فاصله از حرف تا عمل؛ فیلتر دوده یا اتوبوس نو

به گزارش پارس نیوز، در حالی اولین ماه از فصل زمستان را می‌گذرانیم که  شاخص غلظت آلاینده‌ها در تعدادی از شهرها از جمله تهران بالا رفته و هوا آلوده است. طی سال‌های اخیر کمتر مسئولی بوده که در مورد خطرات ناشی از آلودگی هوا برای سلامتی و جان مردم و ضرورت حل این بحران سخنرانی‌ نکرده باشد اما متاسفانه شاهدیم که تعدادی از اینها به پای عمل که می‌رسند، نه تنها همه این حرف‌ها را فراموش می‌کنند بلکه چوب لای چرخ حل معضلات آلودگی هوا هم می‌گذارند و حتی برخی از این تصمیم‌گیران در برابر حرف‌های غیر علمی سکوت می‌کنند.

مصداق بارز این وضع را می‌توانیم در عملکرد اخیر شورای شهر تهران ببینیم؛ شورایی که حدود سه هفته پیش در جریان بررسی بودجه توسعه حمل و نقل و تخصیص ۳۰۰۰ میلیارد تومان از محل فروش اوراق مشارکت، ردیف بودجه خرید فیلتر دوده را برای اتوبوس‌ها حذف و اعلام کرد: بهتر است به جای نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های کارکرده، اتوبوس‌های نو خریداری شود. در این زمینه علی اعطا - سخنگوی شورای شهر -  ضمن دفاع از عملکرد شورای شهر در حذف بودجه فیلتر دوده تاکید کرد که «نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های فرسوده یک انتخاب ایده آل نیست و انتظار می‌رود مسئله نوسازی ناوگان اتوبوسرانی از طریق دولت حل شود و نه نصب فیلتر جاذب دوده روی اتوبوس‌های فرسوده.»

پیشنهاد شورای شهر تهران برای کاهش آلودگی هوا، در نگاه اول قابل قبول و منطقی به نظر می‌رسد که به جای خرید فیلتر دوده و نصب آن روی اتوبوس‌های فرسوده و کارکرده، اتوبوس‌های نو خریداری شود اما با کمی تدقیق این سئوال در ذهن شکل می‌گیرد که آیا در حال حاضر توان مالی کافی برای نوسازی کلیه ناوگان اتوبوسرانی تهران وجود دارد؟ و با بودجه فیلتر دوده چه تعداد اتوبوس نو می‌توان برای تهران فراهم کرد؟. محمدعلی احترام - عضو هیات علمی دانشگاه بهشتی - می‌گوید: با توجه به شرایط مالی موجود در تهران و در کشور امکان نوسازی کلیه ناوگان یزلی تهران وجود ندارد بنابراین فیلتر دوده موثرترین و به‌صرفه‌ترین راهکار برای کاهش آلودگی ناشی از اتوبوس‌ها است.

فیلتر دوده چند؟

احترام با اشاره به اینکه قیمت هر فیلتر دوده با دلار کنونی ۵۰ میلیون تومان است می‌گوید: با ۵۰۰ میلیارد تومانی که قرار بود از محل فروش اوراق مشارکت به منظور خرید فیلتر دوده برای اتوبوس‌های کارکرده تهران تخصیص یابد، می‌توان ۱۰ هزار فیلتر خریداری کرد که این تعداد کل ناوگان دیزلی تهران را پوشش می‌دهد و تا ۴۰ درصد در کاهش آلودگی هوای ناشی از این خودروها موثر خواهد بود.

او ادامه داد: اگر مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان برای نوسازی اتوبوس‌ هزینه شود، تنها می‌توان ۳۰۰ تا ۵۰۰ اتوبوس نو برای تهران تهیه کرد که طبیعتا این تعداد اتوبوس به هیچ‌وجه پاسخگوی شهری با این مساحت و جمعیت نخواهد بود. ضمن اینکه در حال حاضر در پایتخت ۲۵۰۰ اتوبوس بالای ۱۰ سال وجود دارد و ۴۰۰۰ اتوبوس در مرز سن فرسودگی قرار دارند بنابراین واضح است که نوسازی ۵۰۰ اتوبوس دردی از تهران دوا نمی‌کند و آلودگی کاهش نمی‌یابد.  

در مورد نوسازی اتوبوس‌های تهران به جای خرید فیلتر دوده و نصب آن روی اتوبوس‌های کارکرده، یوسف رشیدی - متخصص آلاینده‌های محیط زیست - هم به ایسنا می‌گوید: اگر شورای شهر تهران اعلام کند که همه خودروهای فرسوده جمع‌آوری و خودروهای نو جایگزین آن می‌شود، اتفاق خوبی است و به‌طور قطع بهترین و ایده‌آل‌ترین حالت این است که به جای اتوبوس‌های فرسوده، «اتوبوس‌های نو» مجهز به فیلتر دوده وارد کنیم اماباید با نگاه منطقی و واقع‌بینانه این سئوال را بپرسیم که تا چه حد توان مالی برای نوسازی ناوگان اتوبوسرانی وجود دارد؟

به گفته این استاد دانشگاه شهید بهشتی، رویکرد واقع‌بینانه نشان می‌دهد که اتوبوس‌های موجود در تهران حداقل باید تا ۱۰، ۱۵ سال آینده هم کار کنند و امکان مالی برای از رده خارج کردن آنها وجود ندارد بنابراین در شهری مثل تهران چاره‌ای نداریم جز نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های کارکرده.

پیش از این هم مهدی دوزندگان - کارشناس ارشد مکانیک - در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ضرورت نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های کارکرده، گفته بود که در شرایط فعلی حتی اگر همه خودروهای دیزلی نو با فیلتر دوده تولید و وارد بازار شوند، به دلیل وجود ناوگان دیزلی موجود و نبود بودجه کافی برای نوسازی کل این ناوگان، بهبود کیفیت هوا در میان مدت ممکن نیست بنابراین راه حل منطقی برای حل چالش خودروهای دیزلی، جایگزینی ناوگان بسیار فرسوده با خودروهای مجهز به فیلتر دوده و تجهیز سایر خودروهای کارکرده به فیلتر دوده است.

جالب اینکه هفته گذشته در جریان سی و چهارمین جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا - که در سازمان محیط حفاظت زیست برگزار شد - نوسازی ناوگان فرسوده در دستور کار این کارگروه بود که نماینده وزارت صنعت به وجودمشکلات پیش روی صنعت برای نوسازی اشاره کرد و گفت: دغدغه هایی در حوزه نوسازی وجود دارد همچنین در حال حاضر به دلیل تحریم‌ها، امکان خرید و فروش قطعه وجود ندارد و همین موضوع هم موانعی را برای نوسازی ایجاد کرده است.

افزون بر این در همین جلسه پوریا محمدیان - مدیرکل دفتر حمل و نقل و ترافیک و دبیرشورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور- گفته بود که به دلیل وجود مشکلات مالی و کمبود اعتبارات لازم است بازسازی را جایگزین نوسازی کنیم.

با این اوصاف این پرسش بزرگ مطرح می‌شود که چرا با وجود اینکه بارها بر این موضوع تاکید شده است که دولت در حال حاضر توان مالی کافی برای خرید اتوبوس‌های نو ندارد، شورای شهر همچنان از انجام وظایف خود در حوزه کاهش آلودگی هوا شانه خالی و اعلام می‌کند که شورا بودجه‌ فیلتر دوده را حذف می‌کند و به جای آن دولت باید به خرید اتوبوس‌های نو اقدام کند. آیا نباید در چنین شرایطی اقتصادی، همه دستگاه‌ها و نهادها اعم از دولت و شورا و شهرداری وحدت عمل داشته باشند و با وجود کمبود بودجه در راستای کاهش آلودگی هوا قدم بردارند؟

در این میان، باید یادآوری شود که «نصب فیلتر دوده» و «خرید اتوبوس‌های نو»، دو موضوع مجزا هستند و از سال‌ها پیش برنامه‌ریزی‌های مجزایی هم برای هر یک از این موارد پیش‌بینی شده است، قطعا اجرای یکی از این دو مصوبه نافی دیگری نیست و دستگاه‌های متولی از جمله شهرداری تهران، وزارت کشور و به ویژه سازمان محیط زیست باید پیگیر اجرای تعهدات خود در زمینه نوسازی ناوگان اتوبوسرانی و نصب فیلتر دوده در راستای کاهش آلودگی هوا باشند.