آغاز روزهای آلودگی همزمان با شروع فاز دوم طرح کاهش چه معنایی دارد؟

به گزارش پارس نیوز، آلودگی هوای تهران از روز شنبه 26 آبان هم‌زمان با شروع فاز دوم طرح کاهش، دوباره مهمان مردم تهران شد.

برخلاف ادعاهای قبلی و مطابق بررسی‌های کارشناسی، طرح کاهش فعلی (LEZ) به‌تنهایی نمی‌تواند تاثیر چشم‌گیری در  کاهش غلظت ذرات معلق و آلودگی هوای تهران ایجاد کند.

آلودگی هوای تهران که هرساله در نیمه دوم سال، مهمان ناخوانده مردم شهر می‌شود، در ابتدای فصل سرد امسال، وضعیت مطلوبی را برای شهر تهران رقم زده است.

مطابق آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از ابتدای مهرماه تا 25 آبان امسال، روز ناسالمی  (AQI>100) برای شهر تهران گزارش نشده است، درحالی‌که در همین بازه زمانی در سال گذشته، 19 روز دارای شرایط ناسالم بود.

روابط عمومی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در تاریخ ۹۷.۰۸.۱۴ با ارائه گزارشی از وضعیت اجرای طرح کاهش در شهر تهران اعلام کرد که روند فزاینده آلودگی هوای تهران مهار شده است.

در این گزارش آمده: «کمتر از دو هفته پس از اجرای مرحله دوم طرح کاهش، اولین نشانه‌های تأثیر مثبت این طرح بر کیفیت هوای شهر تهران در حال نمایان شدن است. به‌طوری که با گذشت ۲۳۰ روز از سال مشخص شده که روند فزاینده آلودگی هوا نسبت به سال گذشته، از نیمه دوم سال معکوس شده و در یک ماه و نیم اخیر در هیچ روزی هوای تهران ناسالم نبوده است.»

با توجه به اینکه بهبود کیفیت هوای تهران می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، لازم است این ادعا مورد بررسی دقیق‌تری قرار گیرد تا مشخص شود که نقش فاز دوم طرح کاهش به‌طور واقعی در کاهش آلودگی هوای تهران چقدر است.

نکته اول: هفته‌های اولیه آبان، با توجه به ایجاد صف‌های طولانی برای دریافت گواهی معاینه فنی در مراکز معاینه فنی، فاز دوم طرح کاهش اصلاً اجرایی نشده بود. بنابراین ارتباط دادن کاهش تعداد روزهای ناسالم شهر تهران به اجرای طرح کاهش، ادعای کارشناسی و دقیقی نیست.

نکته دوم: علت مبنایی آلودگی هوای تهران، وضعیت توپوگرافی شهر و به‌تبع آن، ایجاد پدیده وارونگی دما است که منجر به ایجاد شرایط پایدار جوی و افزایش غلظت آلاینده‌های اصلی شهر تهران (ذرات معلق PM2.5) می‌شود. با وجود این، ایجاد شرایط ناپایدار جوی می‌تواند تبعات این پدیده را تقلیل دهد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به وزش باد و بارش باران اشاره کرد.

گزارش بارندگی تجمعی شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان بارندگی حوضه‌های آبریز درجه یک و درجه دو را به تفکیک به‌صورت روزانه اعلام و با آمار سال‌های قبلی مقایسه می‌کند. مطابق تقسیم‌بندی‌های موجود، شهر تهران در حوضه درجه دوم دریاچه نمک قرار دارد. بارندگی تجمعی این حوضه از ابتدای سال آبی 97-98 یعنی اول مهر سال 97 تا 25 آبان، 4/68 میلی‌متر گزارش شده است، درصورتی‌که این مقدار در بازه مشابه سال گذشته برابر 1/7 میلی‌متر بوده است، لذا مطابق این گزارش، میزان بارندگی در این بازه زمانی نسبت به سال گذشته حدود 10 برابر شده است. بنابراین مطابق این آمار و نظر کارشناسان مربوطه، جدی‌ترین دلیل ایجاد چنین وضعیت مطلوبی در هوای شهر تهران، افزایش میزان بارش باران است که این مقدار بارندگی در سال 97 حتی نسبت به متوسط 50 ساله هم 2 برابر شده است.

نکته سوم: بررسی‌های دقیق کارشناسی نشان می‌دهد که فاز دوم طرح کاهش علی‌رغم لزوم اجرای آن، نمی‌تواند به‌تنهایی کاهش چشم‌گیری در غلظت ذرات معلق و آلودگی هوای تهران ایجاد کند. از جمله علل این مسئله می‌توان اشاره کرد به:
- طبیعت ساختار موتورهای دیزلی همراه با تولید دوده
- سهم 72 درصدی ناوگان فرسوده دیزلی در آلایندگی ناشی از خودروهای دیزلی
- وجود تخلفات گسترده مراکز معاینه فنی سنگین مطابق آمارهای موجود
- نتایج نه‌چندان مطلوب فاز اول طرح کاهش در بهبود کیفیت هوای تهران

با در نظرگرفتن مسائلی که مطرح شده است، نمی‌توان وضعیت مطلوب کیفیت هوای تهران در روزهای گذشته را نتیجه مستقیم اجرای فاز دوم طرح کاهش دانست.

جالب توجه است که مطابق گزارش‌های روزانه وضعیت کیفیت هوای تهران، شنبه مورخ 26 آبان، از ساعت 7 الی 15، شاخص AQI از مرز عدد 100 گذشته بود و منجر به ایجاد هوای آلوده شد، این درحالی است که فاز دوم طرح کاهش نیز دقیقاً از همین روز اجرایی شد.

البته این مسئله بدین معنا نیست که طرح کاهش منجر به آلودگی هوا شده است اما می‌توان گفت که اجرای این طرح نمی‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش آلودگی هوای تهران داشته باشد.

درنهایت نکات مذکور می‌تواند بر این مطلب صحه بگذارد که طرح کاهش فعلی نمی‌تواند جوابگوی مردم شهر تهران برای برخورداری از هوای سالم باشد.

بنابراین لازم است با رفع مشکلات موجود این طرح، وضع فعلی به‌نحوی تغییر یابد که علاوه بر زمینه‌سازی اجرای راهکارهای قطعی کاهش آلودگی هوا، تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای در کاهش این معضل شهر تهران داشته باشد.