز شاهد قیمت های مناسب خواهیم بود؟

کالاها گران نشده ارزش ریال کاهش پیدا کرده است

مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران باوری به بازگشت قیمت ها ندارد و در این خصوص به «رسالت» می گوید: «خیر قرار نیست قیمت ها برگردد چرا که  به هر حال پول ملی ما در دو مرحله یکی سال 91 و یک مرحله امسال و هر بار به یک سوم کاهش پیدا کرده است و قاعدتاً این گرانی نیست بلکه کاهش ارزش ریال است اگر قبلاً یک لیوان را 3 تومان می‌خریدید امروز باید سه برابر بخرید.»وی بر این اعتقاد است که چون ارزش ریال پایین آمده مردم تصور می کنند کالاها گران شده در حالی‌که  با تنزل ارزش ریال است که کالا افزایش می یابد و در حقیقت گران نمی‌شود.

حریری می گوید: «قدرت خرید مردم پایین آمده و ارزش بین المللی ریالی که در جیبشان است به یک سوم رسیده در نتیجه به شکل گرانی نمود می یابد و اینکه قیمت ها برگردد یا ارزان شود دور از ذهن است.»

با این حال و برخلاف آنچه برخی کارشناسان بر آن اذعان دارند گاهی شاهد برخی کاهش قیمت های جزئی هستیم. چنانچه تاکنون چندین مرتبه قیمت گوشت و مرغ افزایش های زیاد و کاهش‌های جزئی داشته است! امری که آلبرت بغزیان، اقتصاد دان و استاد دانشگاه هم بدان اشاره داشته و در گفت‌وگو با «رسالت» می گوید: «ضرب المثلی هست که می گوید "به مرگ می گیرند تا به تب راضی شوی" این حال و روز این روزهای بازار ماست.»

چسبندگی قیمت ها و بازارسازان محتکر

وی ادامه می دهد: «اینکه گوشت 120 هزار تومان شود و بعد مثلا با تدابیری ارزان و آن را 100 هزار تومان  کنیم در حالی‌که قیمت واقعی آن 50 هزار تومان بوده است ارزان شدن نیست! در تاریخ اقتصادی این کشور در این چند سال نشان داده که افزایش قیمت ها این چسبندگی را رو به پایین دارد و تا زمانی که این نرخ ارز بدین شکل است و قطعات و کالاهای اساسی توزیع مناسب نشود به جز اینکه الان که نزدیک عید هم است شاهد تثبیت شدن یکسری از افزایش ها و گران شدن ها و باز افزایش‌های مجدد باشیم، اتفاق دیگری

نمی افتد.» بغزیان می گوید: «باید روی افزایش قیمت ها و گران شدن‌های بی اساس، سازمان های نظارتی کنترل شدیدتری داشته باشند ولی  می بینیم قیمت خودرو بلاتکلیف است و تحویلش هم معلوم نیست! قیمت گوشت برای چندمین بار افزایش می یابد و در این میان تقلب ها هم زیاد می شود و یک‌سری چیزهایی شنیده می شود که قاطی گوشت ها می شود و شبهه ایجاد می کند! قیمت اقلام مصرفی و سبد خانوار برای چندمین بار افزایش می یابد و ... »

وی عنوان می کند: «واقعا چقدر کسب و کار حرفه ای به هم ریخته حالا چه برسد به تولیدکنندگان صنعتی که الان مشکل قطعه هم دارند؛ به هر حال تا نظارت نباشد و اراده مقابله با گران فروش‌ها و بازارسازان محتکر نباشد این افزایش قیمت ها و باز کاهش های جزئی فقط به عنوان یک راه حل انجام و بازار به حال خود رها می شود.»

کلمه ای به اسم گرانی نداریم! 

جمشید عدالتیان، اقتصاددان اما نظر دیگری دارد و با بررسی ریشه ای گرانی از منظر دیگری قضیه را مورد کنکاش قرار می دهد و به «رسالت» می گوید: «ما در مباحث اقتصاد کلان و خرد کلمه‌ای به اسم گرانی نداریم! منتها از منظر مصرف کننده ای که قدرت خریدش کاهش پیدا کرده و قدرت پرداخت ندارد این امر به اسم گرانی مطرح  می شود.»

وی تاکید دارد که قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته و به دلیل اینکه درآمدهایشان با مخارج شان هماهنگ نیست توان خریدشان دیگر به برخی اقلام نرسد. وی می افزاید: «در خصوص قیمت کالاهای ایرانی خیلی واضح است که وقتی قیمت تمام شده کالاها و سرمایه در گردش اغلب بنگاه‌ها‌ی اقتصادی بین دو تا سه برابر شده قیمت تمام شده کالاها به شدت بالا رفته و از توان مردم خارج می شود.»

عدالتیان بر این باور است که «قیمت کالاها در ایران با بالا رفتن نرخ ارز، هماهنگ بالا نرفته در نتیجه قیمت ها 

با قیمت های جهانی فاصله دارد بنابراین به دلار همه کالاها‌ی ایرانی قیمتشان کاهش داشته و قابل صادرات شده چرا که قیمت ها نسبت به قیمت‌های بین المللی رقابتی شده است لذا قاچاق معکوس رخ می‌دهد.»

وی عنوان می کند: «قیمت ها ارزان نمی شود اما زمانی می‌تواند تعادل اقتصادی برقرار شود که قدرت خرید مردم تقویت شود و این امر هم وقتی اتفاق می‌افتد که حقوق و دستمزد واقعی شود.»

عدالتیان می گوید: «تولیدکننده قیمتش را با ارز تغییر نداده و نمی‌تواند بدهد چرا که مردم دیگر توان خرید ندارند از طرفی نمی‌تواند پایین تر از قیمت تمام شده اش هم بدهد چرا که  هم ضرر می‌دهد و هم اینکه دارد دست به عصا حرکت می‌کند چون واقعا نمی‌داند نرخ ارز بالاخره چقدر ثابت می‌ماند؟»

این اقتصاددان معتقد است که از ابتدای سال اقتصاد از تعادل خارج شده است و برگشت به نقطه تعادل هم کار دولت است؛ لذا باید هم قدرت خرید افزایش یابد و هم قیمت های تمام شده را کاهش دهد تا بتوانیم به نقطه تعادل یا قیمت مناسب برسیم.»