حرکت به سمت فروپاشی سلطنت کتاب‌های درسی

به گزارش پارس نیوز، حیدر تورانی چند ماهی است که سکاندار سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی شده است؛ سازمانی که همواره نوک پیکان منتقدان از بابت مطالب و محتوای کتاب درسی به سویش است و مهرماه هر سال که ۱۴۰ میلیون جلد کتاب درسی بین دانش‌آموزان توزیع می‌شود، آماجی از حملات از اشکالات و ایرادات کتاب درسی در فضای مجازی و حقیقی منتشر می‌شود.

به سراغ حیدر تورانی رفتیم که البته ناآشنا با فرآیند تولید کتاب آموزشی نیست. وی سال‌ها در عرصه‌های مختلف کتب درسی فعالیت کرده است و این روزها برنامه‌های متعددی برای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی دارد.

در بخش اول این گفت‌وگو به برنامه‌های سازمان پژوهش و آرمان‌های آن می‌پردازیم و در بخش دوم مسائل و حاشیه‌های مطرح‌شده در این سازمان را بررسی می‌کنیم.

تورانی در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به اقداماتی که در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در راستای سند تحول بنیادین انجام شده است، اظهار کرد: تدوین سند برنامه درسی ملی که اولین سند زیرنظام‌های شش‌گانه سند تحول است در این راستاست که به تصویب رسید و برای اجرا ابلاغ شد و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مکلف شد بنا به دستور حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر وقت آموزش و پرورش، پروژه ۳-۳-۶ را اجرا کند.

وی ادامه داد: بر اساس این پروژه، پایه ششم ابتدایی ایجاد شد و دوره ابتدایی ۶ سال و دوره متوسطه نیز ۶ سال تعریف شد و به دنبال آن کتاب‌های درسی هم بایدجدیدالتألیف می‌شد پس مؤلفان در یک پروژه نفس‌گیر و با عجله، شروع به تألیف کتب درسی کردند و در ابتدا کتب پایه اول و سپس پایه دوم و ششم، سوم و هفتم و به ترتیب ادامه پیدا کرد که اکنون به پایه دوازدهم رسیده است.

* کتاب جدیدالتألیفی تا پایان برنامه ششم توسعه نداریم/ آغاز دوره ماندگارسازی کتاب درسی

سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: از امسال تمام کتاب‌های درسی جدیدالتألیف شد و قرار است تا پایان برنامه ششم توسعه، کتاب جدیدالتألیفی نداشته باشیم؛ البته اگر اصلاحات جزئی لازم باشد انجام می‌دهیم ولی کتاب جدیدالتألیفی نخواهیم داشت و این دوره، دوره ماندگارسازی کتاب درسی خواهد بود.

وی اضافه کرد: ‌در این دوره قرار است اتفاقات جدید و خوبی بیفتد؛ در ابتدا مؤلفان و کارشناسان باید فرصت کنند خودشان را بازسازی کنند؛ به عبارت دیگر ناوگان نیروی انسانی را نوسازی می‌کنیم و نیروهای تازه‌نفس و خوش‌فکرتر به دفاتر تألیف وارد می‌شوند؛ از سوی دیگر راهنمای حوزه‌های یادگیری را تدوین خواهیم کرد چراکه ۱۱ حوزه یادگیری داریم و باید راهنمای آنها به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش برسد و چارچوب راهنمای برنامه درسی تهیه شود.

* مدیر مدرسه در چرخه برنامه درسی تقریباً فراموش شده است

تورانی با تأکید بر اینکه باید برای تعمیق بسته‌های آموزشی فعالیت کنیم، اظهار کرد: دیگر چیزی به نام کتاب درسی صرف نداریم بلکه بسته‌های آموزشی شامل کتاب درسی، کتاب راهنمای معلم، کتاب کار دانش‌آموز، لوح‌های فشرده داریم و به دنبال تعمیق این بسته‌ها هستیم.

وی افزود: برای غنای کار، آموزش معلمان بسیار مهم است، چراکه تعدادی از معلمان ما به اندازه کافی حرفه‌ای نیستند؛ آنها زحمت می‌کشند اما تا معلم سند تحول بنیادین فاصله داریم و باید فرصتی شود تا همه معلمان حرفه‌ای‌تر شوند.

سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه مدیر مدرسه در چرخه برنامه درسی تقریباً فراموش ‌شده است، تصریح کرد: نمی‌شود شما در مدرسه بخواهید تغییر ایجاد کنید اما مدیر، رهبر برنامه آموزشی و برنامه درسی مدرسه نباشد و یا مدیر خودش را تدارکاتچی ببیند؛ در این صورت هیچ اتفاقی نمی‌افتد، بلکه مدیر باید رهبر رهبران آموزشی، درسی و تربیتی مدرسه باشد.

وی به نقش والدین نیز اشاره کرد و افزود: نگاه والدین باید به مدرسه از نمره به تربیت و یادگیری چرخش کند؛ در حال حاضر والدین از مدرسه چه انتظاری دارند؟ به نظر می‌آید انتظار عمده والدین این است که بچه‌ها نمره قبولی بگیرند و در دانشگاه قبول شوند و باید این چرخه تغییر کند و خانواده‌ها از مدرسه به جای نمره، عشق، محبت، تربیت، شادی و یادگیری را مطالبه کنند.

* سلطنت کتاب‌های درسی

تورانی اضافه کرد: وقتی معلم ببیند مطالبات اولیا و دانش‌آموزان همچنین مدیر مدرسه از وی عوض شده است، خودش را تغییر می‌دهد و به نوسازی خود می‌پردازد؛ برخی فکر می‌کنند پول چاره‌ساز است اما افزایش حقوق تنها جلوی نارضایتی معلم را می‌گیرد اما رضایت برایش نمی‌آورد و شوق تغییر ایجاد نمی‌کند؛ آنچه برای معلم شوق بهتر شدن ایجاد می‌کند، چرخش مطالبات گیرندگان خدمات است.

وی با تأکید بر اینکه در این مدت تلاش می‌کنیم که کارشناسان ما قوی شوند و مطالبات ما هم بهبود پیدا کند، گفت: می‌خواهیم اسناد بالادستی را به خوبی فهم کنیم؛ یعنی کارشناسان ما مطالعات و آموزش‌های خود را افزایش دهند و بتوانیم از همسویی بسته‌های آموزشی با سند تحول و سند برنامه درسی و ملی، کم‌کم سلطنت کتاب‌های درسی را کاهش دهیم.

سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه در دنیا «برنامه درسی و آموزشی»، محور است، افزود: وقتی کتاب درسی محور باشد در آموزش نیز سلطنت می‌کند و دانش‌آموز منتظر است که اول مهر کتاب درسی روی میزش باشد و اگر خدای ناکرده کتاب با تأخیر به مدرسه برسد، آموزش تعطیل می‌شود؛ درحالی‌که معلم با دانش خود می‌تواند دانش‌آموز را هدایت کند و کتاب درسی اصل نیست و ما می‌خواهیم از این بخش عبور کنیم و برنامه درسی، محور باشد.

وی با اشاره به درخواست‌های نهادها و شرکت‌های مختلف از سازمان پژوهش برای ورود به کتب درسی بیان کرد:همه ذی‌نفعان خارج از آموزش و پرورش می‌خواهند نیازهایشان از طریق کتاب درسی تأمین شود؛ به عنوان مثال صنایع دریا، بیمه، کشاورزی، بهداشت، دامداری، محیط‌زیست و... می‌خواهند حرف‌هایشان از طریق کتاب درسی منتقل شود، اما مگر کتاب درسی چقدر ظرفیت دارد و در صورتی که این اتفاق بیفتد، کتاب درسی دارای حجم گسترده‌ای خواهد شد و این در حالی است که این مفاهیم باید از طریق برنامه‌های آموزشی، پرورشی، تربیتی و مجلات منتقل شود.

* پیگیری سیاست چند تألیفی و چندرسانه‌ای 

تورانی با بیان اینکه بعد از ماندگاری به دنبال انطباق هستیم، گفت: در نظر داریم سیاست چندتألیفی و چندرسانه‌ای را دنبال کنیم، البته چند سالی است که سیاست ماندگاری کتاب درسی و چند تألیفی اجرا می‌شود اما همچنان کتاب درسی محور است و نتوانستیم برنامه‌محور شویم و سراغ چند تألیفی و چندرسانه‌ای برویم.

وی اضافه کرد: ما امیدواریم بعد از ۵ سال دوره ماندگاری، تألیف کتاب‌های درسی از طریق نهادها و مؤسسات علمی ـ آموزشی، معلمان، کانون بازنشستگان و مولفان انجام شود؛ در حال حاضر دهه ۹۰ هستیم و دهه ۶۰ نیستیم، در آن زمان بضاعت تألیف کتب درسی در کشور کم بود اما اکنون خیلی از صنایع، هیأت‌های علمی دارند و ما متخصصان زیادی داریم که می‌توانند کتاب درسی تألیف کنند.

* حرکت به سمت کتاب‌های الکترونیکی

سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: باید به شرایط متفاوت کشور از نظر بوم و تنوع آمایش سرزمینی توجه کنیم. چه نیازی است که یک کتاب را برای همه دانش‌آموزان تولید کنیم؟ به عنوان مثال کتاب‌های علوم، ریاضی، شیمی، فیزیک و زیست‌شناسی می‌توانند به صورت چند تألیفی باشند اما در مورد کتاب تاریخ، ادبیات و جامعه‌شناسی با احتیاط جلو برویم.

وی با بیان اینکه در کنار سیاست چند تألیفی باید به سمت کتاب‌های الکترونیکی حرکت کنیم، افزود: ما هر سال ۱۴۰ میلیون جلد کتاب چاپ می‌کنیم و این در حالی است که بخشی از کاغذ از خارج از کشور وارد می‌شود و خیلی از کارخانه‌های ما نیز خمیر کاغذ را از خارج وارد می‌کنند و در ایران به اندازه کافی مواد اولیه تولید کاغذ را نداریم، در نتیجه سیاست کتاب‌های الکترونیکی می‌تواند صرفه‌جویی از بابت چاپ کتاب باشد، البته کتاب‌های الکترونیکی را برای دانش‌آموزان پایه بالاتر و در شهرهای بزرگ می‌توان پیش‌بینی کرد و همچنین دغدغه توزیع کتاب درسی در اول مهر نیز با این روش برطرف می‌شود.

تورانی با تأکید بر اینکه باید به تدریج خود را با فناوری‌ها سازگار کنیم، تصریح کرد: اگر توانمند نباشیم، مجبوریم تسلیم شویم زیرا سرعت فناوری بالاست و اگر تغییرات را درست مدیریت نکنیم، از نظر علمی می‌مانیم؛ پس به جای تسلیم یک پدیده جدید شدن، بهتر است با آن سازگار شویم.

* برخی کتاب‌ها پایدار می‌شوند

وی با تأکید بر اینکه باید برای ایجاد تحول باید زحمت کشید، گفت: وقتی کتاب‌ها را انطباق دادیم چند تألیفی و الکترونیکی کردیم، می‌توانیم در بعضی از کتاب‌ها که ماندگار می‌شوند، پایداری ایجاد کنیم؛ چه ایرادی دارد که برخی کتاب‌ها بین دانش‌آموزان برای چند سال دست به دست شود؟ در حال حاضر در دنیا کتاب‌های درسی وجود دارند که ۸ سال بین دانش‌آموزان دست به دست می‌شوند که البته این موضوع استلزامات اجرایی دارد.

سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه برای پایداری برخی کتاب‌ها نیاز به استحکام در جنس کتاب‌ها است، اظهار کرد: کشور هند دارای ۲۶۰ میلیون دانش‌آموز و ایران دارای ۱۴ میلیون دانش‌آموز است. این در حالی است که هر دو کشور ۱۴۰ میلیون جلد تولید می‌کنند و نشان می‌دهد که در هند بعضی از کتاب‌های درسی دارای راهنمای درسی معلم است و معلمان سرفصل‌ها را به دانش‌آموزان ارائه می‌دهند و با آنها دروس را کار می‌کنند، ضمن اینکه اگر همه دنیا بخواهند برای تمام دانش‌آموزان کتاب کاغذی تولید کنند دیگر جنگلی نمی‌ماند.

وی به سیاست مرزگستری در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اشاره کرد و ادامه داد: باید برای کارکنان و سازمان، کف بسازیم و دیوارها را برداریم؛ یعنی مرز سازمان گسترش پیدا کند و به کل جامعه برود؛ چراکه سازمان پژوهش برای همه مردم است و اگر کسی در این کشور دلسوز تعلیم و تربیت بوده و متعهد و متخصص است ضمن اینکه با ارزش‌های نظام و انقلاب سازگار است باید بتواند در سازمان پژوهش سهمی در تألیف کتاب درسی ایفا کند؛ یعنی نباید درهای سازمان را ببندیم یا تنگ کنیم بلکه باید درِ گشوده با روی گشاده باشد.

تورانی به سیاست چابک‌سازی نیز اشاره کرد و بیان داشت: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی باید چابک شود و در این زمینه حرکت‌های خوبی صورت گرفته است.

* ورود شهید حججی به کتاب فارسی پایه دوازدهم و آموزش دفاعی

سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی از همایش تجلیل از مؤلفان کتاب‌های نونگاشت پایه دوازدهم در ۱۷ مهرماه خبر داد و گفت: هر سال تجلیل از مؤلفان کتاب‌های نونگاشت را داشتیم، اما امسال دو تفاوت دارد؛ اول اینکه هر سال خودمان از خودمان تجلیل می‌کردیم اما امسال ذی‌نفعان برنامه درسی از تمام تولیدکنندگان کتاب‌های درسی تجلیل می‌کنند.

وی افزود: نکته بعدی برپایی یادواره شهید حججی است که امسال یاد این شهید در دو کتاب فارسی پایه دوازدهم و آموزش دفاعی آمده است و می‌خواهیم جشنواره تجلیل از مؤلفان کتاب‌های درسی را به نام شهید حججی رونمایی کنیم.

تورانی همچنین از برپایی همایش اقتصاد مقاومتی در کتاب‌های درسی خبر داد و گفت: در سال تحصیلی جدید برای هفته پژوهش نیز برنامه متفاوتی را اجرا خواهیم کرد.