حذف نایلون از پایتخت

کیسه‌های پلاستیکی این روزها به بزرگترین تهدید زیست محیطی و بلای بزرگی برای طبیعت تبدیل شده است.

 خطر کیسه‌های پلاستیکی در سطح  وسیع و گسترده‌ای است و آمارهای جهانی در این خصوص آنقدر قابل تامل هستند که هر ساله روزی برای یادآوری خطرات این سم مهلک در نظر گرفته شده و همه ساله 21 تیر ماه به عنوان روز بدون نایلون نام گرفته است.

 گفته می‌شود در هر ثانیه 160 هزار کیسه پلاستیکی در سراسر دنیا تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرد و دور انداخته می‌شود.

اگر به  وب‌سایت شمارش جهانی مراجعه کنید آمار نجومی استفاده از نایلون و پلاستیک باعث هراس شما خواهد شد. آماری که به صورت لحظه‌ای مقدار کیسه‌های پلاستیکی تولیدی را نمایش می‌دهد و متاسفانه بدون توقف و  به سرعت در حال افزایش است.

آمارهای جهانی می‌گوید به‌طور میانگین در هر چهار خرید یک خانوار، 60 کیسه پلاستیکی به اشکال مختلف مصرف می‌شود و به این زباله‌های سمی افزوده می‌شود.

بر اساس این مقیاس اگر مقدار تولید یک سال کیسه‌های پلاستیکی را کنار هم قرار دهیم، هفت دور، دور کره زمین می‌زنند و این عدد معادل پنج تریلیون کیسه است که هر ساله در اختیار افراد در سراسر دنیا قرار می‌گیرد.

نگاهی به آمارهای داخلی عمق فاجعه را بیشتر نمایان می‌کند. در کلانشهر تهران روزانه ۷۵۰۰ تن زباله تولید می‌شود که 35 درصد کل پسماندهای تهران به زباله‌های خشک تعلق دارد و از این مقدار در شبانه روز هزار تن پسماندهای پلاستیکی در تهران تولید می‌شود.

این در شرایطی است که اگر هر خانواده خود را موظف کند تا در طول هفته فقط یک کیسه نایلونی کمتر استفاده کند، آن وقت چیزی حدود ۸۱۶ میلیون کیسه پلاستیکی در سال خود به خود از این چرخه حذف می‌شود.

متاسفانه پلاستیک‌های رها شده در سواحل و رودخانه‌ها، راه خود را به سمت اقیانوس‌ها پیدا کرده و توده‌های بزرگ پلاستیکی را تشکیل می‌دهند. یکی از این توده‌های بزرگ زباله پلاستیکی در اقیانوس آرام دو برابر ایالت تگزاس وسعت دارد و بر اساس بررسی‌های صورت گرفته 90 درصد زباله‌های شناور در دریاها و اقیانوس‌ها از نوع پلاستیکی هستند.

وجود این حجم انبوه از پلاستیک در دریاها باعث می‌شود برخی حیوانات دریایی به اشتباه این مواد پلاستیکی را به جای غذا بخورند که در شکم برخی وال‌های به ساحل رسیده تا 22 کیلوگرم مواد پلاستیکی، یافت شده است.

پلاستیک‌ها بعد از 700 سال شروع به تجزیه شدن می‌کنند و پس از هزار سال قرار گرفتن در محیط تجزیه می‌شوند و البته این تجزیه‌شدن از نوع بصری است و صرفا پلاستیک به بخش‌های بسیار ریز‌تر تقسیم می‌شود و همچنان در محیط باقی خواهد ماند و مواد شیمیایی موجود در آن همچنان در خاک نفوذ خواهند کرد.

نخستین پلاستیک تولید شده جهان هنوز تجزیه نشده است

کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف نیز عوامل شناخته شده و موثر در ایجاد اختلال در اکوسیستم هستند.همین طور سالانه یک میلیارد پرنده و پستاندار به دلیل خوردن این کیسه‌های پلاستیکی جان می‌بازند. اگرچه کیسه‌های پلاستیکی قابل بازیافت و استفاده مجدد هستند، اما مطالعات نشان می‌دهد که تنها یک تا سه درصد از این کیسه‌ها بازیافت می‌شوند.

وقتی کیسه‌های پلاستیکی در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند، پلاستیک موجود در آن‌ها هرگز از بین نرفته و ذرات سمی آزاد شده از آن‌ها وارد زنجیره غذایی می‌شود.

سه کیسه نایلونی سهم روزانه هر ایرانی

بر اساس آمارهای جهانی، روزانه 3.5 میلیون تن زباله در سراسر دنیا تولید می‌شود که سهم ایران در این میان به 56 هزار تن در روز می‌رسد. در واقع باید گفت هر ایرانی روزانه به طور متوسط 750 گرم زباله تولید می‌کند که اگر این رقم را در جمعیت 75 میلیون نفری ضرب کنیم، به رقمی بیش از 56 هزار تُن در روز خواهیم رسید. مهم‌تر این‌که بر اساس همین تحقیقات روزانه بیش از سه تن زباله پلاستیک در ایران تولید می‌شود که حجم قابل توجهی از آن شامل ظروف یک بار مصرف و کیسه‌های پلاستیکی است.

با این حجم زباله سازی باید گفت ایران جزء 5 کشور اول تولید پلاستیک دنیاست. میانگین سرانه تولید زباله برای هر ایرانی روزانه 800 گرم است.

راه مقابله با این زباله مهلک چیست؟

در کنار فرهنگ‌سازی‌های عمومی و کمپین‌های مردمی، دولت  نیز باید در این زمینه با اخذ تصمیمات موثر و کاربردی در جهت حفظ محیط زیست حرکت کند. اگر بخواهیم درباره جلوگیری از تولید محصولات پلاستیکی راهکاری موثر پیشنهاد کنیم؛ جایگزینی ظروف یک بار مصرف پلاستیکی  با ظروف ساخته شده از پلیمرهای گیاهی مانند ذرت و نشاسته قابل بازیافت بهترین راه‌کار است.

نکته‌ای که در این میان وجود دارد تفاوت قیمت زیاد حال حاضر این ظروف با ظروف پلاستیکی است. دولت باید با  تسهیل راه‌اندازی مجموعه‌های تولید این ظروف و ارائه تسهیلات سبب پایین آمدن قیمت تمام شود و باید جایگزینی تدریجی این ظروف با ظروف یک بار مصرفی پلاستیکی که درصد بالایی از زباله پلاستیکی را به خود اختصاص می‌دهد، انجام شود.

همچنین حمایت از تولید ساک‌ها و بسته بندی‌های کاغذی و پارچه‌ای راهکار مناسب دیگر است. وضع مالیات بر موارد مصرفی پلاستیکی مانند بطری‌های آب آشامیدنی نیز می‌تواند محدود کننده مصرف و در نتیجه تولید باشد. پس از مشخص‌شدن خطرات محیط ‌زیستی پلاستیک‌ها، تلاش‌ها برای ساخت کیسه‌های پلاستیکی تجزیه‌پذیر صورت گرفت و نمونه‌هایی از این نوع پلاستیک‌ها ساخته و به بازار معرفی شد که یک تا 3 درصد از کل کیسه‌های پلاستیکی را شامل می‌شود.

آگاه‌سازی عموم مردم به ویژه  دانش‌آموزان در مدارس از‌ جمله موارد مفیدی است که می‌تواند در نسل‌های آینده تاثیر خود را نشان دهد. جریان‌های مبارزه‌کننده با پلاستیک‌ها باید فعالیت‌های خود را بر اساس آخرین گزارش‌ها به‌روز‌رسانی کنند و سیاست‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت در رابطه با کاهش مصرف، بازیافت و جمع‌آوری این زباله‌ها را با جدیت زیاد دنبال کنند تا بستر‌های لازم برای به مصرف رساندن این نوع آلودگی فراهم شود.

در حال حاضر کشورهایی از جمله انگلستان، چین، ایتالیا، استرالیا، هند، فرانسه،‌ بوتان، بنگلادش و بعضی از کشورهای آفریقایی و بعضی از شهرهای آمریکا استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده‌اند و برخی دیگر از کشورها، از جمله ایرلند، بلژیک، آلمان و چندین ایالت در آمریکا با تعیین مالیات برای این کیسه‌ها، قیمت آن‌ها را افزایش داده‌اند تا جذابیت آن‌ها برای مشتریان کاهش یابد. در سوئیس مردم اجازه ندارند از کیسه‌‌های پلاستیکی برای حمل زباله‌‌های خود استفاده کنند و باید کیسه‌های مخصوص زباله که آرم شهرداری روی آن‌ها درج شده را خریداری و برای زباله‌های خود استفاده کنند.

اقدامات شهرداری تهران درخصوص کاهش مصرف پلاستیک

شهرداری تهران نیز در این راستا اقداماتی از جمله منع استفاده از نایلکس در بعضی از فروشگاه‌ها و جایگزینی کیسه‌های کاغذی را انجام داده است.

عبدالحسین رحیمی مدیر عامل سازمان میادین میوه و تره بار در گفتگو با خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ درباره اقدامات این سازمان برای استفاده کمتر از نایلکس گفت: تمام کیسه های استفاده شده در سازمان میادین میوه و تره بار کیسه‌های تجدیدپذیر هستند.

وی افزود: همچنین در بعضی از میادین میوه و تره بار تخفیفات ویژه‌ای به شهروندانی که از کیسه‌های کمتر استفاده کنند؛ لحاظ می‌شود.

رحیمی از تبلیغات ویژه در این خصوص خبر داد و گفت: از طریق تلویزیون‌های نصب شده در میادین میوه و تره بار در خصوص استفاده کمتر از نایلکس فرهنگ سازی های لازم صورت می‌گیرد.

زهرا صدر اعظم نوری در گفتگو با خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با بیان اینکه 21 تیر ماه روز بدون پلاستیک یا به عبارتی نه به پلاستیک است،‌ گفت: با شعار نه به پلاستیک تلاش می‌شود که با تغییر رفتار شهروندی، استفاده بی‌رویه از پلاستیک را کنار بگذاریم.

وی با اشاره به اینکه رتبه ایران جزء 10 کشور اول دنیا در خصوص بیشترین مصرف پلاستیک است، گفت: هر ایرانی به طور متوسط روزانه 3 پلاستیک مصرف می‌کند. لازم به ذکر است پلاستیک در صورت رها شدن در طبیعت بسیار خطرناک است و آسیب‌های جدی را به خاک و محیط زیست وارد می‌کند.

عضو شورای شهر تهران گفت: هنگامی که آبزیان از پلاستیک‌های رها شده در دریاها و اقیانوس‌ها تغذیه می‌کنند، پس از شکار گوشت مصرفی ما آمیخته به ذرات پلاستیکی است.

وی از راه‌اندازی کمپینی‌ به نام «نه به پلاستیک» در کمیسیون محیط زیست، سلامت و بهداشت خبر داد و گفت: در این کمپین‌ تلاش می‌شود با آموزش و فرهنگ‌سازی نحوه برخورد درست با پلاستیک و محیط زیست،‌ شهروندان گوش‌زد شوند.

صدراعظم نوری با تأکید بر اینکه اقدامات خوبی در سطح شورا برای استفاده کمتر از پلاستیک انجام شده است، گفت: تلاش می‌شود از مواد پلاستیکی استفاده نشود و ظروف دائمی جایگزین پلاستیکی شود، همچنین به فروشگاه‌های شهروند و زنجیره‌ای تأکید شده است که از پلاستیک‌های کمتر و تجدیدپذیر‌ استفاده کنند، همچنین با صنایع، کارخانجات، اصناف و شرکت‌هایی که به نوعی در تولید یا مصرف مواد پلاستیکی نقش دارند جلسات متعددی برگزار شده است.

ما نیز در کشور باید با بررسی کارشناسی، از این راهکارها استفاده کنیم. همچنین دولت با کمک به تولید کنندگان برای تولید کیسه‌ های قابل بازیافت و تبلیغ و آگاهی رسانی از شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، برای استفاده‌ کمتر از کیسه‌‌های پلاستیکی و آموزش روش‌های جایگزین برای آن‌ها مانند سبدهای خرید یا کیسه‌‌های پارچه‌ای، می‌تواند به مصرف کمتر این مواد کمک و فرهنگ سازی کند.

حرف آخر

حرف آخر اینکه برای مقابله با فاجعه‌ای که در حال شکل‌گیری است، شاید استفاده کمتر از کیسه‌های پلاستیکی شروع بدی نباشد و این مهم تنها زمانی رخ خواهد داد که  تلاش کنیم با تغییر اتفاقات روزمره و تکراری هر روزه مانند «نه گفتن» به کیسه‌های پلاستیکی که به سرعت تبدیل به زباله می‌شوند تا با عمر نیم قرنی‌شان نشان دهند که آن‌قدرها هم ارزان نبوده‌اند و اتفاقاٌ هزینه گزافی برای سلامت انسان داشته‌اند که هزینه‌ آن را نسل‌های بعدی پرداخت خواهد کرد.